Dictee woensdag 11 september 2013 (3): dictee 650 (3)
7.
Verder: à la façon de Venise (zoals een façon-de-venisekaraf), à la fanfare
(term uit de boekbinderij), à la fortune du pot (wat de pot schaft), à la
guerre comme à la guerre (men moet zich naar tijd en omstandigheden weten te
schikken), à la jardinière (met groenten opgemaakt), à la meunière (voor het
bakken door de bloem gehaald), à la mode (volgens de vigerende mode), à la nage
(in het kookvocht opgediend), à la page (op de hoogte van de laatste
ontwikkelingen), à la recherche du temps perdu (frase ter aanduiding van de
herbeleving van een lang voorbije tijd, vooral door triviale aanleidingen), à
la rigueur (als het beslist moet), à la sardine (zoals men een sardineblikje
openmaakt), à la tartare (met pikante saus), a latere (volledige bevoegdheid –
van de paus – tot onderhandelen hebbend) en als laatste à la veille d'un grand
événement (aan de vooravond van een grote gebeurtenis).
8. Hier voor mij liggen twee albums: een album amicorum en
een album studiosum (zoek maar op). Hij is albus in albis, wijs onder de
wijzen. Al dente (bijtgaar, niet-papperig) is niet te zachtgekookt, zó dat men
erop moet kauwen bij het eten. Een alderman is vergelijkbaar met een wethouder.
De aleppo-inkt is een Aleppisch product. Al fresco: op verse, natte kalk, aliena
vivere quadra: klaplopen, alieni temporis flores: bloemen van een vroegere tijd,
a limine: van het begin af, reeds onmiddellijk, à l'improviste: onvoorbereid, à
l'immortalité: aan de onsterfelijkheid, zie: Académie française, à l'instar:
naar de wijze van, aliquis in omnibus, nullus in singulis: iemand die een
beetje thuis is in alles, maar niets geheel beheerst, a little more than kin
and less than kind: iets meer dan verwant en minder dan bevriend, aliud et
idem: iets anders en toch hetzelfde en ten slotte alius et idem: een ander en
toch dezelfde.
9. Zouden pekans pecannoten lusten? Hij dient slechts als
alibiali. Alive-and-kicking is nog steeds goed functionerend (in weerwil van
wat men zou verwachten). Hij weet alles à livre ouvert. Ze riepen in koor: 'Allahoe
akbar'. De allemande is een Duitse dans in driekwartsmaat. Voor de uitspraak
van 'alliancering' zou een koppelteken niet misstaan. Het is all in the game:
all-over, all right, allrisk(dekking), allrounder, allseason, all the way,
alltime high en all'unisono (op dezelfde toon). De kinderen speelden op de
aloenaloen. All the perfumes of Arabia is een hyperbolische formule met de
waarde ‘niets ter wereld’. 'One dollar, one vote' is de symbolisering van de
almighty dollar. Al secco (a secco) is op een droge ondergrond (geschilderd).
De alstroemeria (incalelie) en de althea (zeemaluwe) bloeien. Alta mentere
repostum: diep in de ziel bewaard. Altera pars Petri: verstand.
10. Alterum tantum: nog eens zoveel. Zonder ambages
beëindigde hij het gesprek. De AMB is de Acht Meibeweging. Ik heb een Amati
gekocht. De afkorting a.m. betekent mede: amicu manu, door vriendenhand
(bezorgd). Gewapenderhand is à main armée, a majore ad minus is van het grote
tot het kleine, een amant attitré is een officiële minnaar en een amant de
coeur een geliefde. Ze zouden weer veel ambras maken. Ook in Qatar is er een
Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden. Wat houdt ambushmarketing in? Je
bent een âme de boue, een verachtelijk wezen. Een amelanchier is een krentenboompje.
Amabile is liefelijk (lieflijk).
