0435 Dictee woensdag 10 dec 2014 (18): dictee 806 (deel 1) √

Dictee - dictees [0435]

Oefendictee 806 (deel 1)

Dictee 806, alinea 1 t/m 3.

1. Je moet dat niet letterlijk, cum grano salis [met een korreltje zout], nemen. De cumi's [culturele minderheid] zijn weer het haasje. Hoe belangrijk is de curbmarkt [buiten beurstijd]? Er werd een curfew [avondklok] ingesteld. Het crm is het customer relationship management. Een custardappel is een cherimoya. Wat is ze cute, wat een cutie! De kynoloog [hondenkenner] ging naar het cynodroom [hondenrenbaan]. Hij heeft een lelijke CMV-infectie [cytomegalovirus] opgelopen. Het czs, het centrale zenuwstelsel, blies de 'c' uit. Een blauwkous is een bas-bleu. Baart een leporidestel hazen of konijnen? Kruisingen te kust en te keur: T-kruising, ashera(kat) (als huisdier gehouden kruising van drie katachtigen: de serval uit Afrika, de Bengaalse luipaard- of tijgerkat uit Azië en de gewone huiskat, bimi (broccoli met een Chinese koolsoort), boomer (chihuahua en maltezer), bostonterriër (buldog en boxer) en de kojak (nerts en sabel).

2. Aconitine is akoniet. Het wapen van Monnickendam is van zilver met een monnik op een grasgrond. Bij het monnikschap hoort een monnikskap, gedragen (capuce - door een monnik) of gekweekt (uit de ranonkelfamilie). De Schieringers of Vetkopers waren een partij in de veertiende en vijftiende eeuw in Friesland, waartoe voornamelijk mensen uit het volk behoorden. Die moet je niet verwarren: de (het) Opus Dei, een rooms-katholieke conservatieve spirituele organisatie, en het opus Dei, een koorgebed. Je kunt er donder op zeggen dat ik de krant ga opzeggen. Spreek je 'been' met een zacht- of scherpheldere e uit? De sloeharing komt uit Scandinavië, niet uit het Sloe. Vrijwel alle congressen zijn nu gesocialized. Smoddekoppen dragen geen smoddenbescherming bij het eten. Sluis' inwoners hebben maar al te vaak Sluise onderonsjes.

3. Ontleed aan het Zweeds: alk (vogel), allemansrecht, desman (soort van bisamspitsmuis of watermol uit Zuid-Rusland), dook (dauw), drakar (Vikingschip), green (znw.) en grenen (bnw.) (grove den), joelfeest (winterfeest op de kortste dag), kaasschaafmethode, knäckebröd, kubb(spel) (omgooien van houtblokken met stokken), kulturhus (cultuurhuis), lodicator (instrument om de spanningen in een schip te meten), mandometer (met een computer verbonden weegschaal, gebruikt bij de behandeling van obesitas), moped (bromfiets), een Zweeds rek (wandrek), rendier (evenhoevig zoogdier uit de hertenfamilie met breed uitlopend gewei; ook het wijfje draagt een gewei - Rangifer tarandus), Noord-Germaans (tak van het Germaans die het Deens, Faeröers, IJslands, Noors en Zweeds omvat), Lap en Lapland.

 

0434 Dictee woensdag 10 dec 2014 (17): dictee Ditjes en datjes (10) √

Dictee - dictees [0434]

Ditjes en datjes (10)

A. Een nieuwtje: de Taalunie doet mij weten dat het koppelteken in
tig-tal, no-spel en no-theater in VD ten onrechte staat. De Taalunie heeft VD verzocht dat te verwijderen. Vanaf nu kun je dus maar beter tigtal, nospel en notheater schrijven!

B. In een dictee kwam voor Lhasa apso's (apso = Tibetaans leeuwhondje). Dat lijkt me niet goed, want Lhasa is een plaatsnaam (hoofdstad van het voormalige Tibet, nu onderdeel van China, u weet wel, met die dalai lama en pantsjen lama) en dus een zelfstandig naamwoord. De samenstelling van 2 zelfstandige naamwoorden wordt aaneengeschreven, dus maakte ik er Lhasa-apso's van. Wel kun je twee woorden creëren met een bnw. Ik vroeg aan Taaladvies, wat het adjectief bij Lhasa is. Antwoord: dat ligt niet helemaal vast, maar het meest voor de hand ligt Lhasaans (een inwoner is een Lhasaan dus). Voor wie het in twee woorden wil schrijven: het zijn dus Lhasaanse apso's.

