0109 Dictee woensdag 14 augustus 2013 (1): fictief dictee Alkmaar 2014 (deel 1) √

Dictee woensdag 14 augustus 2013 (1): fictief dictee Alkmaar 2014 (deel 1)

Na de belevenissen in Alkmaar dit jaar heb ik een proeve (!) voor 2014 gemaakt. Het verschijnt ook als regulier dictee 637. Hierbij deel 1 (van 2) 

De kaasmarkt
1. De Dáil Éireann, het Ierse parlement, beviel de jaarlijkse
kaas-en-wijnavond niet meer zo. De gruyèrekaas had afgedaan, net als de eigen cheshire- of chesterkaas (ook indien met worcestersaus!). Andere merken die gesneefd waren, zijn onder andere; appenzeller (Appenzeller kaas uit Zwitserland), bel paese (zachte Italiaanse kaas), bluefort, een variëteit van de Franse kaas roquefort, brie, camembert en cantal, cheddar, cottagecheese (hüttenkäse), derby (uit Derbyshire), feta (Griekse kaas), het fransje (Goudse kaas), halloumi, witte verse kaas uit Cyprus, gorgonzola (uit een plaats bij Milaan), komijnekaas, leer- en maasdammer, manchego (Midden-Spanje), mozzarella, pecorino, parmezaankaas (Parmezaanse kaas), provola (van buffelmelk), raclette, rauwmelkse kaas, reblochon uit de Franse Savoie, rommedoe uit Limburg, Stolkse kaas, taleggio, tilsiter, trappistenkaas en zoetemelkse kaas.

2. Nee, men wilde duidelijk iets anders. Dus werd een commissie ingesteld. Haar werk had veel van een Poolse landdag. In de openings-, tevens maidenspeech van de voorzitter bleek deze aan glossofobie – speechangst – te lijden. Dat leidde ertoe dat hij stante pede werd vervangen door de vicepreses, een man van de wereld en van de klok. Dat liet onverlet dat sommige leden probeerden te filibusteren. Ten langen leste ontstond er echter toch enige overeenstemming en het begon het in Leinster House in Dublin te dagen. Was niet Alkmaar de stad van de 'Victorie'? Daar gaan we heen, luidde 's commissies adagium. De reis werd gepland. Voor dag en dauw reisden ze af naar het aerodroom, waar ze de approach van de vlucht Amsterdam-Dublin konden waarnemen. Inchecken, sms'je naar huis, iPad in de aanslag, nog even m-bankieren, airhostess (stewardess) begroet … en in the air.

3. In de privéjumbojet van de vice-eersteminister kozen ze met de
take-off het ruime luchtsop. Onder zich het wolkendek (vederwolken, cirri en schaapjeswolken, cumulocirrus of cirrocumuli) en boven zich het wolkeloze heelal. Met zicht op de Andromedanevel buiten onze Melkweg, alsmede op de sterrenbeelden Verrekijker of Telescoop, Achtersteven van het Schip, Zeil van het Schip en het Hoofdhaar van Berenice, in de buurt van de Leeuw. De heenreis duurde zo'n twee uur, de terugreis zal door het tijdsverschil ongeveer nul uur duren. Ierland heeft de GMT (Greenwich Mean Time of WET,  West-Europese tijd). Niet de gezagvoerder, maar de copiloot zou op de heenweg het gezag voeren namens de crew. De reizigers moesten wel oppassen niet vliegtuigtrombose, het economyclasssyndroom, te krijgen [DVT, diepveneuze trombose]. Onderweg zag men een gyro- en een chartervliegtuig. De landing was strikt op tijd.