Dictee woensdag 11 september 2013
(2): dictee 650 (deel 2)
3. Het
chemisch element erbium, een lanthanoïde, atoomnummer 68 (symbool: Er), is
genoemd naar Ytterby. We hebben een vierpersoonscottage gehuurd. Over een
passerelle kun je lopen. Kun je passevolant zijn bij wijze van passe-temps? De
arma Christi zijn de passiewerktuigen. Pacifisme is beslist geen passivisme. Een
passpiegel is een psyché, maar wat doet een passloper bij volleybal? Pastastrikjes
worden farfalle genoemd. Emser en Drostes pastilles dienden verschillende
doelen. Het decanaat of dekenaat is het gebied van een deken. Het diaconicum en
de prothesis vormen samen de pastophoria. De zesde symfonie van Beethoven is de
pastorale. Een pastor fidus animarum fidelium is een trouwe herder van de
gelovige zielen. Is Clinton ook past president? Die schaakpartij is past
praying for. Een pastor loci is een lokale pastoor. Een pataat of bataat is een
zoete aardappel. Ik wil alleen patat met (mét), een patatje met (mét).
4. Pata negra is fijne Spaanse gedroogde ham van varkens met
zwarte poten. Pâte kun je niet eten – denk maar aan pâte de verre, paté wel –
denk maar aan pâté de foie gras (ganzenleverpastei). Kruimeldeeg is overigens
pâte brisée. Patentgeel wordt ook Turners geel genoemd. Patentlood of Thomsons
lood is een loodtoestel. Je hebt paters jezuïeten en paters goedleven. Een
patertje kun je dansen. Geleende dingen moet je als een pater familias, een
(goed) huisvader, beheren. Gelieve geen Frans paternoster te bidden. Ook Cicero
was een vader des vaderlands, pater patriae (P.P.), maar wij hebben onze eigen
Vader des Vaderlands (Prins Willem I). Pathemata mathemata: door pijnlijke
ervaringen en schade wordt men wijs (vergelijk: mathemata pathemata: wiskunde
is lijden). Komt het epd (elektronisch patiëntendossier) er nog? Volgens Seneca
zijn vrouwen geboren om te lijden: pati natae.
5.
Hij is een gladjanus van een patjakker [ook: badjakker]. De evangelist Johannes beleefde zijn
patmos [onaangenaam oord in afzondering] op Patmos. Een algemene uitdrukking voor vroede vaderen is patres
conscripti (P.C.) De vaderlijke macht wordt patria potestas genoemd. Voltaire
was de patriarch van Ferney. Het Patrimonium Petri is het gebied van
Vaticaanstad. De chef-kok is de patron-cuisinier. Wat is een patronymicum? Een
giberne is een patroontas. De ChristenUnie, een fusie van GPV en RPF, was
tegen. Akkebah, wat een vies eten! Het Akkadisch werd in het oude Mesopotamië
gesproken. Een arcadisch gedicht is landelijk en eenvoudig zoals in Arcadië
(Arcadia - land van onschuld, vrede).
6. De akant is de acanthus. Een Ajacied speelt in Ajax. De afkorting ajb.
betekent alsjeblieft. Met gesloten deuren is à huis clos. Hulpen: aide(s) de camp
(adjudant), aide(s) de cuisine (hulpkok), aide-mémoire(s) (geheugensteuntje) en
aide(s)-ménage (hulp in de huishouding, interieurverzorgster). A (ab) incunabilis:
van de wieg af. Ainsi soit-il: het zij zo. Een airshot is een whiff [misslaan bij golf]. Hij is
expert in het zich gewichtig voordoen: air d'importance [g. mv.]. Geef de patchoeliolie
eens aan, wil je? Zijdekapok wordt akon genoemd. Het Parthenon is op de
Akropolis op Perzenpuin gebouwd. Op de wijze van: à la baisse (short gaan), à
la belle étoile (in de openlucht, onder de blote hemel), à la barbe de (voor de
neus van), à la bonne heure (nou, vooruit dan maar), à la carte (volgens de
menukaart), à la crème (met room: chocolat, café, spinazie), à la façon (op de
manier van; façonneren is fatsoeneren) en à la minute.
Dictee woensdag 11 september 2013
(1): dictee 650 (deel 1)
In mijn serie dictees is
jubileumnummer 650 verschenen. Dat zet ik maar op deze blog.
De ergste fouten zijn er al
uitgehaald, maar mocht u nog fouten ontdekken: ik houd me natuurlijk aanbevolen
(rein@dictees.nl - bestaat niet meer!)
In het eerste deel de zinnen 1 en 2.
In deel 2 de zinnen 3 t/m 6.
In deel 3 de zinnen 7 t/m 10.
Veel plezier ermee!
