0581 Dictee donderdag 02 apr 2015 (1): dictee Het parlement √

Dictee - dictees [0581]

Het parlement

1. Gelukkig zijn er heel veel democratieën en dus ook heel veel parlementen. Laten we eerst maar eens kijken bij 'parlement' zelf. Over de herkomst vermeldt VD: (1265-1270 ‘gepraat, gesprek, vergadering’) Frans of direct middeleeuws Latijn: parlamentum (spreekkamer, vergadering, bijeenkomst, parlement). Als betekenissen geeft VD: 1) (gewestelijk) gepraat, druk, rumoerig gesprek, 2) vergadering die bekleed was met staatsgezag (soms ook met rechtsmacht, bv. in Frankrijk vóór 1789), 3) volksvertegenwoordiging van een (deel)staat, voorbeeld: het Europese (2020) Europees Parlement (overal elders in VD: Europees Parlement , EP, mét EP'ers, en dát lijkt me juist), samengesteld uit vertegenwoordigers van de EU-landen.

2. Verder heb ik gezocht op '*parlement*': bondsparlement, zoals dat in de BRD, de Bundesrepublik Deutschland of Bondsrepubliek Duitsland, buitenparlementaire actie, Europarlement, Europarlementslid, Europarlementariër, extraparlementair kabinet (niet uit de zittende partijen), parlementaire vlag (witte vlag bij onderhandelen met de vijand, ook: onderhandelingsvlag), rompparlement (rest van een parlement na het uittreden van een aantal leden), schaduwparlement (alternatief parlement), schertsparlement (parlement dat geen feitelijke macht heeft), schoolparlement (inspraakorgaan op scholen, bestaande uit leerlingen, leraren, ouders, directie) en stadsparlement (uit beroepspolitici bestaand parlement van een (grote) stad).

2. In Engeland trouwens nog: House of Commons (Lagerhuis) en House of Lords (Hogerhuis). Binnen artikelen (sub lemma) noteer ik nog: Huis van Afgevaardigden (VD: VS, USA), Big Ben (klok in de toren van het parlementsgebouw in Londen), Doema (parlement Rusland, ook: Staatsdoema), Folketing (Denemarken, verwant met ons woord 'ding' in de betekenis van geding, rechtspraak), Fronde (oppositie van de hoge adel en het parlement in Frankrijk gedurende de minderjarigheid van Lodewijk XIV (1643-1660) tegen het beleid van Mazarin), het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Eerste en Tweede Kamer (Nederland), IPU (Interparlementaire Unie – vereniging van parlementen van onafhankelijke staten), Kamer van Volksvertegenwoordigers, Kamer en Senaat (België), Knesset (parlement Israël), MEP – member of the European Parliament, lid van het Europese Parlement, Provinciale Staten (parlement van een provincie), Vlaamse Raad (Vlaams Parlement), Wetstraat – (metonymisch) de Belgische regering, de federale politiek in België en wetstratees (politiek jargon). Wees ten slotte nog gewaarschuwd: als u ooit in het parlement wilt, moet u zich goed parlementair kunnen uitdrukken, maar u hebt wel een lang zomerreces! Uitsmijter: als u over het Italiaanse parlement wilt schrijven, moet dat wel met een kleine p doen! Wat u in het voorafgaande ook nog gemist hebt, is de Dáil (Éireann): bij de omschrijving daarvan komt het woord 'parlement' niet voor - wel: kamer van afgevaardigden!

 

0580 Dictee woensdag 01 apr 2015 (2): dictee Goes 2015 - specialistendeel √

Dictee - dictees [0580]

Dictee Goes 2015 - specialistendeel (auteur: Rein Leentfaar)

De onderstreepte woorden moesten worden ingevuld.

Vluchtelingen

Zij kwam als refugiee uit Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso, ergens in West-Afrika gelegen, dus iets bewesten centraal en benoorden equatoriaal Afrika, en hij behoorde tot de dp's uit de Sierra Leoonse contreien van Freetown. Na door het COA – Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers – tot generaalpardonners te zijn gecatalogeerd, werden ze opgevangen door VWN – Vluchtelingenwerk Nederland – en bij een agapenmaaltijd vonden ze elkaar na drie gin-fizz [zelfde enk.]. Even dachten ze dat Nederland het shangri-la was: hij gaf haar een closed-forever en zij hem een double-breasted C&A'tje met tirolerhoed. Er was een klik: ze wisselden billets-doux uit. Ze hebben ook nog een tijd getae-bood en op ballet grand(s) pliés uitgevoerd. Toch slaat de twijfel toe: is het allemaal echt of vormen ze maar een
idee-fixe-eenheid?