0108 Dictee Woensdag 07 augustus 2013: dictee *sjr* √

Dictee Woensdag 07 augustus 2013: dictee *sjr*

1. Vandaag eens onderzoeken of er wat met *sjr* te vinden is (noVD betekent: niet meer aangetroffen in online-VD): besjrieën (alleen onbepaalde wijs): boze geesten oproepen door te veel goeds te zeggen, hasjroken (blowen) en hasjroker en het kasjroet: het geheel van de joodse spijswetten (de sjoumer controleert daarop, meervoud: sjomrim). Het Jiddisje (Jiddische) 'toi(toi)(toi)' wordt vaak voorafgegaan door 'unberufen' of 'unbeschriejen'.

2. Met *sjb* vinden we hasjbende, ramsjboek en roetsjbaan. Een tobogan is trouwens een Canadees-indiaanse slee of een kermisroetsjbaan. *sjc*: hasjcafés waar ze rebetika spelen en de Malevitsjcollectie (Russisch kunstschilder en theoreticus van het constructivisme en het suprematisme; no VD, wel: kubofuturisme). *sjd* geeft alleen fetisjdienst en *sjf* alleen ramsjfiliaal. Ramsjgoed wordt vaak verramsjt. Bij *sjk* vinden we Asjkenazim (of Sefarden of Sefardim - GB: ie), baboesjka (oud vrouwtje) en de KSJ-KSA-VKSJ (in België): Katholieke Studerende Jeugd – Katholieke Studentenactie – Vrouwelijke Katholieke Studerende Jeugd (een organisatie van oorspronkelijk drie aparte jeugdbewegingen die nu nog elk een grote mate van zelfstandigheid hebben).

3. Verder: matroesjka (houten poppetje, open te schroeven en daarbinnen weer …), narrisjkat of narriskat: dwaasheid, onzin, en pirosjki: bij de Russen een pasteitje. Het NIK is het
Nederlands-israëlitisch Kerkgenootschap (overkoepelend orgaan van Asjkenazische joodse gemeenten in Nederland). Met *sjl* - pas op! – schlemiel, slamassel (slemassel, ook: sjlemazzel: pechvogel), sjleppen: moeizaam lopen of dragen. *sjm*: kasjmier(geit) en sjmadden (bekeren of dopen). Met *sjn*: hare krisjna, kalasjnikov, Misjna, sjniggel of snikkel (o.a. snipper), sjnoderen (bij joden een gift toezeggen voor een goed doel) en Visjnoe (de Instandhouder). Een schnorrer is trouwens een bedelaar. *sjp*: bisjpalen zijn bij bepaalde Papoea's onderdeel van het dodenritueel, misjpooche (familie). Een mooi woord is 'hasjshop'.

4. Met *sjt*: Besjt: Baäl Sjem Tov, Meester van de Goede Naam (benaming van Israël ben Eliëzer), grondlegger van het chassidisme, borsjtsj, Pasjtoe (taal, Pathaans), de grootste bevolkingsgroep van Afghanistan = de Pasjtoen, sjtetl (kleine Joodse gemeente), sjtreimel: bonthoed van chassidische joden) en versjteren. Bensjen is zegenen en mansjen aanbevelen. Er zijn veel miese (miesje) kereltjes: wie is het miest (miesjt). Rausjen of rauzen is ruw spelen. *sjw*: sjwarts: orthodox bij joden, versjwartster nar en een sjwalettergreep. Die laatste is dus een stomme-e-lettergreep.
 

0107 Dictee Woensdag 31 juli 2013: dictee *thr* √

Dictee Woensdag 31 juli 2013: dictee *thr*

1. Vandaag maar eens onderzoeken of er wat met *thr* te vinden is (no VD betekent: niet meer aangetroffen in online-VD) – actie- en psychothriller (ook: erothriller en horrorthriller), dat zijn de best of three van Mulisch, in de Wimbledonfinale spelen ze best of five: wie het eerst drie sets wint, is winnaar, de Big Three (de Grote Drie) is de benaming voor de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie (of hun leiders: Roosevelt, Churchill en Stalin) tijdens de Tweede Wereldoorlog – met China meegerekend trouwens de Big Four, de Grote Vier en in de Veiligheidsraad met Frankrijk ook nog erbij de Big Five, de Grote Vijf.