C. In VD staat 'vanity fair', in GB staat 'vanityfair'. Van Dale meldt mij dat ze binnenkort ook 'vanityfair' gaan spellen!

D. 'Rechttoe rechtaan' is een uitdrukking, een woordgroep. De onderdelen ervan zijn bijwoorden, zeker geen znw. Als je die woordgroep gaat samenvoegen (samenkoppelen) met een znw. komt er – om het verband te bewaren – een koppelteken tussen de onderdelen van de woordgroep (vergelijk 'nek aan nek' (moet los, fout in GB!) en nek-aan-nekrace). Het znw. wordt eraan vast geschreven. Het wordt dus bijvoorbeeld rechttoe-rechtaanklus. Met de kanttekening, dat 'rechttoe rechtaan klus' ook verdedigbaar is (Taaladvies). Het waarom daarvan is mij niet (meer) geheel duidelijk.

E. In een dicteetekst kwam voor 'doorsnee pyjamapartijtje'. Duidelijk is dat 'doorsnee' niet alleen op 'pyjama' of op 'partijtje' slaat, maar op het geheel: pyjamapartijtje. Nu is doorsnee (ook doorsnede) een znw. [maar zie: *]  en een samenstelling van twee znw. schrijven we aaneen, met inachtneming van eventuele klinkerbotsing. In VD en GB vind je ook louter van die samenstellingen aaneen: (GB) doorsnee-Belg, doorsnee-Nederlander, doorsnee-Surinamer (kennelijk alleen die voorbeelden genomen vanwege het (extra) hoofdletterprobleem en (VD – zie lemma 'doorsnede') doorsneeauto, doorsneebaby, doorsneecomputer, doorsneedorp, doorsnee-echtgenote, doorsneekat, doorsnee-Nederlander, doorsneetuin, doorsneewoordenboek en ook nog als lemma: doorsneekwaliteit en doorsneeprijs. Op één punt gaat VD de fout in: bij lemma 'eucapnie' vinden we 'doorsnee koolzuurgehalte' *. Maar net als 'doorsneepyjamapartijtje' moet 'doorsneekoolzuurgehalte' dus echt aan elkaar; ik heb het gemeld aan VD!
* Niet gewijzigd, omdat doorsnee ook een bnw. is [GB, VD] en dus is 'doorsnee koolzuurgehalte toch verdedigbaar]
 
 

0433 Dictee woensdag 10 dec 2014 (16): dictee Oplossing Taalspel UvA-HvA √

Dictee - dictees [0433]

Antwoorden Vragen Taalspel UvA-HvA 2014 [vet + onderstreept]

NB De opgaven stonden in blogpost [0426].

1. Zoeken naar een … in een hooiberg
   a) speld, b) naald [volgens Van Dale echter allebei goed!]
 
2. Zie zoo, now sprek ik van geluk,
    En haal de deuze oet 'n tuk,
    En smook ne piepe vol tabak,
    En goa noar hoes op mien gemak
    Dit is een voorbeeld van …
      a) Twents dialect, b) Gronings dialect
 
3. Internetjargon: wat betekent JK?
   a) ja oké, b) just kidding [= grapje!]
 
4. Ouders die hun kinderen leren spreken maken vaak gebruik
    van klanknabootsingen. Een auto heet dan een toetoet.
    Zo’n klanknabootsing noemen we een…
       a) onomatopee, b) anakoloet
 
5. De 3FM-dj’s Coen en Sander kiezen ieder jaar de schaamnaam
    van het jaar. Wat was de winnende schaamnaam van dit jaar?
      a) Ben Bouten, b) Wil Helmes [2014]
 
6. Saffie is het Bargoense woord voor…
   a) een kadetje, b) een sigaret
 
7. Waar woonde Max Havelaar?
   a) Leliegracht 37, b) Lauriergracht 37 [staat in de 1e zin]
 
8. In hoeveel landen is het Nederlands een officiële taal?
   a) 3, b) 6 [Nederland, België, Suriname, Aruba, Curaçao en
    Sint-Maarten]
 
