2763 Dictee dinsdag 14-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (604) √

Dictee – dictees [2763]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 253, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (604)

Chemiedictee (gezocht op '*chemi*') (1 van 2)

1. We hebben gezocht op woordvormen. Dat geeft niet zoveel spectaculairs: quantenchemie (of: kwantumchemie), maar ook ischemisch (betrekking hebben op ischemie, bloedeloosheid), chemisierjurk [bovenzijde = overhemdblouse], chemisette (kraaghemdje), chemise-enveloppe (hemdbroek), chemin de fer (een kaartspel), chemiglyfie (glyfografie = methode om galvano's – clichés – voor boekdruk te vervaardigen), chemische castratie, alchemistenlatijn (ook: -chi-) en klein chemisch afval (afkorting: kca). De meeste termen komen we tegen bij zoeken 'binnen artikelen'.

2. Hoe staan je chemieaandelen? De aardalkalimetalen zijn: beryllium (4, Be), magnesium (12, Mg), calcium (Ca, 20), strontium (Sr, 38), barium (Ba, 56) en radium (Ra, 88). Acetaat (ester of zout van azijnzuur), albuminaat [eiwitverbinding], boraat [o.a. zout van boorzuur], carbonaat [koolzuur zout], chloraat [zout van chloorzuur], fosfaat [fosforzuur zout], opiaat [slaapmiddel], sulfaat [een zout van zwavelzuur] en titanaat [zout of ester van het hypothetische titaanzuur] zijn chemische stoffen. ABC-wapens zijn atomaire, biologische en chemische wapens (synoniem: NBC-wapens – N komt van nucleair). Het abiëtinezuur is een kleurloze vaste stof, een bestanddeel van colofonium [spiegel- of vioolhars]. Bij een ab-initiorekenmethode in de chemie wordt van fundamentele grootheden uitgegaan, deze is niet (semi-)empirisch. Met acaricide bestrijd je mijten. Aceetaldehyde of ethanol komt voor in bier en wijn. Aceetamide is het amide van azijnzuur (symbool: CH₃CONH₂). Synoniemen zijn acetaat en ethanoaat, acetofenon en fenylmethylketon, aceton en propanon, acetonitril en ethaannitril, acroleïne en propenal.

3. Achiraal is geen chiraliteit [identiek aan spiegelbeeld] vertonend. Aciditeit is de zuurheidsgraad. Kunnen zuurpruimen ook acidofiel [affiniteit met zuur hebbend] zijn? Acyl is de benaming voor de organisch-chemische groep die ontstaat door aan een carbonzuur de hydroxylgroep te onttrekken. Een adduct is een additieproduct [toevoeging]. Het ADP (adenosinedifosfaat) is een fosforylerend (veresterend) en energie leverend reagens in biochemische reacties, adenosinemonofosfaat wordt aangeduid met AMP en adenosinetrifosfaat met ATP. Het meervoud van agens [stof met chemische werking] is agentia. Het aglycon is een stof die in een glycoside [plantaardige verbinding van suikers met tal van andere stoffen] aan een koolhydraat is gebonden. Het albuminaat is een eiwitverbinding, albumose daarentegen is een afbraakproduct van eiwit.

4. Een alcoholaat is een alcoxide. Aldol is de benaming van 2-hydroxyaldehyde, aldose echter is polyhydroxyaldehyde. Dat wist je toch: cyclohexaan is alicylisch [niet-ringvormig]? Een alifatische is een niet-aromatische koolwaterstof. Alizarol is een oplossing van alizarine in alcohol. Een alkeen is een gekraakt alkaan (geen gebouw!). Alkoxy is de benaming voor eenwaardige zuurstofhoudende alifatische radicalen, bijvoorbeeld: methoxyl. Alleen(!) heet ook propadieen. Het allyl is een eenwaardig radicaal, net als amyl. Allylalcohol is 2-propen-1-ol. Ambraïne is ambervet en americium is een element (95, Am). Amygdaline zit in bittere amandelen. Een analist voert analyses uit.

5. Thinner is pentylacetaat oftewel amylacetaat. Antrachinon is een oxidatieproduct van antraceen. Tetrachloorkoolstof is een apolair
[niet-polair] oplosmiddel. Dimethylformamide is aprotisch [kan geen protonen afstaan, zoals DMF – dimethylformamide]. Gedestilleerd water heet in het Latijn aqua destillata, sterkwater [aaneen!] heet aqua fortis. Arachidonzuur is het 5,8,11,14-eicosatetraëenzuur waarin alle vier dubbele bindingen de cisconfiguratie hebben. Een artsenbezoeker is een vertegenwoordiger van een farmaceutisch-chemisch bedrijf. Aspidosperma-alkaloïde is de benaming voor een groep alkaloïden die het indoolskelet (indol, benzopyrrool) bevatten. Iets au bain-marie verwarmen slaat wel degelijk terug op het bad van Maria. De aminogroep is auxochroom [kleurverdiepende; VD: aaneen – 2022 – ]. Axiaal [loodrecht op vlak molecule] in chemische zin is het antoniem van equatoriaal [in het vlak].

6. Azool en pyrrool [gebruikt in de farmaceutica] zijn synoniemen. Bathochromie is roodverschuiving, het tegenovergestelde is hypsochromie [blauw-]. De bauméschaal is een schaal waarin de concentratie van oplossingen wordt uitgedrukt (symbool: Bé). De beckmannomlegging is de omlegging van een oxim naar een zuuramide, toegepast in de productie van caprolactam [gebruikt voor nylon 6 – vgl. koolstof 14-methode]. Benzopyreen is een polycyclische aromatische koolwaterstof [afgekort: pak – mv. paks]. Dibenzoylperoxide mist een hydroxylgroep. Zwitterion is betaïne.