1. De
partes orationis zijn de woordsoorten en de partes posteriores de billen. Je
particeps tori kan best je particeps criminis zijn. Bij appelen en peren kan
parthenocarpie voorkomen. Het participium praesentis is het tegenwoordig
deelwoord, het participium perfectum het verleden deelwoord. Een partie(s) carrée(s)
is een gezelschap van vier personen in twee paren: twee dames en twee heren.
Hij koos de wijste partij, maar heeft verder geen partij getrokken voor iets of
iemand. Was dat een crime passionnel? Partners in crime zijn onafscheidelijke
metgezellen. Dat is part of the deal, of the game, of the job. Een partyflock [groep mensen] attendeert
elkaar op house- en dancefeesten. Laat maar zitten, parum refert: er is weinig
aan gelegen, het komt er weinig op aan. Een parurier [paa-ruu-rjee] is een handelaar in
sieraden. Een pasanggrahan is een zeker gouvernementsgebouw in Indië.
Gewestelijk is Jan van pas de verlangde bruidegom.
2. Hocus
pocus pilatus pas! Hij woont nog geen twee passen hiervandaan. Aanvaard dit als
een parvum non parvae amicitiae pignus: een klein bewijs van een allerminst
kleine vriendschap. Een parvenu is volgens VD een nouveau(x) riche(s). Parva
componere magnis is niet altijd gepast: het kleine met het grote vergelijken. Een
der hogere programmeertalen is Pascal. De passen: pas de charge (ook mv. - militaire stormpas),
pas de deux (ook mv. of + s - balletdans voor twee personen), pas de géant (ook mv. - reuzenstap of vrijgeleidebrief)
en pas des patineurs (ook mv. - gang van schaatsenrijders, snelle gang). Het is Pasen en
Pinksteren bij hem (is gelukkig, zaken gaan voordelig). Dit boek heeft een dos passé [g. mv.]. De passé(s) défini(s) heeft als
antoniem de imparfait(s). Is een passeerzeef een passe-vite(s)? Bij
het volleybal (niet baseball!) is de verleden tijd van hij passt hij passte.
Passepoileren is paspelen [omboorden]. Met deze Passer [sterrenbeeld] kun je geen cirkels trekken, die
staat aan het zuidelijk halfrond.
Dictee woensdag 04 september 2013: dictee ordegeestelijken
(4)
Voor de rest houd ik het bij een opsomming van wat ik verder
nog tegenkwam.
1. De mercedariërs:
Ordo Beatae Mariae de Mercede redemptionis captivorum, Orde van de Zalige Maria
Mercedes voor het loskopen van (christen)gevangenen, met name uit de Moorse
slavernij.
2. De camillianen:
O.S.Cam. = Ordo Sancti Camilli, orde van de heilige Camillus. Zij verpleegden
vooral zieken, ook: de Orde van de Reguliere Geestelijke Dienaars van de Zieken
= Ordo Clericorum Regularium Ministrantium Infirmis.
3. De piaristen: Ordo
Clericorum Regularium Scholarum Pauperum, een in 1597 gestichte r.-k. orde die zich wijdt aan het onderwijs van arme kinderen. Ook: de
katholieke Orde der Piaristen of Scolopi (Ordo Piarum Scholarum) werd gesticht
door een Spaanse priester en heilige. Thema: onderwijs en opvoeding.
4. De witte paters.
De Afrikaanse Missies (M.A. of M.Fr. - niet meer in VD) of Missionarissen van Afrika, beter
bekend als de Witte Paters (Patres Albi, P.A. - achter de naam dus: p.a.), ook wel: S.M.A. = Societas
Missionium ad Afros.
5. S.C. = Sacré
Coeur, congregatie van de zusters van het Heilig Hart van Jezus.
6. S.C.J. = Congregatio
Sacerdotum a Sacro Corde Jesu, congregatie van de Priesters van het Heilig Hart
van Jezus.
7. C.S.C.M. = Congregatio
Sancti Cordis Mariae, congregatie van het Heilig Hart van Maria. Ook: Congregatio
Sacrorum Cordium Jesu et Mariae, congregatie van de Heilige Harten van Jezus en
Maria.
8. De spiritijnen
= paters van de Congregatie van de Heilige Geest, ook C.S.Sp = Congregatio
Sancti Spiritus.
9. De reparatricen:
S.M.R. = Societas Mariae Reparatricis; congregatie van Maria Eerherstel.
10. De scheutist =
lid van de Congregatie van het Onbevlekte Hart van Maria (Congregatio
Immaculati Cordis Mariae).