9. Hij heeft de(n) prins gesproken betekent
   a) Hij is dronken, b) Hij is arrogant
 
10. Wat is tribologie?
   a) stammenkennis, b) wrijvingsleer
 
11. Wat was het Van Dale Woord van het jaar 2013?
   a) socialbesitas, b) selfie
 
12. Wat is een beletselteken?
   a)  …   b) |
 
13. Gek zijn is op zichzelve wel goed, maar men zit er mede   is …
      a) een voorbeeld van Reviaans taalgebruik, b) een voorbeeld
      van reviaans taalgebruik
 
14. Hoe kun je van je smartphoneverslaving …
   a) afkomen?, b) af komen? [Maar VD: van iets afkomen]
 
15. Welke dag van de week komt het minst vaak voor in de spreektaal?
   a) dinsdag, b) donderdag
 
16. Mijn liefde voor jou is voor eeuwig en altijd bevat een…
   a) pleonasme, b) tautologie
 
17. Sranan: wat zijn patta’s?
   a) schoenen, b) frites
 
18. Op welk Nederlands woord rijmt geen enkel ander woord?
   a) riem, b) slordig
 
19. Hoeveel woorden gebruiken we gemiddeld per dag?
   a) 9.000, b) 16.000
 
20. De zin Hij nam zijn vrouw, haar geld, de benen en de eerste trein naar Amsterdam is een…
   a) tante betje, b) zeugma

0432 Dictee woensdag 10 dec 2014 (15): dictee Oplossing vragen grammatica Voigt √

Oplossing 10 vragen grammatica Voigt

Deel 1: redekundig ontleden

Niettegenstaande de taalcriticus Charivarius zijn macedoine “Is dat goed Nederlands?”, die verrukkelijke thesaurus vol linguïstische bêtises, publiceerde in 1940, zou het journaille anno hodie een raillerend exposé van onze pennenstrijd alsnog met dit piteuze zinnetje kunnen initiëren.

NB Hoofdzin onderstreept, 1e bijzin cursief, 2e bijzin vet.

Vraag 1: wat is het onderwerp in de hoofdzin?
Antwoord: het journaille
Vraag 2: wat is de persoonsvorm in de eerste bijzin?
Antwoord: publiceerde
Vraag 3: wat is het lijdend voorwerp in de eerste bijzin?
Antwoord: zijn macedoine
Vraag4: wat is het werkwoordelijke gezegde in de hoofdzin?
Antwoord: zou kunnen initiëren
Vraag 5: er staat één naamwoordelijk gezegde in deze zin. Wat is dat naamwoordelijke gezegde?
Antwoord: is goed Nederlands

Deel 2: taalkundig ontleden
Benoem de zinsdelen (1) t/m (5)

Als (2) zelf (5) niet door te zagen zagen (1) zagen zagen zagen (3), zagen (4) zagen zagen zagen.

1. zelfstandig naamwoord
2. (onderschikkend) voegwoord
3. (zelfstandig) werkwoord
4. (zelfstandig) werkwoord
5. aanwijzend voornaamwoord
 

0431 Dictee woensdag 10 dec 2014 (14): dictee Oplossing meerkeuzevragen spelling Voigt √

Dictee - dictees [0431]

Oplossingen onderstreept [toelichting tussen vierkante haken]

De opgaven waren te vinden in blogpost [0424]

1. foerageren, fourangeren, fourageren, foerangeren
[foerage, voer, levensmiddelen verschaffen]
 
2. quee-appel, kwee-appel, kwééappel, kweeappel 
[de gele, welriekende schijnvrucht van de kwee - een gekweekte, appelachtige boom, die appel- of peervormig is en alleen gekonfijt gegeten wordt]
 
3. kwadriljoen, quadrilloen, quadriljoen, kwadrillioen
[tien tot de vierentwintigste macht, een 1 met vierentwintig nullen erachter]
 
4. te allen tijde, ten alle tijden, ter allen tijde, te aller tijde
[vaste, versteende uitdrukking]
 
5. jeu de boules, jeu-de-boules, jeu-des-boules, jeu de boule
[het spel is nog Frans, wel: NL jeu-de-boulen]
 
6. sillabificatie, syllabifikatie, syllabificatie, sillabifikatie
[het verdelen in lettergrepen = syllabes of syllaben]
 