2. Verder: een deep throat is een anonieme informant, een tipgever, of je-weet-wel, Mithra(s): oude Perzische zonnegod (no VD), mithridatiseren: gewennen aan een vergif door er telkens grotere doses van toe te dienen, pithecanthropus erectus (javamens): naam gegeven aan een aapmens of aapachtig dier, waarvan op Java overblijfselen zijn gevonden en waaraan in de evolutieleer groot belang werd gehecht, wilde pyrethrum (wilde bertram) – uit de bloesem wordt pyretrine, een insectendodend middel gewonnen, Samothrace (no VD): eiland ten Z.O. (zuidoosten) van Thasus tgov. (tegenover, t.o.) de monding van de Hebrus (Hebros, thans Maritsa) aan de Thracische kust; beroemd is het hellenistische beeld (ca. 190 v.Chr.) van Nike dat daar gevonden is en tanteagaathregeling.

3. Ook: Thr of T (chemie: threonine:(S)-2-amino-(R)-3-hydroxybutaanzuur, een van de twintig aminozuren die in eiwitten voorkomen, een voor de mens essentieel aminozuur), THR (Technische Hogeschool Rijswijk, tot 2009), een Thraciër en een Thracische spraken Thracisch: een Indo-Europese taal, gesproken tot ca. 100 v.Chr. en alleen bekend uit eigennamen en glossen – wie dat bestudeert is een thracoloog, thrill, thriller, thrillerauteur, thrillerbespreking, thrillerclip, thrillerliteratuur, thrillseeken en thrillseeker.

4. Ten slotte: Thrinakia (no VD); in de Odyssee (11e en 12e boek) het eiland waar de runderen van Helius weidden, later gelijkgesteld met Trinacria (Sicilië), de urethrale fase is de overgangsfase tussen de anale en fallische fase, het urethrakanaal is het urinekanaal, de urinebuis (met de urethraklep, let op: de ureter is wat anders!). Onderzoek daarvan geschiedt met de uretroscoop. In een
SWOT-analyse komen threats voor. Wat is pseudoartrose, de
pseudo-Demetrius, pseudo-isidorisch? Een aristarch is een streng, maar rechtvaardig criticus en een abderiet een onnozele hals. All's well that ends well: eind goed, al goed! Enne: memento mori (gedenk te sterven)!

 

0106 Dictee woensdag 24 juli 2013: dictee *cru* √

Dictee Woensdag 24 juli 2013: dictee *cru*

1.Laten we vandaag eens kijken wat er met *cru* te vinden is (no VD betekent: niet meer aangetroffen in online-VD) – a cruce salis (in cruce salis, beide no VD): in het kruis (alleen) is heil (Thomas a Kempis, ook: nil nisi cruce (noVD), niets dan door het kruis), cru, cruer, meest cru (rauw, ruw, ongezouten, onbewimpeld): ik ben die crue kritiek beu, cruce glorior: ik roem in het kruis (naar Galaten 6:14, no VD), cruciaal: 1) moeilijk of niet oplosbaar, een crux uitmakend, 2) doorslaggevend: zijn meespelen was van cruciaal belang, cruci dum spiro fido (no VD): op het kruis vertrouw ik zolang ik adem, cruciferen: kruisbloemenfamilie en crucifix: kruisbeeld.

2. Verder: crude [kroed] of kroet: ruwe aardolie, cruditeit: wat cru is, Crufts (eigennaam, no VD): grote tweedaagse hondententoonstelling te Londen, in februari, cruise: vakantietocht met een (luxe)schip (cruisen – let op: cruisete of cruisede – cruiser), cruisemissile: kruisraket, crumble: Engels toetje van kruimeldeeg met vruchten, crunchy: knapperig, cruraal: betrekking hebbend op het (onder)been, crusaat = crusado: oude Portugese en Spaanse munt en crushen: (ijs) fijnmaken (met een ijscrusher).