 

0579 Dictee woensdag 01 apr 2015 (1): dictee Goes 2015 - normale deel √

Dictee - dictees [0579]

Dictee Goes 2015

De onderstreepte woorden moesten worden ingevuld.

Taalvariété (auteur: Aly Breemhaar)

1. In welk een dispositie zou de Domburgse doctor mevrouw Hendrika C.M. Ghijsen geweest zijn als zij geweten zou hebben dat op 1 april 2015 het Groot Dictee Zeeland gehouden zou worden, precies 86 jaar na de oprichting van de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek? De lit(t)eratuurhistorica, gepromoveerd op de achttiende-eeuwse epistolair romanschrijfster en predikanteneega Betje Wolff en haar amica Aagje Deken, heeft benevens het werk aan haar dissertatie ruim vier decennia van haar arbeidzame leven gewijd aan het maken van fiches, annotaties en contexten voor de lemmata van een Zeeuws dialectenwoordenboek dat zijn weerga niet kent, althans niet in het Zeeuwse. Natuurlijk kent het Nederlandse taalgebied vele streektalen en dialecten en zijn daarvan eveneens door puristische taalvorsers met liefde voor taal en cultuur, woordenboeken samengesteld, zoals voor het Stellingwerfs, het Nedersaksisch of het Noord-Veluws, maar deze zijn niet alle zo veelomvattend als het Zeeuwse lexicon.

2. Dankzij haar veertigjarige queeste kunnen wij putten uit ultieme Zeeuwse tongue twisters. De gedecafeïneerde koffie waar geen barista aan te pas is gekomen, in de vorm van 'slabberjan' is nog te doen, lastiger wordt het met de benaming van een dergelijk slap koffiebrouwsel in Ooltgensplaat: 'gorlegooi' al of niet op oudejaarsdag geserveerd met 'smouters' – afkomstig van het woord 'smout' dat weer is afgeleid van het Nederlandse verbum 'smelten' – of in de zomer met 'aerebeie' of 'freinze' waarin u ongetwijfeld het Franse 'fraise' herkent.

3. Ondanks zijn indrukwekkende dictionaire is het Zeeuws geen erkende streektaal geworden, tot droefenis van de Zeeuwse Gedeputeerde Staten die daartoe in 2001 een rekest hadden ingediend. De ministerieel bewindvoerder van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, Zijne Excellentie Johan Remkes, waardeerde het Zeeuws in 2004 nochtans als dialect en niet als taal, zelfs niet als secundaire minderheidstaal zoals gedefinieerd in een hiervoor opgesteld Europees handvest.

4. Wat maakt een taal tot een taal en een dialect tot een dialect? Helaas ontbeert deze vraag een limpide antwoord; ervan uitgaande immers dat een dialect een taalvariant is, dan is de taal waarop het Standaardnederlands of Algemeen Nederlands gebaseerd is, in feite ook een taalvariant, namelijk het Amsterdams van de zeventiende eeuw dat toevallig vanwege de economische hegemonie waarmee onze hoofdstad zich toentertijd kon verblijden, een groot prestige genoot en waarnaartoe dus velen uit andere delen van de Lage Landen met hun taal wilden opschuiven.

5. De beschrijving van een taal of taalvariëteit in een woordenboek en een grammatica of syntaxis, is kortom niet voldoende om die variëteit van het predicaat 'taal' te voorzien. Oftewel wat een taal is, is veeleer een politieke dan een linguïstische kwestie, al zijn we uiteraard uitermate blij met het belangeloze en prijzenswaardige monnikenwerk dat Hendrika Ghijsen heeft verricht.

6. Dank u wel.

0578 Dictee maandag 30 mrt 2015 (4): dictee Groot Gents Studentendictee 2015 √

Dictee - dictees [0578

Groot Gents Studentendictee 2015
 
Liefde in Keiem

1. De warme zonnestralen schenen ongenadig neer op een bucolische lenteweide achter de neogotische Onze-Lieve-Vrouwekerk. Een langzame zweetdruppel parelde van Daves nek recht in de iets te wijde V-hals van zijn Velvet Underground-T-shirt. Had hij nu maar het geduld van wijlen zijn oudoom Alfons De Rycke, primus perpetuus van het Grootseminarie te Brugge, erekanunnik-titularis van Bommerskonte [Bommelskonten!] en omstreken, en voor eeuwig bekend om zijn negentiende-eeuwse epistolaire imbroglio [verwarring, verwikkeling] met een benedictijnerabt. Inderdaad, Alfons’ oeuvre getuigde van een no-nonsense oer-Vlaamse kloekheid en terzelfder tijd [los! - ook: tezelfdertijd] van een onapologetisch [on!] antisemitisme waarbij met name de Asjkenazische Joden het moesten ontgelden. Dedju [nonde(d)ju]. Waar bleef zijn teerbeminde Sabrinaatje toch?