7. De beilsteintest is een methode om met behulp van een gloeiende koperdraad halogenen in een organische verbinding aan te tonen. Benzidine is het 4,4-diaminobifenyl, een kankerverwekkende vaste stof. Van een blokcopolymeer bestaan de moleculen uit secties van homopolymeren. Boor (borium, B, 5, niet: bohrium! = Bh, 107) is een chemisch element uit de dertiende groep van het periodiek systeem, atoomnummer 5, een niet-metaal (symbool: B). Met bouillie bordelaise wordt Bordeauxse pap bedoeld. De brinellhardheid geeft de hardheid van metalen aan. Het brønstedzuur is de verbinding waarvan de moleculen een proton kunnen afstaan aan een base. Het broomthymolblauw is een indicator bij zuur-basetitraties. De büchnertrechter is een porseleinen filtreertrechter met geperforeerde plaat. De bunsenbrander kent u vast wel.

8. Butenal is crotonaldehyde. Het initiaalwoord MTB(E) staat voor butylmethylether, ook: methyl-tertiair-butylether. Calciumcyaanamide heeft als formule CaCN₂. De (het) catharanthusalkaloïde heet ook wel vinca-alkaloïde. Cerussiet is een uit loodcarbonaat bestaand wit mineraal. Cesium [Cs, 55] is een chemisch element net als het chalcogeen (verzamelnaam). Chemigrafie is het maken van drukplaten met chemische procedés, met name zinkografie. Chinhydron is een additieverbinding van chinon en hydrochinon. Chlooracetofenon is het CN-gas. Goede cholesterol (hdl, high density lipoprotein) kan slechte cholesterol (ldl, low density lipoprotein) compenseren. Citrulline is het 2-amino-5-ureidopentaanzuur [uitspraak ree-jie-doo?]. Een clarkelement is een voltaïsch standaardelement. Het clausproces vormt rookgassen om tot elementaire zwavel.

9. Schuim kan als een colloïdaal systeem worden opgevat. Het corydaline is een alkaloïde dat in corydaliskruiden voorkomt, vroeger gebruikt als wormverdrijvend en menstruatiebevorderend middel. Het cyaanzuur is 2,4,6,-trihydroxy-1,3,5-triazine. Een daniellelement is een galvanisch element met koper- en zinkelektroden. Bij de d-elementen wordt de d-subschil langzamerhand opgevuld. Het desoxyribonucleïnezuur wordt afgekort tot DNA (a = acid). Een dewarvat is een vacuümvat met het principe van de thermosfles. Het dichloordifenyltrichloorethaan is simpelweg DDT, dieldrin (zusje van aldrin, beide: drins) is nog sterker.

10. Bij de diels-alderreactie ontstaat een cyclohexeenderivaat. Ether is een afkorting van di-ethylether. Het dinatriumtetraboraat is gewone borax. Xanthogeenzuur is een dithiokoolzure ester. Een distilleerkolf is een retort. Het dl-melkzuur is een racemisch mengsel. Dodekop heeft vele namen: colcothar, caput mortuum, Engels rood, Persiaans rood, poleerrood, polijstrood en Spaans rood. Een draaiing is een rotatie, een doublet een tweevoudige spectrale lijn. Dralon is een polyacrylonitrilvezel, onder meer gebruikt voor stikgarens en kousen. Een druppelreactie heet ook stillireactie. Natriumbicarbonaat is dubbelkoolzure soda. Wat is dunnelaagchromatografie? Een dyade is een tweetal atomen als eenheid beschouwd, bijvoorbeeld CN in HCN. Ebullioscopie is de bepaling van het moleculair gewicht door middel van kookpuntsverhoging. De einstein is een niet-officiële eenheid van fotochemische energie.

11. De ESR is de elektronenspinresonantie. Enantiomorf is elkaars spiegelbeeld vormend. Een endergonische reactie gaat gepaard met verhoging van de gibbsenergie. De EO staat naast Evangelische Omroep ook voor etheenoxide. Epichloorhydrine is
1-chloor-2,3-epoxypropaan. Het epsomzout is magnesiumsulfaat. Volgens de equipartitie van energie (synoniem: boltzmannverdeling) is de energie van een systeem gelijkelijk verdeeld over de aanwezige vrijheidsgraden. De erlenmeyer [kegelvormige glazen kolf] wordt in laboratoria gebruikt. Eterniet is een tot een duurzame stof verhard mengsel van asbestvezels en cement. Ethaandial is glyoxaal.

 

 

 

2762 Dictee maandag 13-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (603) √

Dictee – dictees [2762]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 254, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (603)

Chemiedictee (gezocht op '*chemi*') (2, slot)

1. Ethoxyethaan is di-ethylether. Het bekende EDTA is ethyleendiaminetetra-azijnzuur. Het verschil tussen ethyleenglycolmonomethylether en ethyleenglycolmono-ethylether is gradueel, niet substantieel. Eucalyptol en cineol zijn synoniemen. Bij een exotherme reactie komt warmte vrij (antoniem: endotherm). Een exsiccator is een toestel voor chemische droging. Een extractiehuls wordt gebruikt in een soxhletapparaat. Farnasol is een naar
lelietjes-van-dalen ruikende vloeistof. De faseleer gaat ook over
fase-evenwichten. Met het fehlingsreagens kun je reducerende suikers en aldehyden aantonen (bijvoorbeeld in urine). De f-elementen zijn de lanthanoïden van de zesde en de actinoïden van de zevende periode van het periodiek systeem.