3. Ook nog: crustaceeën (schaaldieren), crux: onoplosbaar of moeilijk oplosbaar probleem, crux interpretum: plaats in een tekst die veel moeilijkheden geeft, cruzeiro: voormalige munteenheid van Brazilië (tegenwoordig de real), diis (dis) manibus (sacrum) (D.M.S.): gewijd aan de godenschimmen of de zielen der gestorvenen, opschrift op Oud-Romeinse (Oud! - TA ook: oud) graven, ecru: ongebleekt, touwkleurig, experimentum crucis: pijnlijk onderzoek, beslissende proef, grand cru: hoogste kwaliteitsaanduiding van sommige Franse wijnen, bijv. bourgogne en bordeaux, in cruce victoria (no VD): in het kruis ligt de overwinning besloten, incrust: (o.a.) verontreiniging, incrustratie: (o.a.) verstening en incrustreren: (o.a.) (m.b.t. edelstenen) monteren in goud.

4. Ten slotte: lucrum: winst, lucrum cessans: gederfde winst, musis sacrum: aan de muzen gewijd, premier cru: hoge kwaliteitsaanduiding van wijn, op het procrustesbed liggen, recrudescentie: verergering van een ziekte na tijdelijke verbetering, recruiten (rekruteren): personeel werven (recruiter, recruiting, recruitment), sacrum (heiligbeen), scrub: (o.a.) peeling, scrubtyfus, scrum (bij rugby), scrupel: oud medicinaal gewicht van 20 grein, scrupule: gewetensbezwaar, scrutineren: (o.a.) onderzoeken, sepulcrum: ruimte in de altaartafel waarin relikwieën van martelaren worden bewaard, syncrude [kruu-duh]: synthetische olie [maar: crude: kroe:t], via crucis: kruisweg en subcrustaal: behorende tot de direct onder de aardkorst voorkomende aardlagen.

0105 Dictee Woensdag 17 juli 2013 (deel 2): dictee Canadaplein Alkmaar √

Dictee woensdag 17 juli 2013 (2): dictee Canadaplein Alkmaar
De tekst (zie ook de toelichting in (deel 1) = blogpost 0104) luidde:

De grootste Alkmaarder aller tijden

1. De gebroeders D. van het Belle van Zuylenplein: wie kende die goochemerds met hun exceptioneel hoge IQ niet? Het waren niet alleen consciëntieuze anesthesisten en grensverleggende pioniers van de aerodynamica, ze lieten de wereld ook kennismaken met de kant-en-klaarmaaltijd, het klavecimbel en de roestvrijstalen koekenpan met antiaanbaklaag. Bovendien ontwikkelden de broers het ingenieuze bevloeiingssysteem waarmee ook heden ten dage nog woestijnen in groene walhalla’s vol cacteeën en acacia’s transformeren

2. Helaas kende de gerenommeerde familie ook een  schandvlek: een dégénéré genaamd Cornelis. De frêle, amuzikale schlemiel met zijn X-benen en blotebillengezichtje ontwikkelde zich van balorig adolescent tot bandeloze patjepeeër. De burgerij categoriseerde hem bij de querulanten en luiwammesen. Schande sprak men van zijn frequente bacchanalen vol geestverruimende genotsmiddelen.

3. Zijn ontgoochelde vader wendde zich ten einde raad tot de aartsbisschop. Deze raadde keukenarbeid aan, voor de duur van ten minste drieënhalf jaar in een van de Noord-Hollandse bajesen, destijds gevestigd in Zuidschermer. Dat bleek een abc’tje voor de bijdehante Cornelis. In de goed geoutilleerde keukenaccommodatie voelde hij zich zo relaxed dat hij er algauw (ook: al gauw) vanuit zijn gecapitonneerde fauteuil de heerlijkste balkenbrij, jan-in-de-zak, hachee van varkensoren, karbonaadjes en hors-d’oeuvres bereidde.