2. Terwijl hij daar te midden van het West-Vlaamse natuurschoon zijn tijd beidde tot sint-juttemis, inspecteerde hij of de caipirinha, de baguette met quinoa, en zijn geëmailleerde eau-de-colognefles de dodentocht in zijn antiquarische deux-chevaux overleefd hadden. Dat was het geval, en uit dankbaarheid prevelde hij een ave mariaatje [x bidden, A M = naam gebed]. O, Vlaanderland waar mijnheer de schoolmeester nog ge-a.u.b.’d wordt in plaats van gejijd of gejoud en nordic walken iets voor j(e)anetten uit de stad is. Een land waar grootmoeder op vrijdag noordzeekrab in bechamelsaus met kroketten klaarmaakt. Een mythisch eldorado aan de Noord-Franse grens waar Sabrina in een bikinietje met polkadots sans gêne door het hooi rollebolt als een seduisante geperoxideerde Griekse sibille.

3. Spontaan vlijde Dave zich neer in het groen, haalde zijn ney boven en begon een petillant deuntje te spelen. Het maakte plots niets meer uit of Sabrina met haar twee dikke bordeauxs nog kwam picknicken. Hij ging ervan uit dat de dag toch niet verspild was, stak zijn ney weer weg, haalde zijn fluit boven en speelde lustig voort onder het gekwinkel van de kauwen, de roodborstjes, de oehoes en een hopeloos verdwaalde mississippialligator. En zo was het goed.

 

0577 Dictee maandag 30 mrt 2015 (3): dictee 823 (deel 3) √

Dictee - dictees [0577]

Oefendictee 823 (deel 3)

Dictee 823, alinea 7 t/m 10.

7. Een mono-ideïst heeft wel een erg beperkt gedachtegoed. Hij spreekt met poids [aanzien, gewicht gezag]. Waar gebruik je rubberoïd voor? De tabloidpers afficheert hem als een soi-disant nouveau riche. Pyretrine is een insectendodend middel gewonnen uit pyrethrumbloesem (wilde bertram). De (het) sigmoïd is het S-vormig deel van de dikke darm vlak voor de endeldarm. Het mag: hij heeft zijn slöjddiploma. De florin [ih] is de Arubagulden. Bij 'flos caducus' (vergankelijke bloei) moet ik altijd aan 'kaduuk' denken. Je moet me geen flouzen [smoesje] verkopen. Die foto is flou. Die ruzie was een fluctus in simpulo [storm in een glas water]. Ze spelen allebei flügelhorn, bugel. Wat, zou hij flush [uh] (opvolgende rij kaarten bij pokerspel) hebben? Waarom heet fluitenkruid – ik denk dan aan het werkwoord 'fluiten' – ook wel 'toeters'? Fluwijn [steenmarter, ook: kussensloop] kun je niet drinken. Foam gebruik je bij het scheren. De dader was foncé [donker van tint].

8. Foeteren heeft niets met foetatie [ontstaan zwangerschap] te maken. Er zat nog folie om de nieuwe foleykatheter. Folies à deux zijn gedeelde waandenkbeelden. Folliculitis is follikelontsteking. Voor fondue bourguignonne en fondue savoyarde heb je een fonduepan nodig, als je fonduut, fondue eet. Is de zonde de fons malorum [de bron der rampen]? Zandhazen zijn in tweeërlei opzicht food for powder. De fullprofhockeykeeper heeft een hoofdbeschermer die foolproof is. Wie waren de drie forestiers [ie]? Antwoord: Liederik, Ingelram en Audacer. Hij rijdt Ford Mondeo. Hillary for president! Forever [leve] Hugo! Een piano heet ook wel pianoforte. Daarop kun je ook mezzo forte (m.f., halfsterk), poco forte (p.f.) en forte piano (fp, eerst luid en dan meteen zacht) spelen. Hoeveel lux is één fot? 10.000. Foudroyant gangreen vereist snel handelen. Die fourrés smaken goed.