11. C.M.M. = Congregatio
Missionariorum de Marianhill, congregatie van missionarissen van Marianhill.
12. De assumptionist
= priester van de congregatie van Maria-Tenhemelopneming, A.A. = Augustiniani
ab Assumptiae. - Dat alles niet (meer) in VD).
NB Assumptie = Maria-Tenhemelopneming.
13. C.M. = Congregatio
Missionis, congregatie van de zending, lazaristen of vincentianen, gevestigd in
St.-Lazare, voormalig leprozenhuis in Parijs.
(slot)
Dictee woensdag 04 september 2013: dictee ordegeestelijken
(3)
De premonstratenzers
(of norbertijnen)
O.Praem. (Ordo [Canonici Regularis] Praemonstratensium).
Ze worden ook wel witheren genoemd naar hun habijt. Ze doen aan praktische
prediking en zielzorg. De vrouwelijke leden van de norbertijnen hebben naar
analogie van de mannelijke leden verschillende benamingen: norbertinessen,
premonstratenzerinnen, en in de middeleeuwen soms "witte( )vrouwen".
De augustijnen
O.S.A.
of O.E.S.A. (Ordo [Eremitarum] Sancti Augustini). Beide richtten zich naar de
kloosterregel van Augustinus. Op grond daarvan streven zij een innerlijke
harmonie met God na. Hieronder vallen ook de alexianen (cellenbroeders, cellieten:
Congregatio Fratrum Alexianorum (Cellitarum) = Orde van de cellenbroeders van de
H. Alexius). Zij verplegen grijsaards en zieken en begraven armen. En mede de
ursulinen (O.S.U. = Ordo Sanctae Ursulae: opvoeden en onderwijzen van meisjes).
Zo ook de O.S.M. = Ordo Servorum Mariae, maristen of servieten, ook: S.B.M.V.,
Servorum Beatissimae Mariae Virginis. De orde doet thans aan prediking,
onderwijs, missie- en parochiewerk en is over de hele wereld verspreid. Net als
de Orde van Maria Visitatie (Ordo Visitatio Mariae, afkorting: O.V.M., visitandinnen
(christelijke opvoeding van meisjes) - 2020: niet meer in VD! Wel: orde van de Visitatie.
De kruisheren
De
Orde van het Heilig Kruis (Ordo Sanctae Crucis, O.S.C.). Die deden vooral aan
evangelisatie. Ook wel: O.S.Cr. (Ordo [Canonicorum Regularium] Sanctae Crucis).
De redemptoristen
O.S.R. (Ordo Sanctissimi Redemptoris – de Allerheiligste Verlosser, ook:
C.Ss.R.). Ook deze orde doet aan evangelisatie. Een bekend lid was Peerke
Donders.
De jezuïeten
De
Sociëteit van Jezus (S.J. = Societas Jesu), een strenge groepering, die ook
veel aan onderwijs deed en werd opgericht door Ignatius de Loyola. Ze vallen
niet onder een bisschop en beloven absolute gehoorzaamheid aan de paus.
De montfortanen
Zij hebben als doel de missie op het platteland: S.M.M. = Societas Mariae Montfortana.
De salesianen
S.S. = Societas Salesii. Hiermee wordt de religieuze congregatie Salesianen van
Don Bosco bedoeld (Societas Salesiana Sancti Joannis Don Bosco, afgekort tot S.D.B.).
(wordt vervolgd)
Dictee woensdag 04 september 2013: dictee ordegeestelijken
(2)
De karmelieten
Deze
orde (Ordo Carmelitarum, O.Carm. (ook: O.C.), vrouwelijke vorm: karmelietessen)
is een rooms-katholieke bedelorde, die zich net zoals de franciscanen,
dominicanen en augustijnen onderscheidt van de andere monastieke [= in
kloosters] orden doordat ze in plaats van de individuele armoede juist de
collectieve armoede belijdt. Voor hun onderhoud zijn ze afhankelijk van hun
eigen arbeid en van aalmoezen. Ik kwam ook nog tegen O.C.D. (D =
Discalceatorum: ongeschoeide karmelieten).
De kartuizers
Deze orde is in 1084 gesticht door de heilige Bruno van Keulen in het
onherbergzame Massif de la Chartreuse, een bergachtig gebied ten noorden van
Grenoble. Het is een contemplatieve orde van kluizenaars die toch in
gemeenschap willen leven. Hun samenlevingsverbond is een compromis tussen
afzondering (kluis) en gemeenschap. Zij verblijven alle dagen in afzondering
behalve op zondag. O. Carth. = Ordo Carthusianorum.
