Dictee – dictees [3457]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee juni 2020 (2), geheel herzien naar situatie 2023
Dictee van de dag (1072)
1. Deze ambtenaar is vertuid aan het schip van staat [vaste positie in staatsbetrekking]. VD, rookopium: opium die bereid(!) is om gerookt te worden. RL: wat aardig van die opium! Een roomdivider is een meubelstuk. Laat één ding duidelijk zijn: rooms is katholiek en Rooms is Romeins. Sub rosa [in vertrouwen, off the record] werd het mij wel verteld. Roosvingerig (rozenvingerig) is een epitheton van de dageraad. Ropeskippen is touwtjespringen als sport. Die rootsrock [muziekstijl tussen countryrock en blues] kun je best rootsy [teruggrijpend op voorbeelden uit het verleden] noemen. Roastbeef noemen wij gewoon rosbief. Van rosacea [huidaandoening] krijg je rode vlekken. Bij het rosé [lichtroze, tussen rood en doorbakken in] lamsvlees dronken we rosé(wijn). Met een snebschuit/schip [boeren en tuinders: puntige voorsteven] kon je rammeien. Gibraltar wordt aangeduid met de Rots (ook: de rots – van – Gibraltar). In Jordanië is Petra een rotsstad. Een rotstempel is meestal geen slecht stempel.
2. Biljarderen [bal tweemaal of twee ballen tegelijk raken] noemen ze ook wel een rotterdammertje [ook: restje sterkedrank, jenever]. Een roturier [roo-tuu-rjee] is een persoon van niet-adellijke afkomst. Een roulade [virtuoze passage in solozang] zing je, een vergelijkbare rollade [opgerold stuk vlees, rol] eet je. Rounders [variant van honkbal] wordt door twaalf spelers gespeeld. In een poule van 6 ploegen speelt bij round robin elke ploeg 5 wedstrijden (bij een dubbele competitie 10). Deze routier [vrachtwagenchauffeur] is routinier [iemand met grote routine]. In Indië was een row [rau] een relletje. Wij aten rowti (dikbekje met oranje buik – appelvink), de buren roti (Surinaams gerecht, gegeten met vlees en groente). Het Rozenkransfeest wijst terug naar 1571 [Slag bij Lepanto: christelijke vloot verslaat de Ottomaanse]. De Rozenoorlog ging tussen de Rode [huis van Lancaster] en de Witte Roos [huis van York]. RSS is really simple syndication, ook wel rich site summary: een XML-bestand met een samenvatting van nieuwe informatie op verschillende sites, m.n. nieuwssites en weblogs. Een RSS-feed is een webfeed die d.m.v. RSS informatie geeft over nieuwe content op een website. RSV is het RS-virus: het respiratoir syncytieel virus (luchtweginfecties). Is het nieuwe rtv-blad [radio en televisie, tv] er al? Rude donatus: eervol ontslagen. Een ruggie houdt van oosterse tapijten. Met een rugt wordt een ruigte of onkruid aangeduid. De Nederlandse Ruimtewet is een ro-wet [ruimtelijke ordening].
3. Die film vind ik ruk [jongerentaal: klote, kut, fout]. Een rumpie is een rup, een rural professional (yup die op het platteland woont). De RU [lijkt officiële naam] is de Radboud Universiteit (gevestigd in Nijmegen), de RUN de Radboud Universiteit Nijmegen. Het rundboks is boxcalf (rundleer – ook: rundsbox). Ruzzelen is online ruzzle [een woordspel] spelen. Een recessie wordt aangeduid met het r-woord. Een ryton is een hoornvormige drinkbeker. Zullen we er nog een 0.0’etje [VD, april 2020 – alcoholvrij biertje] op drinken? Een captcha [completely automated public Turing-test to tell computers and humans apart] houdt mens en robot uit elkaar (er moet bv. een slecht leesbaar woord worden overgetikt). Genoemd voor een politieke functie: professor Akkermans [Koot en Bie, Van Kooten en de De Bie]. Onderscheid goed: saaimans en Simpelmans. Beulemans Frans is slecht Brussels Frans. Sabellen zijn waaierwormen.
4. Aan
dovemans deur kloppen is net zoiets als voor dovemansoren spreken. De
zevendedagsadventisten zijn sabbattariërs (sabbattisten
– sabbat i.p.v. zondag). De
grote sabon is een 48 puntsletter. Een sacd
is een super audio
compact disc.
We kennen click-, home-, sack- en carjacking (autokaping).
Op Sacramentsdag wordt het sacramentsfeest gevierd. Dat moet het
sacrarium, het heilig putje [voor gewijde
zaken], in. SAD staat voor
seasonal affective
disorder (winterdepressie)
of social anxiety
disorder (fobie
voor situaties waarin met mensen moet worden omgegaan). De
salchov is een schaatssprong. Een salmanazar kan 9 liter wijn
bevatten. Hij was sans comparaison [verreweg]
de snelste. Sans compliment is sans façon, zonder omhaal. Ze gingen
sans dot, zonder omwegen, naar hun doel. Sans le sou [zonder
een stuiver, niets bezittend], dat was die sans-papiers
[illegale vreemdeling]. Een santon is
(verouderd) een gekleurde gipsfiguur
voor een kerstkribbe. Daar heb ik geen sappie (savvie
– verstand) van. Een S.A.R.L.
(société à
responsabilité
limitée)
is een soort van bv (besloten
vennootschap).
Tja, VD’s Sassanieden (GB:
Sassaniden – in 2023 VD ook!).
Sassie, saffie, sigaret.
