Dictee - dictees [1186]
Groot
Harderwijks Dictee 2017
De
rode woorden moesten worden ingevuld door de
Specialisten, de blauwe door de Liefhebbers
en de groene door beide categorieën.
De
policor [politiek correct, bnw., znw., BE: poco] en
zijn geluidsdecor (auteur: René Dijkgraaf)
1.
Op een oude Ermelose grafsteen wordt een
overleden bestuurslid van 'De vereeniging tot opvoeding en verpleging van
idioten en achterlijke kinderen' geëerd.
Idioot en achterlijk waren destijds normale termen, maar in de loop van de
jaren werden ze als kwetsend ervaren. Mensen met een verstandelijke beperking
werden daarom zwakzinnig genoemd of mentaal geretardeerd. Die termen werden op
hun beurt óók weer beladen, dus raakte 'geestelijk mindervalide'
in de mode, en later maakten bijdehante jan-weetals [2020] er achtereenvolgens zwakbegaafd, geestelijk gehandicapt, verstandelijk gehandicapt
en verstandelijk beperkt van. Deze caleidoscopische
naamsvernieuwing is het onderwerp van vanavond; ik ga ervan uit dat u er geen thelalgie
[tepelpijn], kwijnziekte of heautoscopie [waarnemingsillusie waarbij men het eigen
lichaam a.h.w. buiten zichzelf ziet] aan zult overhouden ...
2.
Het continu vernieuwen van etiketten is een
interessant fenomeen, dat zich voordoet als mensen een eigenschap hebben die
als ongemakkelijk of minderwaardig kan worden ervaren. Dat geldt bijvoorbeeld voor de werkster, die we
interieurverzorgster m/v zijn gaan noemen en voor mensen zonder baan, die geen
werkloze mee-eters of janpappelepappen [daar heeft men niets aan] zijn maar
'op zoek naar een nieuwe uitdaging. 'Het geldt a
fortiori [des te eerder] voor het mijnenveld aan labels voor ras en seksuele voorkeur.
3.
Minderheden, van de interieurverzorgster m/v tot aan de lgbt'er [lesbian, gay, bisexual, transgender; NL: lhbt - lesbienne,
homo, biseksueel, transgender; vgl. holebi], ervaren nog steeds
pijnlijke vooroordelen en discriminatie. Deze chronische aantasting van hun
menselijke waardigheid dient krachtig bestreden te worden. Of een trukendoos vol nieuwe benamingen daarbij helpt, is
echter de vraag, want het betreft waarschijnlijk hooguit markeringen van de
heersende moraal. Die moraal leidt er bijvoorbeeld toe dat het voorheen normale
woord 'neger' in diskrediet raakt, waardoor
mensen inmiddels vaak weifelen hoe zij een
zwarte Afrikaan moeten aanduiden. (Cabaretier André Manuel stelt 'gebroken wit' voor,
beeldt u zich eens in!). Iedereen begrijpt
dat de evolutie niet spontaan slaven opleverde, maar tegenwoordig moeten we 'slaafgemaakten' zeggen. Voor
niet-heteroseksuelen
bestaat zelfs een regenboog aan etiketten, waaronder nicht, gay, holebi en een waslijst aan acroniemen
[letterwoord].