2. Fenylalcohol is carbolzuur en fenyletheen is styreen. Kaneelzuur is 3-fenylpropeenzuur. Fibroïne is scleroproteïne, een bestanddeel van zijde. Met de fischer-tropschsynthese vindt industriële bereiding van vloeibare en gasvormige koolwaterstoffen plaats. Floroglucinol kan reageren in de tautomere vorm cyclohexaan-1,3,5-trion. Flocculeren is uitvlokken. Een formica tafelblad is gemaakt van harde kunststof. Ftaalzuuranhydride met ammoniak geeft ftaalimide. De (het) fullereen is de bekende buckyball. Een fijnstructuur omvat een multiplet. D-galactose is een bestanddeel van het disacharide lactose en van glycoproteïnen. Gallium heeft nummer 31 en symbool Ga.

3. Gaswetten zijn er van Boyle-Gay-Lussac en van Van der Waals. Geluk is wat chemie in de hersens (S. Hertmans). Geraniol is een naar rozen ruikende vloeistof. Is germanium (32, Ge) een onderdeel van europium (63, Eu)? Nee, dus. De partydrug GHB staat bekend als gammahydroxybutyraat oftewel gammahydroxyboterzuur. Glucose is dextrose, druivensuiker. Glycerinealdehyde is 2,3-dihydroxypropanal. Het golf-deeltjedualisme is lastig te bevatten. Goudzwavel is antimoonpentasulfide. De twee kekuléstructuren van benzeen vormen een grensstructuur. Zeep en andere detergentia zijn grensvlakactief. De (het) guargom is een plantaardig verdikkingsmiddel. Het haberproces maakt ammoniak uit stikstof en waterstof bij hoge druk en hoge temperatuur. Het HCH is hexachloorcyclohexaan. De chemicaliënhandel staat zwaar onder druk (en dan wordt alles vloeibaar). De helmholtzenergie is gerelateerd aan de gibbsenergie.

4. Bestaan hagenaar, utrechtenaar en truus geheel uit heteroatomen? Vast niet! Hexylresorcinol is een zeker wondontsmettingsmiddel. Het hogedichtheidpolyethyleen wordt aangeduid met HDPE. Homunculus is een kunstmens bij de alchimisten of een gedrochtje. Humuleen is alfakaryofylleen (ook: α-). Hyosciamine [oo] is een alkaloïde uit planten van de familie der nachtschaden [ook: s]. Iatrochemie is scheikunde in dienst van de geneeskunde. Icosatetraëenzuur is arachidonzuur. Een initiator is een aanjager, een inhibitor een remmer. Een bekend internetprotocol is TCP/IP. Itaconzuur is methyleenbarnsteenzuur. Op de Jodenster (davidster, davidsster) stond geen joodgetal. Kamerzuur is zwavelzuur, bereid volgens het lodenkamerprocedé.

5. Karmijnzuur is cochenilline. Waar wordt Michlers keton voor gebruikt? Het kevlar is de aramidevezel van een bepaald merk. Het koningswater, een mengsel van twee delen zoutzuur en een deel salpeterzuur, daar lossen goud en platina in op. Koperoxychloride fungeert mede als fungicide. Kwikbeits is een oplossing van dikaliumtetracyanomercuraat in … Wilt u dat echt weten (nou, vooruit: KCN = kaliumcyanide)? Cumarine is een onverzadigd lacton. De lapis philosophorum is de steen der wijzen. Het leblancproces produceerde vroeger soda (het sodaproces van Leblanc). Een leclanché-element is een batterij met elektroden van zink en grafiet met mangaandioxide en een ammoniumchlorideoplossing als elektrolyt. Een lewisbase is een verbinding die een elektronenpaar kan doneren (antoniem: lewiszuur). Lr (103) staat voor lawrencium en Lu voor lutetium (71). Lycopeen zit in tomaten. Malathion lijkt op parathion, maar is minder giftig. MDMA, methyleendioxymethylamfetamine, is de drug ecstasy (xtc). Meitnerium (symbool: Mt, atoomnummer: 109) is een kunstmatig bereid radioactief chemisch element.

6. Het messenger-RNA (m-RNA, boodschapper-RNA) draagt informatie over van DNA naar eiwitten. Meta is de verkorting van het brandbare metaldehyd(e). De mohsschaal (schaal van Mohs) is schaal voor de hardheid van materialen: 6 staat gelijk met orthoklaas, 9 met korund en 10 met diamant. Molybdeniet is molybdeenglans. Montmorilloniet bestaat uit een zacht kleimineraal. MTB(E) staat voor methyl-tertiair-butylether, MTA voor methylthioamfetamine (een bepaalde synthetische, psychedelische drug). Myrceen is een vloeistof en onderdeel van etherische oliën. NAD is nicotinamideadeninedinucleotide (NADH is de gereduceerde vorm ervan), een waterstofoverdragend co-enzym. Novolak is lak op basis van fenolformaldehydekunstharsen. Het octadecatrieenzuur heeft maar liefst 18 koolstofatomen in een molecule. Oleïne is olievet. Oliezuur is cis-9-octadeceenzuur. De recipiënt (ontvanger) vangt de werking van een chemische reactie op. Met osseïne bereidt men beendergelatine.