4. Die culinaire hoogstandjes kwamen de fascistoïde Spaanse viersterrengeneraal (ook: 4 sterrengeneraal) ter ore die in die dagen Alkmaar belegerde. ,,Met de afhaalchinees en barbecueën bij de Friese Poort  houd ik mijn artilleristen niet lang meer gedeisd’’, dacht de geslepen rouwdouwer (ook: rauwdouwer). ,,Een exquise maaltijd zal het moreel opvijzelen.’’

5. Cornelis’ anders zo kostelijke zwezeriken, die de commandant via de maîtresse van een undercoveragent liet confisqueren, waren over de houdbaarheidsdatum heen. Niettemin lieten de lusteloze legionairs zich de traktatie goed smaken, zodat zij en bloc indigestie en malheur in het maag-darmkanaal opliepen.

6. Toen de beduusde Alkmaarders zagen hoe hun aartsvijanden kokhalzend ertussenuit knepen, werd er, naar verluidt, naar alle uithoeken van het land een juichend ‘Victorie’ ge-e-maild.

7. Geschiedschrijvers stelden het later klip-en-klaar: het Spaanse debacle kwam op het conto van Cornelis, die de vijand en masse diarree, eczeem en levercirrose had bezorgd. Niet zijn illustere broers, maar juist de ooit zo beschimpte Cornelis werd daarom later uitgeroepen tot Grootste Alkmaarder aller tijden.
 

0104 Dictee woensdag 17 juli 2013 (deel 1): dictee Canadaplein Alkmaar √

Dictee Woensdag 17 juli 2013 (deel 1): dictee Canadaplein Alkmaar

Rating
De entourage was geweldig: 100 man (en vrouw) in de openlucht aan het dictee op het Canadaplein. Dit tweede jaar stond dat in het teken van 'De Grootste Alkmaarder Aller Tijden'. Als zodanig was door de Alkmaarders via de Alkmaarsche Courant uitgekozen Cornelis Drebbel, de uitvinder van onder andere de duikboot. De organisatie was prima, de tekst op zich leuk en het voorlezen door cabaretier Jeroen van Merwijk behoorlijk goed. Jeroen gaf tijdens het nakijken nog een optreden met nieuwe liedjes van wel bijna een uur. De tekst van het dictee kunt u nalezen in een vervolgblogpost van vandaag.

De editie van vorig jaar was afkeurenswaardig op het punt van de plaatselijke straatnamen (ik had toen 11 fout, waaronder 8 straatnamen). Toen die er dit jaar niet in zaten (dat bleek al bij eerste voorlezing), leek alles goed te gaan. De tekst was leuk (een vrij verhaal over Cornelis D.) en de ongeveer 10 aanwezige dicteespecialisten dachten er met 2 of 3 fouten van af te komen. Maar daarbij hadden ze buiten de waard gerekend. Hoewel het thema was 'De Grootste Alkmaarder Aller Tijden' werden ze geacht als titel op te schrijven 'De grootste Alkmaarder aller tijden'. En in de slotzin kwam nog een keer voor (volgens de jury): '… Grootste Alkmaarder aller tijden …'. Gevoegd bij een tweetal zinnen die volgens de jury tussen aanhalingstekens moesten – hetgeen niet het geval was: immers 'dacht' en niet 'zei' of 'sprak' – ging daarmee helaas toch een driesterrenrating verloren. Op dat punt had ik al 7 fouten (van de 10). En ook nog drie échte fouten: musicale (nogal dom, z, k!), goedgeoutilleerd (ik had het eerst los en dus goed) en West-Schermer (correct: Westschermer, een buurtschap, dat kun je alleen maar gokken, en nogmaals: zo'n enkele plaatsnaam moet kunnen!).