5. Er was satis superque: genoeg en meer dan genoeg. Sat est (het is genoeg): basta! Ook met een tomtom gebruik je satnav [satellietnavigatie]. Sausjes zijn curasausjes (sousies – olienoten). De savanneolifant plette de hele zwik. Hij is een IT-savvy [informatietechnologie – van huis uit bnw.: handig en slim]. Een sawpaw of bapao is een snack. Ze probeerden sazzenjazz [jazz met saz] te produceren met de baglama [= saz]. Bij de belastingaftrek voor giften moet je in NL wel onderscheiden de anbi’s (algemeen nut beogende instelling) en de sbbi’s (sociaal belang behartigende instelling). Een curfew is een avondklok. Bij het basketten [basketballen] maak je lay-ups en heb je baskets nodig. Kipkap heet ook wel hoofdkaas, zult of cervelaatworst. SCADA is supervisory control and data acquisition (methode voor het geautomatiseerd verzamelen, uitwisselen en verwerken van meetgegevens). Een scala caeli is een jakobsladder [naar de hemel]. Coeliakie [see] is een ongeneeslijke stofwisselingsziekte, veroorzaakt door een glutenintolerantie.
6. De
eco-elite [natuurlijke milieu] heeft
geld genoeg voor de klimaatmaatregelen. Sub tecto coeli is onder de
blote hemel. Rorate coeli desuper = dauwt,
hemelen, uit den hoge – archaïsch.
Een coeloom [see]
is een lichaamsholte. Een coenobium
[see] is een klomp van samenhangende
eencellige organismen. Van coenocarpe
[see] planten zijn de vruchtbladen
vergroeid. Een cofferdam [rubberdam]
gebruik je in de tandheelkunde. Een coil is een spiraaltje voor in
een ader en coir [koh-juhr]
is de handelsnaam voor kokosvezels als stof. Een coitus
interruptus is een onderbroken coïtus.
Cokesslakken [residu
van steenkool]
kun je niet eten. Col. is Colombia
en Kol. is (de
brief van Paulus aan de) Kolossenzen
(Bijbelboek). Dat blijf ik raar vinden:
een colaplant is een kolaboom (= kola met
kolanoten, waaruit het
kola-extract). Uit kolanoten komt ook
de 3,7-dimethylxanthine. Geblesseerde sporters krijgen vaak een
coldpack [ijszak] om. In die kolchoz(e)
[groot collectief landbouwbedrijf] eten
ze vaak kolbaszworstjes [sterk gekruid,
Hongaars]. Koleire [èh]
is hetzelfde als kolere [ee]
(krijg de … – komt van ‘cholera’).
7. Hij kende het verschil niet tussen een kolbeitel [koubeitel voor koud ijzer], een kolbijl [bijl om runderen te kollen = met slagersbijl doodslaan = dollen] en een kolblei [vis]. De Kolenzak is een zwarte vlek aan de zuidelijke sterrenhemel. Een kollenbloem is een gewone klaproos. De kolibrietjes vlogen vrolijk rond. Bij een scansie wordt er gescandeerd. Een scapin is een intrigerende knecht. Een SCEN-arts is een tweede arts bij steun en consultatie bij euthanasie in Nederland. Door scha [schade] en schande word je wijs. Scenisch [see-nies – toneelmatig] constateer ik dat scenerie [sèh-nuh-rie] en scenery [sie-nuh-rie] (bijna-)synoniemen zijn [toneelschikking]. Leg dat maar eens op de schaal van Themis [symbool van gerechtigheid – een priester van Themis is een rechter of rechtsgeleerde en de tempel van Themis is een paleis van justitie]. De schaalheer [collectant] vind je in de kerk, de schaalknecht bij de weegschaal van een waag. Schaarkunst is psaligrafie [knipkunst]. In BE dragen ze soms een blauwgeruite schab(be) [kiel]. Een schab(e)letter is een veldwachter. De schad is de schaduw en een schadde een zode van veenachtige heidegrond, die gedroogd als brandstof gebruikt wordt.
8. Een
lijkopgraving is een exhumatie. Bij de pizza margherita
[2023] dronken we een margarita als
cocktail. Het is een schand(e).
Schandaleus is scandaleus. De ultieme schandekoop [fout,
alleen predicatief bnw. = schandelijk, uiterst goedkoop] is
voor tjomme [gratis, voor niets]. Is dat
nou schand- of brandmerken? Er is weinig
verschil tussen een schand- en een brandmerk. We kennen o.a.
het Groningerschap, het zzp'er-schap
[zelfstandige
zonder
personeel;
zzp =
zorgzwaartepakket],
het pg-schap [procureur-generaal],
het dg-schap [directeur-generaal]
en het lul-de-behangerschap (van een
lul-de-behanger). De Schapeneilanden zijn de Faeröer. Een
scharde is een stuk (af) te branden
heidegrond. Scharige ossen tellen [voor één
schaar = eenheid voor beweiding van de meent – vaars
= ¾, pink is ½ schaar] voor vol(wassen)
(bij het weiden op de meent ).
Scharreren is frijnen [voorzien van smalle,
evenwijdige groefjes]. Golgotha: Schedelveld, Schedelplaats,
Kruisberg, bekkeneelberg, Calvarieberg, berg van Calvarië of
hoofdschedelplaats. Scheel kijken is scheelzien. Een schei is een
scheiding en een scheid is een grens of afscheiding. Mooie woorden:
scheizeil [= hoogste zeil], scheiwei
[karnemelk die pas aan het koken is].
Zo’n scheitrechter [aftapkraan voor 2
vloeistoffen die zich niet vermengen] doet eigenlijk net
zoiets als een scheidsrechter. In de Scheldestad [m.n.
Antwerpen] vind je veel Schelderomaanse en Scheldegotische
gebouwen. Bij de Rode Zee vindt men de Schelfzee. Gebruik schellak
als coating.