7. Oxim wordt gebruikt als middel tegen gifgas. De naam 'oxygenium' voor zuurstof komt uit het Grieks. Het PAN is het peroxyacetylnitraat. In pasteurs kun je pasteuriseren. Het pauliverbod is een uitsluitingsprincipe. Het pcb is het polychloorbifenyl. Een peroxide heeft een tweetal zuurstofatomen. De ziekte van Pfeiffer is genoemd naar een Duitse chemicus, deze heet ook wel kusziekte of zoenziekte (kissingdisease, pfeiffer). Plagioklaas is een mengsel van albiet en anorthiet. Polyamide is nylon, naftaleen is polycyclisch. Polyethyleentereftalaat hoort bij het letterwoord pet. De polymerasenketenreactie is een methode waarmee een DNA-fragment vele malen kan worden vermenigvuldigd. Het initiaalwoord ppb betekent: parts per billion [= ons miljard], ppm betekent: parts per million [= ons miljoen]. Een precipitaat is een bezinksel.

8. Pro analysi is een zuiverheidscriterium voor een chemisch product. Polyurethaan (meestal: pur) wordt ook PU genoemd, denk maar aan purschuim. Pyrex is thermisch en chemisch resistent glas. Een quartet vindt men in een spectrum. Raneynikkel is fijn pyrofoor poedervormig nikkel. Redox is de samentrekking van reductieoxidatie. Een
referentie-elektrode is een elektrode in een galvanische cel met een constante potentiaal (bijvoorbeeld een kalomelelektrode). De r.e.m. is de rasterelektronenmicroscopie. Revivificatie is het (chemisch) herstellen van de oorspronkelijke toestand. Het r-RNA is
ribosoom-RNA. Sarine [ook: sarin] is een zenuwgas, een derivaat van fosfonzuur. De scanning tunneling microscopy is microscopie op moleculaire schaal. Het scheeliet is een mineraal. Het seaborgium is een kunstmatig bereid element (Sg, 106).

9. Het seignettezout is kaliumnatriumtartraat, onder andere gebruikt als reductiemiddel bij het maken van zilverspiegels. Sfaleriet is zinksulfide, sferuliet een bolvormig mineraal. Sherardiseren is verzinken door met zinkpoeder te bespuiten. Similor is pinsbek, namaakgoud. Het solvayprocedé is de productiemethode van soda uit kalksteen en zout. Het soxhletapparaat is een toestel om te extraheren. Wat is het verschil tussen spiritus ketonatus [met aceton] en spiritus methylatus [met methanol]? Squaleen is een acyclische onverzadigde koolwaterstof. Anabole steroïden worden gebruikt als stimulerend middel. Een teclubrander is een verbeterde bunsenbrander. Het thermietprocedé is een technisch procedé voor het winnen van sommige metalen, waarbij aluminium gebruikt wordt als reductiemiddel van de metaaloxiden. Het thio-ureum is een kankerverwekkende vaste stof. Thortveitiet is een scandium [Sc, 21] bevattend mineraal.

10. Transfer-RNA of t-RNA is overdrachts-RNA. De vanderwaalskracht is klein in vergelijking met de coulombkrachten. De vastestoffysica bestudeert – geloof het of niet – de vaste stoffen. Veronal is een
di-ethylderivaat van barbituurzuur dat vroeger als slaapmiddel werd gebruikt. Voorbeelden van een lineaire vrije-energierelatie zijn de brønstedrelatie en de hammettrelatie (beide niet meer in VD). De WCA is in Nederland de Wet Chemische Afvalstoffen.

 

 

2761 Dictee zondag 12-06-2022 (2) – dictee Wekelijkse dicteetest 210 RL √

Dictee – dictees [2761]

Wekelijkse dicteetest 210 RL [elke zondag]

Welk van de 3 antwoorden is juist?

Oplossingen: hieronder!

Bron: Oefendictee (oud) 710

1. Hij kreeg de ziekte van ………., zij kreeg ……...

a. Crohn                                    Weil

b. crohn                                     weil

c. Crohn                                    weil

2. Een ……… mix van dansmuziek heet ………..

a. Creoolse                                     zouk

b. creoolse                                      zoek

c. creoolse                                       zouk

3. Een ………. maait gras, een ………. is een winkelhaak.

a. zwatmaaier                                    zweitje

b. zwadmaaier                                   zweitje

c. zwatmaaier                                    zwijtje

4. Een ……….. voor een ………..!

a. Delfts blauwbord                          habbenkrats

b. Delftsblauwbord                           habbekrats

c. Delftsblauwbord                           habbenkrats

5. Uit zijn …………. klonk: “……………….”.

a. 27MC-bakkie                        1,3 dimethylbenzeen

b. 27MC-bakkie                        1,3-dimethylbenzeen

c. 27 MC-bakkie                        1,3 dimethylbenzeen

6. Je bent er mooi ……… en …………...!

a. in getrapt                                ingestonken

b. ingetrapt                                 ingestonken

c. in getrapt                                 in gestonken

7. ………... is onrijpe Spaanse peper en ………… pikante salami.

a. Peperoni                          pepperoni

b. Pepperoni                        peperoni

c. Peperoni                           peperoni

8. Een toast ………… is met filet …………..

a. kannibaal                       américain

b. kannibale                       américain

c. kannibaal                       americain

9. Je kunt schrijven ‘à decharge’ (I) of ‘à décharge’ (II).

a. GB keurt alleen I goed, VD alleen II

b. VD keurt alleen I goed, GB alleen II

c. GB en VD keuren beide zowel I als II goed.