Pleindictee Alkmaar * *

Uitgangspunt 3 sterren

Pluspunten: Heel apart, in de openlucht, 100 deelnemers, leuke tekst (met toch lastige dicteewoorden), goed voorgelezen, met nevenprogramma, dictee was dit jaar 'open', dus ook voor
niet-Alkmaarders.

Minpunten: aantal dubieuze zaken m.b.t. de titel en aperte fouten bij onjuist gebruik van aanhalingstekens. Wat echter de doorslag gaf: de tekst werd niet getoond op een beamer of zo, de tekst werd niet achteraf op papier uitgedeeld, het dictee werd niet besproken (met uitleg: deelnemers moeten er wat van kunnen leren!) en er was geen discussie mogelijk. Daarbij mag een jury 'eigenwijs' blijven, maar een eerlijke discussie moet wel mogelijk zijn.

Rating: Rdr 2 (2 sterren)

0103 Dictee woensdag 10 juli 2013 (3): dictee 625 (deel 3) √

Dictee Woensdag 10 juli 2013 (3): dictee 625 (deel 3)

Hier volgen de zinnen 8 tot en met 10:

8. De stad was niet veilig door het sappenstelsel, aangelegd door sappeurs. Maak je toch niet sappel, man! De sarabande is een Spaanse dans. Een sari is een vrouwenkledingstuk uit India. Het Sarnami is een Indo-Europese taal. De sassafrasboom komt uit  Noord-Amerika. Een satiricus is een satiredichter. De dynastie van de Sassaniden [GB ook: Sassanidisch, VD: Sassanieden - lijkt fout] vormde het koningshuis van het Perzische rijk van de 3e tot de 7e eeuw. Bepaald geglazuurd Japans aardewerk komt uit Satsuma. Zij leden aan de saturday night fever. De saturnalia (GB: saturnaliën) zijn een losbandig Romeins volksfeest. Satyriasis is donjuanisme, vergelijk ook nymfomanie. Een saucisse is een saucijs, vergelijk ook saucisse de Boulogne. Met een sauf-conduit (laissez-passer) kom je overal. Na de cycloon ontstond er een sauve-qui-peut. Ze vluchtten toen het savannebos in. Leg duidelijk aan me uit het verschil in schrijfwijze tussen 'savoir-faire' en 'laisser-faire'. [Is er niet meer, 2020.]

9. Sawa's zijn rijstvelden. Hij speelt even goed saz als sax. Hij leed aan scabiës (schurft). Een scafander is een reddingsgordel. Is oom agent er alleen om snelheidsboetes uit te delen? Alle opgejaagde vluchtelingen werden de heuvel op gejaagd. Die grande dame heeft een toyboy. Scheren is een andere naam voor krabbenscheer. Zijn ze weer aan het schermutselen? Het was een wedstrijd op het scherp van de snede. De scherpriekende gordelsteel is de muffe gordijnzwam. Een scheutist is lid van de Congregatie van het Onbevlekte Hart van Maria. Hier, dat schiedammertje is voor jou. Een schiefer is een leisteen. Het schellinkje is de goedkoopste rang. Zie je dat schelmse lachje om zijn mond. Kijk hem, de schlemiel. Wanneer vindt de schenkingsakteondertekening plaats? Het werkwoord 'schepen' betekent inschepen of scheep gaan. Met de gevlekte scheerling pleegde Socrates toen zelfmoord.

10. De scheepsschroef doet raar. Bij het schaverdijnen op het ijs zag je het water eronder nog deinen. Op hoeveel schat je die
schedelholte-inhoud? Bij het scheelzien is er sprake van iemand die scheelziet (GB). Wat is scheefgroeien, -wonen en -slaan? In het drama heb je een scenische opbouw. Heeft zij geen enkel schaamtegevoel? Schaatssters rijden de 3000 (drieduizend) meter. Is de schade-expert al geweest? Hij zal schadeloosgesteld worden. Is schaduwboksen tegen je eigen schaduw boksen? Wat, gaat hij schampavie spelen [geruisloos verdwijnen]?