9. De Koninklijke Verkade is fournisseur de la Cour. Het Koninklijk Atheneum Diest is een k.a.; er zijn ook kta's [technisch]. Hij maakt gebruik van de FPU-regeling. De foule [menigte] zag de foul [overtreding], het foul play. De Française danste de française. Dit is de schepping van een frankenstein. De franquisten hingen Franco aan. Noord-Afrikanen eten wel freekeh [frie-kuh - onrijpe geroosterde tarwe]. Heb je de French letters [condoom] bij je? Een fresquist is een frescoschilder. Geef de frijnhamer [voor smalle, evenwijdige groefjes] even aan. 's Frijters [frater(tje)]verlangens mocht hij niet uiten. Een fronde [balsturige oppositiepartij] is genoemd naar de Fronde. De Frontbeweging [Vlaams­ge­zin­de po­li­tie­ke be­we­ging tij­dens de Eer­ste We­reld­oor­log aan het IJzerfront] zag toen ook wel frontbewegingen. Nietsnutten zijn jullie, fruges consumere nati. Een fuguette [g van goal] is een kleine fuga. Fullcolourdruk is in full colour. Het fulldresscircus [galakleding] werd uit de kast gehaald. Ze droeg een fumé [donker] bril. We eten fumet [sterk ingekookte bouillon]. Hij is een ware fundgrube voor gedateerde grappen en grollen.

10. De wereld gaat ten onder aan de strijd tussen fundi's en realo's. Is die disco me wel funky [opwindend, bruisend] genoeg? Een furlong heeft de lengte van een voor, een achtste van een Engelse mijl. De furor teutonicus, de teutoonse razernij, verwijst naar de teutonen [scheldnaam Duitsers] en niet naar de Teutonen [West-Germaanse volksstam]. Een houtkoolschets is een fusain. Het runenalfabet wordt ook wel futhark genoemd. Mag ik u mijn future [uu, uu] [aanstaande vrouw] voorstellen? Bij de fuzzy logic is iets waar, onwaar of … (half waar)? De fysiochemie is de fysische chemie: die houdt zich niet bezig met fysisch-chemische processen. Een fysicalist heeft weinig op met gedachtespinsels. Het fyto-oestrogeen bestrijdt de overgang (naar klas 4?).

 

0576 Dictee maandag 30 mrt 2015 (2): dictee 823 (deel 2) √

Dictee - dictees [0576]

Oefendictee 823 (deel 2)

Dictee 823, alinea 4 t/m 6.

4. Ze moest goechelen [giechelen] om zijn googelen. In Japan worden veel make's [nederlaag]  geleden. Ken je het mekakebegrip [uitspraak, meervoud - s]? Ze droeg skinny jeans. Ik voel me zen. Hij zal zijn lol niet op kunnen. Een engels weegt 1,538 gram en de engelse groet is het Ave Maria [naam gebed, x bidden is ave maria]. Je kent [afkorting] ds. Gremdaat toch wel? De Engelen is een van de negen engelenkoren. De enfants chéris [lieveling] zijn nu tot enfants perdus [verloren kind] verworden. Wil jij dat entre-deuxtje erin naaien? Hij toonde zich flink avers. Hij legde een enkhuizer op het touw. Heerlijk: een glaasje madera, oorspronkelijk van Madeira. Met Zes-en-een-kwart werd Seyss-Inquart bedoeld. Die kruidenier was een tik-op-de-schaal. Grappig: lokaal noemt men een station ook wel een statie, net als de 14 staties in een r.k.-kerk. Kan ecstasy [xtc] ectasie [verwijding] van de pupillen veroorzaken?

5. Vorsten worden meestal met veel staatsie ingehuldigd. Is de erysipelas (belroos) makkelijk te kweken? Nee: huidinfectie! Op ons tweede halve-eeuwfeest heeft hij het halve eeuwfeest lopen zieken. Zij was een pur sang pycnica (en dus pyknisch). Heerlijk, die pecannoten. We zijn in de Australische Alpen geweest. De QAR is de Qatarese riyal(!). Als je met internetextensie sj mailt, doe je dat naar Spitsbergen en Jan Mayen. Wat beweert het speciëcisme over species? Is rechtspreken recht praten wat krom is? Dat journaille lijdt aan een feedingfrenzy. De details, daar kan ik helaas niet op ingaan. Daar vind je nog piséhuizen [stampaarde]. Die gedachte is nooit bij me opgekomen. Dat ik daar niet eerder op gekomen ben! Die filous [bedrieger, schurk, schavuit] willen jullie bedriegen!