10. ……….. is rode wijn en ………… witte wijn.

a. Clairette                                    clairet

b. Clairet                                       clairette

c. Clairette                                     clairette

Oplossingen [210]: zie hieronder.

--------------------------------------------------------------------

Oplossingen [210]

1c 2c 3b 4b 5b 6a 7a 8c 9a 10b

Contact: leentfaarrein@gmail.com

2760 Dictee zondag 12-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (602) √

Dictee – dictees [2760]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 255, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (602)

1. Batucada is opzwepende Braziliaanse dansmuziek. Bdellium (bedolah) is de naam voor verschillende soorten van welriekende gom. Zij keek beaat, had een beate [verheerlijkte] glimlach. De gewone naam voor beagle is brak [een hond]. Beati possidentes: bezit wordt beschermd. Zij werd – beatae memoriae (zaliger nagedachtenis) – toch gebeatificeerd [zalig verklaard], ondanks haar beata mediocritas [zalige (benijdenswaardige) middelmatigheid], als was ze Beata Virgo [Heilige Maagd (Maria)]. De bear (baissier) heeft andere verwachtingen [lage, op de beurs] dan de bull (haussier) [hoge]: zal de beurs bullish of bearish zijn? De beaucerons vormen een ras van herdershonden uit Midden-Frankrijk. Hij had zijn beau jour niet [zag er niet uit], de beaujolais primeur [na eerste gisting] wel. De beau garçon [ladykiller] scoorde op de beaufortschaal [door stormachtig optreden?].

2. Hij met zijn beatlehaar en zij met haar beatrixkapsel bekeken de tentoonstelling over de Beatrixvloed. De beau monde, de high society, streeft naar beauté, naar beauty. Het bebopkapsel stond haar goed. Wil je bechamelsaus of bearnaisesaus bij de bêche de mer [zeekomkommer]? De ziekte bechterew [ziekte van Bechterew] is een reumatische aandoening. Becquerelstraling is radioactief. In Indië kun je je bedakken [poederen met bedak]. Is er voor hem een
bed-bad-broodvoorziening? Bedektbloeiend is cryptogaam. De bedektzadigen zijn angiospermen. Bedelarij is mendiciteit, een bedelbroeder is een mendicant. Bedelderwisjen zijn islamitische bedelmonniken. Met oude en nieuwe bedeling worden het Oude en Nieuwe Testament bedoeld [in de Bijbel]. Kreeg hij een bediendeloon of een beambtenloon uitbetaald?

3. De beau désordre is een fraaie omschrijving van de bevallige wanorde. De Indische bedak is geparfumeerd rijstpoeder, als blanketsel gebruikt. De pyjama ligt op de bedstedeplank. We kennen heel wat beelden: apostelbeeld, Bacchusbeeld, Boeddhabeeld, duivelsbeeld, engelenbeeld, Hermesbeeld, Isisbeeld, Madonnabeeld, Onze-Lieve-Vrouwebeeld, totembeeld, Venusbeeld en voorouderbeeld. Hij is het beeld van een Zeeuw. Beeldendienst wordt ook iconolatrie genoemd, een beeld(en)stormer is een iconoclast. De echte Beeldenstorm vond in 1566 plaats. Een beeldengalerij is een glyptotheek. Een sculpteur moet omhoogkijken voor de echte Beeldhouwer. Een ideogram is een beeldteken. Noem je dit haut- of bas-reliëf?

4. Is dit de avers [voorzijde] of de revers [keerzijde]? Is dat nou de beeltenis van die aap, die beëlzebub? Daarmee kun je de boze geesten niet uitdrijven, met Beëlzebub wel! Het beëlzebubsfeest vieren we trouwens in de schoonmaaktijd. Het was een osteoïde (beenachtig) voorwerp, beenbeschrijving is osteologie, een beencel is een osteocyt. Beenderbrecciën zijn een samenklontering van kalk en beenderen van voorwereldlijke gewervelde dieren. De beenderman is Magere Hein, Pietje de Dood (= de dood). Beenderlijm is glutine, een beenderkistje is een ossuarium. Beenmergontsteking is osteomyelitis, beenontsteking is osteïtis. Schaatsers kunnen desgewenst beentje-over doen.

5. Beenverweking is osteomalacie. Beenvliesontsteking is periostitis. Een beenvormige cel (een osteoblast is beenvormend, osteogeen). Jagers en militairen gebruiken vaak een puttee [puh-tie] (beenwindsel). Een beeper [ie] zendt signalen uit. Je hebt de Grote Beer (Wagen, Grote Wagen, steelpannetje) en de Kleine Beer. De beerenburg(er) [VD, GB ook: be(e)renburg] drinken ze in Friesland (in dialect: Fryslân). De rechtvaardigen zullen het koninkrijk der hemelen beërven. Een zwijntje is een bofstoot [biljarten, geluksstoot]. De predikant haalde een oud beestje van stal. Beet- of bijtgaar is al dente. Beevaarden is een beevaart of bedevaart doen. Tot befs betekent gewoon: tot we elkaar nog eens bellen, e-mailen, faxen of sms'en.

6 Fenotypische [ook vanwege milieu!] begaafdheid zit niet in je
DNA-profiel, genotypische wel. Een befteckel is een lul-de-behanger. Een bijkomstig verschijnsel is een epifenomeen. Zelfs de begga [sullige vrouw] wist het: petitio principii = begging the question [schijngrond, die juist de vraag is]. Begijntjes kunnen ook randjesbloemen zijn. In een begijnhof moet je geen begijne [drukte] maken. De begindertiger was de facto 32 jaar oud. Begloren is literair (GB ook: tt) met gloor [luister] bedekken, chloreren is iets anders [met chloor]. Ik wil per se begraasde boter [koeien in de wei]. De begrafeniswet is reeds lange tijd vervangen door de Wet op de lijkbezorging.