De cisterciënzers
Deze orde is in 1098 door Robert van Molesme is opgericht in de abdij van
Cîteaux: S.O.Cist. (Sacer Ordo Cisterciensis). Omdat er te weelderig geleefd
werd, kwamen er tegenbewegingen: O.C.S.O. (Ordo Cisterciensium Strictoris
Observantiae, orde van de cisterciënzers van de strikte observantie = strenge
onthouding, de trappisten). De naam danken ze aan Abdij Notre Dame de la Grande
Trappe (La Trappe) en het trappistenbier is heel bekend.
De dominicanen
De
dominicanen of predikheren (Ordo Praedicatorum, O.P., ook O.S.D. = Ordo Sancti
Dominici) vormen een kloosterorde die in 1216 is gesticht door Dominicus Guzman
(circa 1170-1221), ten tijde van de kruistocht in de Languedoc tegen de
katharen. Een van de eerste kloosters werd in Toulouse gevestigd. Het is een
bedelorde, ze volgen de regel van Augustinus en kregen ook een inquisitietaak
toebedeeld.
De benedictijnen (en
benedictinessen)
O.S.B. = Ordo Sancti Benedicti. Ze bidden zevenmaal per
dag en leven met contemplatie en arbeid (ora et labora). De cluniacenzers hoorden
hier ook bij, maar de orde is uiteengevallen.
(wordt vervolgd)
Dictee woensdag 28 augustus 2013: dictee ordegeestelijken
(1)
Orde heeft in de betekenis '(rang)orde, rij, rang, regel'
geen meervoud. In alle andere betekenissen (zoals in 'groep van mensen') zijn
er twee meervoudsvormen: ordes en orden. Daarom is het volgens de
spellingregels ordegeestelijke en dus niet ordengeestelijke
(fout). Overigens mag van Van Dale (geen van de twee in van het Groene Boekje) ook
ordesgeestelijke [lijkt echt fout! - Echter, VD: dit is geen mv.-s maar tussen-s]. In deze blog beperk ik mij tot de kloosterorden
(kloosterordes). Vooraf: de Taaladviesdienst adviseert om bijvoorbeeld o.f.m.
te schrijven achter de naam van een geestelijke: P. Paaltjens, o.f.m. (de komma
is facultatief) met als betekenis: ordinis fratrum minorum ((lid) van de orde
der minderbroeders – franciscanen). Deze dienst adviseert de naam van de orde
zelf met hoofdletters te schrijven: O.F.M. = Ordo Fratrum Minorum, orde der
minderbroeders. Met de aantekening dat Van Dale beide vormen met hoofdletters
schrijft, geef ik ze verder met hoofdletters en vermeld daarmee dus alleen de
naam van de orde. 2020: VD onderscheidt nu ook o.f.m. em O.F.M.
Minderbroeders. De
franciscanen of minderbroeders vormen een kloosterorde bestaande uit
volgelingen van Franciscus van Assisi. Franciscus kwam uit Umbrië (Italië) en
samen met zijn metgezellen schonk hij al zijn bezittingen aan de armen om zelf
in pure armoede verder te leven. De franciscanen behoren tot de bedelorden. Zo
proberen zij Christus na te volgen. Naast de minderbroeders franciscanen kennen
we ook de minderbroeders kapucijnen – komt van cappuccino = monnikskap(je),
ooit barrevoets, later op sandalen – (O.Cap. = Ordo Capucinorum, ook O.F.M.Cap.
= Ordo Fratrum Minorum Capucinorum) en de minderbroeders-conventuelen
(O.F.M.Conv. = Ordo Fratrum Minorum Conventualium). De conventuelen waren
minder ascetisch en leefden 'gewoon' in kloosters. Ik kwam ook nog tegen
O.S.F. = Ordo Sancti Francisci, franciscanen. Ook de clarissen vallen binnen
deze familie: O.S.Cl. * = Ordo Sanctae Clarae, clarissen. Verder kwam ik tegen de naam franciscanessen met wereldlijke activiteiten (in tegenstelling tot de clarissen die een contemplatief leven leiden). * 2020: Dit niet meer in VD!
(wordt vervolgd)