6. Veel mensen zullen erop afkomen, laten ook wij maar eropaf gaan. Ze wilde dat hij het plan verder finetunede. Alle fitissen kunnen goed zingen. Een fisheye is een zekere lens. Een flamingant is een Vlaamsebewegingaanhanger. Bij flaming lijkt er wel een flameoorlog te woeden: er wordt wat afgebasht! Ik was sprakeloos, flabbergasted. Laat die flapuit alles maar eens op de flap-over zetten. Aan het flenzen komt geen stuwadoor te pas, voor flensen zijn mensen of walvissen nodig. De maaltijd duurde lang: we hebben gefletcherd. Een flibustier [boekanier, zeeschuimer - vgl. Peer de Schuimer, zeepiraat] hield geen filibusters. Bij de gymnastiek zie je mooie en minder mooie fliffissen. Vaak geven floatingvotestemmers de doorslag. Wie kent het avoirdupoidsstelsel nog? Floid vind je op tennisbanen. Hij is chancroïdlijder. De nieuwe flinksheid vind je bij nieuwflinksaanhangers.

 

0575 Dictee maandag 30 mrt 2015 (1): dictee 823 (deel 1) √

Dictee - dictees [0575]

Oefendictee 823 (deel 1)

Dictee 823, alinea 1 t/m 3.

1. Zoemen is volgens het cryptogram een bijwoord. Wat heeft een drôle de guerre of phoney war te maken met een drôlerie? Niets! De hertogin draagt graag duchessekant en nuttigt graag duchesselekkernijen. Duinkerkers dragen graag duinkerkers. Waarom staan 'chickies' wel en 'dudes' [2020 wel: VD - kerel] niet in het woordenboek? Dubbelgebeide is dubbel gebeide jenever. Kijk, ze zijn drukdoende met hun dryadendansje. Pech: een net-nietoverwinning! Dulse [uitspraak!] is eetbare zeewier. Hij betuigde zijn dulcinea wel duizendmaal zijn liefde. De geliefde van Don Quichot was Dulcinea. In welke junctuur [tijdsgewricht] leven wij? Dysthanasie is het verlengen van het leven – of de dood(s)strijd (sic) – door medisch handelen. Een dwergspioen is een pekinees. In zijn dwaselijk gedrag is het dwaaste nog niet goed genoeg. Een dystopie is een antiutopie.

2. Het gaat me dwarszitten dat hij me steeds de voet wil dwars zetten. Zie die dushi's [schatje] nou toch! Met zijn eclatante zege heeft hij veel éclat gemaakt [opzien baren]. Een jan van een bram is een pocher pur sang. Door de eenmaking werd het een eendracht-maakt-machtige instelling. De schrijfwijze 'eb-en-vloedenergie' lijkt me logisch, die van 'eau de toiletteje' minder (maar wel volgens de regels). Een early adopter heeft weinig van doen met een adapter (VD ook: adaptor). Je kunt die uitgangspunten niet zomaar een-twee-drie een-op-een toepassen. Is eensgegeten haver lekker? Alle topambtenaren hebben bureaux-ministres. Een bo-gesprek [bee-oo - betaling opgeroepene] is een collect call. Er is een grote chill-outruimtebehoefte. Ze bezit meerdere deux-pièces [zelfde enk.]. Ik zei 'koppie krauw' en krieuwelde de papegaai in de nek; die reageerde met 'koppie-krauw!' Niet alle meesterkoks zijn chef-kok.

3. Hij vroeg in Cockneydialect aan een cockney, of die zijn cockring had gezien. Zet tijdelijk maar wat kant-en-klare portakabins [uitspraak!] neer. Niet al die mannen zijn clean-shaven, gladgeschoren. Het waren maar praatjes, on-dit, hearsay. Zij zijn immers niet de eerste de besten. Is er wezenlijk verschil tussen elektriseren en elektrificeren? Verklaar het eventuele verschil tussen 'dat is Latijn voor me' en 'dat is Chinees voor me'. Een parameter in een differentiaalvergelijking kan een eigenwaarde hebben, maar elk mens moet je op zijn eigen waarde beoordelen. Een geheime boodschap wordt geën- en gedecodeerd. Petersen is zijn eigennaam, maar hij publiceert niet onder zijn eigen naam, maar onder pseudoniem (J. de Zwerver). Hoe je eigengemaakte kaas maakt, kun je je eigen maken.