4. Deze
tredmolen van naamsvernieuwing lijkt symbool te staan voor onze machteloosheid
discriminatie de baas te worden. Het is zelfs mogelijk dat negatieve effecten
ervan overheersen: zoetklinkende, maar felomstreden, nieuwe labels geven ons bijvoorbeeld ten
onrechte het geruststellende gevoel goed
bezig te zijn. Daardoor loopt de daadwerkelijk aanpak van achterstellingen
vertraging op. Daarenboven lokken deze
benamingen eindeloos en energievretend gebakkelei uit
over woorden, waardoor het zicht op daden belemmerd wordt. Instandhouding van de oude, schurende benamingen
zou zelfs weleens kunnen hélpen, omdat we
achterstellingen – en de noodzaak daar wat aan te doen – dan scherper zouden
voelen. Natuurlijk zou het aantal door woorden gekwetsten
toenemen als we verzachtende termen achterwege laten. Maar moeten we
echt hun hemdsslippendragers zijn? Soms wordt [ook: word!] je bijvoorbeeld verzocht
'geachte dames en heren' door 'beste mensen' te vervangen. Dan zou je daar
minder wachoachtig [watje + macho], laconieker, op kunnen reageren, bijvoorbeeld door grinnikend op te merken: 'interessant hoor, wil je
nog koffie?' Deze gedachtegang moet u warm
houden! Zeker, woorden kunnen kwetsend zijn, maar in wezen zijn het niet meer
dan trillende luchtmoleculen, dan wel pixels op een scherm. Woorden hebben geen
natuurlijke macht over ons. Woorden hebben slechts zo veel macht als wij ze
zelf geven. Toch kunnen velen hun boosheid niet opzijzetten
als ze geteased [prikkelen] worden:
beledigingen via de sociale media [ook: social
media] zijn als thyllen [uitgroeisel planten] het
kernhout van onze beschaving binnengegroeid. Wat is er toch met de cofferdam [klein droogdok] van onze tolerantie, ons incasseringsvermogen en onze solidariteit met
anderen gebeurd? (De kortte van dit betoog verhindert
uitweiding over deze interessante gedachte.)
5.
De monoklonale [van één
kloon] eufemismendiscussies middels breed geapp
en privégefacebook zijn zinloos. Heisteren [jagen, jachten] hoeft niet en gescheld
hoort achter de koepdeur [SR: hok onder trap] onder
de trap: we moeten niet met bilzekruid [dolkruid,
malwillempjeskruid] of cleistogamen [planten
zonder bloemen] reageren op een verkeerd woord, maar met verbale boeketjes pensees [viooltje]
en aloëetjes [uit de leliefamilie]. Er
zal dan energie vrijkomen voor de práktische bestrijding van vooroordelen en
achterstellingen. Het thans veel te hoge 'sociale hellmanngetal'
[strengheid van winters] zal dalen en de ergerniswekkende
nieuwe etiketten zullen vanzelf verdwijnen, want het zijn slechts
sociale randverschijnselen. Het hoeft echt niet rats-boem
en à grands frais [met grote kosten] te
gaan, u zult ook niet in een grandguignol [poppenkast] belanden.
Eropuit dus: vraag via het COA een oudewetter te
eten, word taalmaatje, of trek uw portemonnee en neem een verstandelijk beperkte met
een
Wajong-uitkering [NL: Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening
Jonggehandicapten] in dienst.
6.
Respectvol contact met mensen buiten uw vertrouwde
omgeving is de sleutel. Face to face en niet de stercore Ennii [uit de mesthopen van Ennius: dichtwerk],
of om u in de picture [GB: in the picture, maar bij lemma picture: de picture ...] te spelen. Kinderen zouden
daar van jongs af aan in getraind moeten worden.
Als volwassenen kunnen ze dan, zonder in platitudes [platheid]
te vervallen, zoeken naar overeenkomsten met anderen, zonder per se jootsie [gelijk] te
willen hebben.
7.
Dames en heren, interieurverzorgsters m/v, gebroken witte medemensen, mensen
tussen twee banen ... excusez-moi ... Beste
mensen!
8.
De legendarische John Cleese kondigde ooit relaxed Tina
Turner aan. Hij vroeg plataf: "U heeft een
beetje vreemd accent, bent u toevallig zwart?" En nadat ze dit beduusd bevestigde: "Prachtig! Zwart en ook
nog een vrouw!" Ze respecteerden elkaar zeer en niemand nam aanstoot aan
hun conversatie.
9.
Zo moet de wereld eruitzien! Vergeef daarom
verbale onhandigheden en bel nooit het alarmnummer van de taalpolitie, maar pak
een chablistje [oesterwater; bij uitgesproken s
geen t!] of desnoods een serestaatje
[kalmeringspil]. Kort gezegd: ontspan,
doe een helderklinkende lach horen, en
verlaat de tredmolen van het eufemisme. Vooruit gaat het
dan, van komsa en zonder veel epizeuxes [enk.: epizeuxis – herhaling: Leiden, Leiden is
ontzet] ten langen leste! Ik wens u
tenslotte een hartelijk L.D.S.P. [laus Deo salus populo: Gode zij lof en het volk heil]
tot aan onze bigiyari [SR: lustrumfeest]!
10.
Over en uit.