7. Zonnegod, zonnengod, zonnegod, Zonnengod
[mythologie: god van de zon, o.a. Ra, Helios en, na de zesde eeuw,
Apollo]
 
8. Jamesbondfilm, James Bond-film, jamesbondfilm, James Bondfilm [in samenstelling naam behouden, net als in Toon Hermansshow]
 
9. rechtsysteem, recht-systeem, rechtsiesteem, rechtssysteem 
[zowel in VD als GB met dubbel-s, betekenis: rechtsstelsel]
 
10. zo-wie-zo, sowieso, zowiezo, zo wie zo
[uit het Duits, betekenis: toch al, in elk geval]
 
11. relaitje, relaistje, relletje, relètje
[je hoort èh, geen s, en dus komt er 'tje' achter.
Zou je de s wel uitspreken, dan zou er 'je' achter komen.
Betekenis: relais: schakelelement in een elektrisch circuit.
 
12. geüpdate, geupdate, geüpdeet, geüpdatet 
[voelt nog Engels aan: ik update, jij updatete, wij hebben geüpdatet; betekenis: actueel maken, moderniseren]
 
13. ameubenabces, ameube-abces, amoebeabces, amoebenabces
[amoebe = eencellig micro-organisme, slijmdiertje, abces = ettergezwel; amoebeabces = tropisch leverabces ten gevolge van besmetting met amoeben/s]
 
14. naäpen, näapen. na apen, na-apen [koppelteken wegens klinkerbotsing; betekenis: (op een belachelijke manier) nabootsen, nadoen]
 
15. obedieënsie, obediëntie, obaidiëntie, obédiënsie
[gehoorzaamheid (m.n. in kloosters)]
 
16. transenderen, trancenderen, transcenderen, transzenderen
[o.a. op een hoger plan brengen]
 
17. incestueuse, incestuëuse, incesteuze, incestueuze
[m.b.t. incest: ontucht met eigen of aan je toevertrouwde kinderen]
 
18. 65+-kaart, 65plus-kaart, 65-pluskaart, vijfenzestigplus-kaart
[zo in GB – dat telde – ook wel 65 pluskaart en vijfenzestigpluskaart]
 
19. Mississippiboot, Missisippiboot, misissippiboot, mississippiboot [raderboot = soortnaam geworden]
De rivier is de Mississippi.
 
20. tatoëerder, tatoe-eerder, tatoeëerder, tattoeëerder
[iemand die tattoos, tatoeages aanbrengt]
 
 

0430 Dictee woensdag 10 dec 2014 (13): dictee Groot Almeloos Dictee 2014 √

Dictee - dictees [0430]

Groot Almeloos Dictee 2014

Over ablutofobische, deipnofobische beëlzebubs en andere excentriekelingen met of zonder ivorentorenhouding.

1. Deze pretentieuze, geëngageerde en tot de generatie considerabele naoorlogse romanciers behorende salonfilosoof, gekenschetst door zijn welgeproportioneerde kokkerd en zilvergrijze frisuur, is ook wel gepreconiseerd als alchemistisch scribent. Dit vanwege zijn semiwetenschappelijke prevelementen omtrent de queeste naar het sanctum sanctorum van de protagonist die hij ten tonele voert in zijn magnum opus, dat de revelatie van het firmament behandelt.

2. Deze tarzan van de schapen was in de jaren zestig een van de wegbereiders in het doorbreken van seksuele en religieuze taboes. In zijn duchtig gestructureerde romans en verhalen rekent hij in een idiosyncratische stijl af met zijn orthodox-calvinistische opvoeding en dominante, zanikende vaderfiguren mogen van hem het falderappes krijgen. Zijn taal en thematiek zijn nochtans vaak schatplichtig aan de Bijbel.

3. Ook deze Enschedeër schreef geen jezuïetendrama’s. De curieuze verfsmijter werd in 1964 beroemd met een twintigste-eeuwse apocalyptische schelmenroman, door hemzelf betiteld maar niet gecopywritet als onverbiddelijke bestseller. Van deze excentrieke, mythomane uiting van de buitenissige jaren zestig werd toentertijd een rockoperabewerking gemaakt die tot sint-juttemis op succes kon wachten.

4. Deze bijdehante en consciëntieuze grande dame van de literatuur werd in 1918 geboren te Batavia in het toenmalige Nederlands-Indië. Haar jeugd bracht ze door in Soerabaja en Bandoeng. Voor de artistieke en menselijke waarde van haar veelzijdig oeuvre, dat bestaat uit zowel documentair-historische als contemporaine romans, ontving zij in 2004 met élégance de prestigieuze Prijs der Nederlandse Letteren uit handen van koningin Beatrix.