7. Begreind is met korrels (grein) bedekt oftewel berijpt. De zee begrenst, demarqueert, het land. De vloedlijn is een soort demarcatielijn. Ziedaar: de begroesde schorren van Zeeland! Het begrote bedrag was nogal begrotelijk. Beguichel me niet, houd me niet voor de gek: dat is helemaal geen guichelheil! 'Begum' is de (Indiase) titel voor koningin of dame van aanzien (uit het Turks). Hoe schrijf je met een vierletterwoord behawinkel [bh-winkel]? De Algemene Wet Gelijke Behandeling [geen afko in VD] is voer voor feministes. Een vladder is een behangersborstel. Muzak is behangmuziek. Pubescentie is beharing.

8. Het behaviorisme kijkt naar het gedrag van mensen. De behoefteanalyse gaf een scheef beeld. De tuin was beheind [met heining omgeven]. De Spiegel der Behoudenis is een der oudste gedrukte werken. Wie was er toen bei van Tunis? De beiaard is een klokkenspel, Beiaard het ros van de vier heemskinderen. Het beidelliet bestaat uit aluminiumsilicaat en natrium of calcium. Als je beiers drinkt, is dat Beiers bier. Hij beijverde zich om heidenen te bekeren. Bekken trekken is hetzelfde als trekkebekken. Met z'n beidjes verzorgden ze de bijtjes, ze waren beiden imker.

9. De bekende Vlamingen zijn BV's. De Bekendmakingswet regelt onder andere de bekendmaking van Algemene Maatregelen van Bestuur [AMvB]. Bekend worden of bekend zijn is relatief. Het bekendmaken van zijn bekendstaan als oplichter droeg daaraan bij. Bek-en-veerrot (snavel-en-veerrot) wordt door het circovirus veroorzaakt. Die Beker kun je niet drinken, je moet ervoor naar boven kijken. Proselitisme is bekeringsijver. Een bekertoernooi wordt volgens het knock-outsysteem gespeeld. De bekkeneelberg is Golgotha. Symfysiolyse is bekkeninstabiliteit. We zetten hem in de beklaagdenbank. Een concies [kohn-sies] antwoord is bondig.

10. Ben je bekotebikkerd [niet goed wijs]? Antwoord: nee. De bekrachtigingswet is een achterafje voor de Staten-Generaal. Bekrompen is geborneerd (mesquin). De bel (symbool B, zie ook dB) is de eenheid van intensiteit van geluid en elektrische signalen. Een slet is een lellebel (morsebel, totebel). Hij werd door zijn buurman behoorlijk gediffameerd [belasterd, in opspraak gebracht]. De bpm is de belasting van personenauto's en motorrijwielen. De belastingkamer behandelt bij het gerecht belastingzaken. Een belastingpachter [tijdens de Franse monarchie] is een fermier général, duidelijk? Een belder is een brileend en een belderom een gildos.

11. De uitroep 'belam' (ik ben lam) is een bekrachtiging van wat gezegd wordt. Een belemmering is een obstakel, een barrière. Uit de discussie leek het wel of de bel-esprit [is thuis in kunst en lit(t)eratuur] niet alleen was en er meerdere beaux-esprits waren. De belezen man woonde op de bel-etage. Een belfabriek is een callcenter. Een belgicist (unitarist) hanteert de belgitude als levensstijl. De kinderen Belials, de belialskinderen, richtten vroeger veel kwaad aan. Van de vruchten van de belindjoe maak je emping [kroepoek]. Weinig voetgangers kennen het [de naam van een] belishabaken.

12. De belle époque omvat het laatste decennium van de negentiende eeuw en het eerste twintigste-eeuwse decennium. Afgestompt straalt hij een belle indifférence [serene onverschilligheid] uit. Bellenblazen is kinderspel met zeepsop. Impressionisme [weergeven persoonlijke indruk] is het antoniem van belle peinture [zo getrouw mogelijke weergave]. Een bellettrist beoefent de schone letteren. Een bellerophonsbrief (uitspraak: lee – uriasbrief) kan zelfvernietigend voor de bezorger zijn. Een hotel heet vaak zo, omdat het een bellevue heeft. Een beloega is een tandwalvis. Het land van belofte is Kanaän, het Heilige Land. Op beloken Pasen was ze weer het vrouwtje.

13. Belomantie is pijlwichelarij. Van Holland en Brabant beloven [bedrieglijke, schitterende beloften doen] komt meestal niet veel terecht. De bel paese is zachte Italiaanse kaas. Belroos heet ook wel erysipelas, wondroos. Een beltoon is een ringtone. Vanaf die belvedère in Sluis kon je het belfort goed zien. Het bema is het platform in een synagoge. Bembergzijde is koperrayon. Een bemer is een pestvogel (eigenlijk een bohemer uit Bohemen). Benches (benchen) zijn kamerkennels. Een bendir is een Noord-Afrikaanse handtrommel, een bendie [licht 2-wielig – tweewielig – rijtuigje] wordt in Indië door een paard getrokken.