5. Op een rekwisietarme bühne wordt zijn alom geprezen doorbraak, verhalend over adolescenten en volwassenen die genieten van haute cuisine van excessieve kwantiteit, door vermaarde acteurs ten tonele gebracht. Gekant tegen antroposofisch en montessorionderwijs en immuun voor zweverige dogma’s, uit hij op absurdistische wijze kritiek op de participatiesamenleving, op rousseauïaanse pedagogiek en op bagatelliserende eclectische theosofen.

6. Zijn notoriteit dankt deze ruigbaardige classicus aan zijn dedaigneuze uitingen omtrent de verstaanbaarheid van poëzie: puistig provoceren op een popi podium is volgens hem geen poëzie, maar een fraaie allitererende zin als deze daarentegen wel. Ook zijn laatste roman is gelardeerd met kleurrijke metaforen, absurdistische verhaalwendingen en weelderig taalgebruik uit de mond van een atychifobische [faalangstig] hoofdpersoon die het midden houdt tussen een weifelende casanova en een donquichot.
 

0429 Dictee woensdag 10 dec 2014 (12): dictee Groot Dictee Sint Anthonis 2014 √

Dictee - dictees [0429]

Groot Dictee van Sint Anthonis 2014

Wij zijn strontziek en hebben stront zat

1. Op een doordeweekse dag besloot ik niet met een van mijn twee deux-chevauxtjes en ook niet met mijn crossfiets naar Landhorst te gaan om daar een glas cola of een glas Rivella [nog merknaam] te drinken maar ik croste en mountainbikete naar dit unieke dorp via halfverharde wegen door de bossen waar een afgetopt boompje mij meteen opviel.
 
2. Ook werd mijn aandacht getrokken door een strontzat, afgetobd mannetje dat in dit buiig sinterklaasweer vergezeld werd door een gepiercete, getatoeëerde en in een miniem bikinietje geklede jongedame die met haar melkchocoladebruin lichaam een pirouetje ten beste gaf.

3. Halverwege kwam een verliefd leporidestel [haas x konijn]voor mij huppelen dat hiermee op een schlemielachtige manier solliciteerde om op Vaderdag tijdens een vollemaansnacht door een gediplomeerd meester-kok als een meesterwerk op culinair gebied gebarbecued te worden.
 
4. De Landhorstenaren lijken een in- en ingelukkig leven te leiden maar dit is zotteklap en kletsica want het dorp lijdt behoudens aan doorsneeproblemen meer aan het dreigend verdwijnen van koninginnenpage, daas en hoornaar door typische plattelandsgeuren.
 
5. Het faillissement van een gigantisch, wereldwijd gerespecteerd transportbedrijf was geen fakeverhaal en wierp menig gezin in het pikkedonker waardoor Jan en alleman en ook mijn oudoom, oud-lid van de dorpsraad, na veel geëtter suizebollend en met gestylede haren het moede hoofd in de schoot legden.
 
6. Alsof deze ramp nog niet voldoende was, werd Landhorst geselecteerd om een mestverwerkend bedrijf op zijn grond te krijgen; juist daar waar de natuur niet alleen luxueus maar zelfs luxurieus haar schoonheid showt.
 
7. Landhorst houdt niet van bullebakachtig protesteren; op een humoristische, ludieke, soms cartooneske wijze wordt er gebakkeleid over de stank van stront en de overlast van tientallen tankauto’s die de wegen in de contreien van Landhorst onveilig zullen maken en ruïneren.
 
8. Zelfs de stoïcijnse turfsteker die waakt over dit dorp, bidt geen Frans Paternoster [vloeken]; hij laat zich niet peeën door wel of niet loze geruchten over niet-verteerbare situaties want hij staat zijn mannetje met zijn koperen kruiwagen ondanks de stank, gevreesd door pietlutten en pietjes-de-voorste.
 
9. Een eventuele komst van de mestverwerkingsfabriek kan en mag het zeventigjarige Landhorst met zijn bosrijke omgeving, met zijn paradijselijke natuur en met zijn bewoners die tezamen bouwen aan hun geluk nooit ofte nimmer te gronde richten; de parel van de Peel moet blijven schitteren.