 

2759 Dictee zaterdag 11-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (601) √

Dictee – dictees [2759]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 256, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (601)

1. De benedictinessen dronken benedictine. Gebenedijd zijt gij, ge zijt het waardig. Chantal kreeg de [sub lemma VD ook wel: the] benefit of the doubt. Het benen-op-tafeloverleg is mislukt. De taka is de Bengalese munteenheid [van Bangladesh dus – BDT]. De bent [kliek] van schilders werd gebensjt [gezegend]. De bentgeest [clubgeest] waarde er rond. Bentleider en bandleider zijn geen homografe begrippen, daarvoor verschillen ze te veel. Bene est [het is goed], be my guest [ga je gang], en het rijmt nog ook. Een beotiër is een domoor, een lomperd. Een berad [assen hebben ruwheid verloren] rijtuig loopt gemakkelijker. Berag is op tengels [smalle lat] gespijkerd linnen of gonje [stof uit hennep]. De Berbers verkochten atlasherten en berbers (berbertapijten). Ze correspondeerden in Berberschrift, het Tifinagh. In het berceau [prieel] werd een berceuse [wiegeliedje] gespeeld. Het was kei-interessant, bere-interessant.

2. Ga je het paard bereids berijden? Een bereimes is een trekmes met een recht lemmet. Een berendruif is een altijdgroen heestertje uit de heidefamilie. Voor een bereisde roel is deze rijststreek wel bereisbaar. Een acanthus (akant) is de berenklauw. Een berenhoeder vind je wel op beide halfronden, de Berenhoeder alleen op het noordelijk halfrond. De berenklus was berezwaar. Een kolbak is een berenmuts. Het beresiet is een granietachtige steensoort. Is de Vaalserberg nu de facto wel of niet een berg? Soms gaat het bergop, andere keren bergaf.

3. In Nederlands-Indië had je nogal wat bergcultures. De bergerac is een zoete witte Franse wijn. Bij het zingen van een bergerette [herdersliedje] zette ze de bergereprijs even in de bergère [leunstoel]. Het berghertshooi is een bosplant. Hou die bergmanianen [volgeling dichter Bergman] in de gaten! Een bergnimf is een oreade. Bij de gletsjer was er een moreneopeenhoping. De Bergrede is niet zomaar een bergrede. Een Hooglander is een berg-Schot. Gaultheria is bergthee. De Berberleider was beriberilijder. Beril is een mineraal (beryllium-aluminiumsilicaat), waarvan de heldere soorten als edelgesteenten gelden (aquamarijn, goudberil en smaragd). De berimbau bespeelt men in Zuid-Amerika. Een berjozka is een staatswinkel in de voormalige Sovjet-Unie.

4. In de berline [reiskoets, auto] nuttigde men berlinerbollen [geen engelsebol – GB – of Engelse bol. VD, Moskovisch gebak]. De Bermudadriehoek ligt in de buurt van de Bermuda-eilanden. Op Bermuda draag je natuurlijk een bermuda. De Berner Conventie regelt auteursrecht en post. Een Berner senner is een Berner sennenhond. Is een Engelse beroemdheid een celebrity en een andersstatelijke een celebriteit? Het bernoulli-effect slaat op luchtstromen. Is een chirurg een vrije-beroeper? Hij deed het beroepshalve, ex professo. De beroepswet regelt de organisatie van en de procedure bij de Centrale Raad van Beroep. Een CVA (cerebrovasculair accident) is een beroerte. De Raad van Beroerten werd door Alva in 1567 ingesteld. Een berrie is een draagbaar. De bersaglieri is de Italiaanse lichte infanterie.

5. De berserkerwoede is extatisch. De dikke bertha is het mortier van het grootste kaliber van de Kruppfabriek in de Eerste Wereldoorlog. De berijmde psalmen staan niet in de Bijbel. Zette criminoloog Buikhuisen de bertillonnage van misdadigers [herkennen via antropologie] voort? Beryllistiek is waarzeggerij uit spiegels. Voor een goed berijdbaar paard moet je goed voedsel bereiden. Een beschavingsbotsing is een clash of civilizations, een clash of cultures. Een beschermbeeld is een palladium. Een beschermelinge is een protegee [man: protegé]. De BB was de vroegere Bescherming Bevolking (elders in VD: Bescherming Burgerbevolking, thans niet meer). Bij het ter beschikking stellen vindt terbeschikkingstelling, tbs, plaats. De Algemene Beschouwingen vinden eenmaal 's jaars plaats. De trainer-coach bekeek de positie van de keeper op de keper [heel nauwkeurig]. Ben je nou beseibeld [gek], om de canapé te besingelen [van singels – brede en sterke band – voorzien]?

6 Met besjrieën [Jiddisch, Jiddisj] roep je boze geesten op [door te veel goeds te zeggen]. Beslaglegging houdt beslag leggen in. Besliskunde is operationele research. Die beslissing is bij koninklijk besluit [VD: K … B… – wel afko KB] genomen. Van de besmettingen noemen we de chlamydiabesmetting [geslachtsziekte], de MKZ-besmetting
[mond-en-klauwzeer, virus bij o.a. runderen], de SARS-besmetting [severe acute respiratory syndrome – besmettelijke, ernstige longziekte], de tuberculose- (tb of tbc) en MRSA-besmetting [methicillineresistente Staphylococcus aureus-bacterie – bacterie die bestand is tegen verschillende soorten penicilline], de ebolabesmetting [epidemische hemorragische koorts, de Ebola is een rivier in
Noord-Congo], en de hivbesmetting [hihf] ook: (hiv-) [haa-ie-vee] (human immunodeficiency virus, veroorzaker van aids = acquired immune deficiency syndrome).

7. Hij heeft veel besognes [beslommeringen]. Het duo was welbespraakt. Opzoekvraag: wat is een besseldraad [delen kledingstuk aaneennaaien]? Bij het bessemeren [zekere methode staalproductie] gebruik je een bessemerpeer [toestel daarvoor]. De vernederlandste Bessie Turf is tonnetjerond. Bij het Twaalfjarig Bestand – de twaalfjarige wapenstilstand (1609-1621) tijdens de Tachtigjarige Oorlog – werd de onafhankelijkheid van de Verenigde Provinciën erkend. Heeft 'bestelpen' [bedelven] iets met schrijven te maken? Nee, dus. Had jij bij die vrouw iets besteld? Te bestemder tijd zullen we deze uitdrukking goed schrijven, wat Van Dale er ook van vindt [die heeft ook: ter – GB heeft alleen te]. Zijn onze wetten wel Europabestendig? Wat betekent 'besterd' [met sterren!]? Bij snookeren spelen ze vaak best of fifteen in de semifinale (de demi-finale). Bent u onbestorven weduwe [man is lange tijd afwezig]? Zullen we dan maar?

8. De best practice is, het plaveisel diagonaalsgewijze te leggen. Ze zullen het best rooien bij het bestrooien van de gladde wegen. Wat zegt de WUB, de Wet op de Universitaire Bestuurshervorming, hierover? Of valt dat onder de Algemene wet bestuursrecht [Awb]? Kijk eens bij lemma 'bestuursrecht', maar ook bij lemma 'AWB' (thans kloppen die twee! – 2022: weer niet!) De rechterlijke macht doet ook bestuursrechtelijke uitspraken. Een betweter weet het beter (hij is pedant), met een bedwants krijg je het niet warmer. Een betaaltelefoon is een prepaid telefoon [ook wel: prepaidtelefoon], abonneetelevisie is pay-tv (betaal-tv). Het bètacaroteen is een provitamine A-synoniem. Betamax [ee] is een bepaald systeem voor video. Bête [dom, onnozel, schaapachtig] nam hij een bete [hap] broods aan. Het bête humaine is het dierlijke in de mens (Zola).

9. Een sirih [ie] is een betelnoot. Bêtes noires [+] zijn zwarte schapen. De patiënt betert, is aan de beterhand, maar hij beteert [= teert] niet(s). Laat hem betijen [zijn gang gaan], hij komt wel over die gelambriseerde [met hout- of ander schotwerk beschoten] wand heen. Wat een bêtise [domheid], om die betjah (= betjak, fietstaxi) te nemen. Zelfs in haar Betje van Veren (bed, Betje de Veer) gebruikte ze de tantebetjestijl nog om aan te duiden dat ze naar Tante Betje (de wc) moest, om daarna naar haar bedje weer te keren. De muziek was hard als betonrock. Een agitator is (ook) een betonmixer. Je betoudovergrootmoeder leeft vast niet meer. Een shimeji [/ʃimɛdʒi/] is een beukenzwam. Met Beulemans Frans wordt slecht gesproken Brussels Frans aangeduid.

10. Het prototype van een beunhaas is Beun de Haas. Beurre noisette is beurre noir, bruine boter. Ter beurze worden effecten verhandeld. Door de buy-out verdween die firma van de beurs (beursexit). Een beurskrach is een beurscrash. Een remisier is een beursagent. Had IJsland een beurseconomie? Een beursspeculant is een agioteur. Een Zeeuwse beuzeling is een leugen. Met een beveiligingschip kun je niet varen. Bevergeil is castoreum. Hij droeg een bevertienen broek. Een bevestigingseed is een confirmatoire eed.

11. Dat moet je ter [GB ook: te] bevoegder plaatse [GB ook: ter bevoegde plaatse – VD alleen: ter bevoegder plaatse] melden. De Bevrijdingsdag in België valt op 8 mei. Bévues zijn kemels [flaters, bokken]. In bewaarderhand stellen is sekwestreren. Bewaar u voor de Boze. Wien God bewaart, is wel bewaard. Is (here)bewaarme een verzoek? Uitroepen van verwondering of afkeuring zijn: "God bewaar me!" en "God beware" [ook: godbewaarme]. Is een bewariër [WO II, spullen van Joden bij een niet-Jood] een archiefmedewerker? Antwoord: nee. Met Zeeland bewester Schelde wordt
Zeeuws-Vlaanderen bedoeld. Een bewindvoerder herken je aan het bewind voeren. De Zwitserse Alpenbewoner mailde naar de Jordaanbewoner. Bezique is een Frans kaartspel. Zalig zijn de pc-bezitters. Geiten kunnen voor bezoarproductie [maagbal] zorgen. Een envoûtement is een magische bezwering. Ga je biappen [liften, BIAP is – de niet-bestaande – Bond van Internationale Autoparasieten]?

12. Waar staat BIAP eigenlijk voor [zie boven]? Een biafraantje is een kind met een door langdurig hongerlijden [znw., anders ook: honger lijden] uitgemergeld lichaam. De Bhutanese – in haar vrijetijdsbesteding nog steeds b-girl [ook: b-boy – breakdancen breakdansen, breaken] – was bhv'ster [bedrijfshulpverlening], betaalde haar bh'tje (behaatje) met de Bahreinse dinar (de BHD) – niet met Bulgaarse levs [BGN] – en deed als lid van de Bhagwanbeweging aan bhaktiyoga. Een biatleet doet de biatlon. Bibelots [oo/oh] zijn snuisterijen. De Wet Bibob gaat over integriteit [bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur].