Dictee – dictees [2590]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 377, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee van de dag (480)
1.
Die loonschaal is scheefgegroeid. Kunnen we dat rechttrekken? Na het
samenkomen op de samenkomst hadden we tezamen een plezierig en
gezellig samenzijn en konden we samen horen hoe we onze krachten
moeten samenbundelen. Samen (Lappen,
enkelvoud: Same) zijn de
oorspronkelijke inwoners van Lapland. Ze wonen in Samische
nederzettingen. Salto mortale heeft volgens het GB twee
meervoudsvormen: 'salto mortales' en
'salto mortale's' [luhs
en lees –
VD ook nog: salto's mortale]. De
saltimbanque (kunstenmaker)
hield van sambuca (Italiaanse
anijslikeur). Ga je nu weer de
barmhartige samaritaan spelen? Er is niet zo veel verschil tussen
sambal oelek [Spaanse
pepers, zout en trassi] en sambal
badjak [Spaanse
pepers, gebakken uien, knoflook en trassi].
Een zesteur is een sambaltrekker [mesje
om dun mee te schillen]. Met een
salopetterok [brede
draagbanden en een borststuk] ben
je beslist niet salonfähig [beschaafd];
dat ben je eerder als je fäh (petit-gris
= Siberischeekhoorntjesbont)
draagt. Salsa is Caraïbische (Caribische)
muziek. De salesdirector wist dat voor de salespromotion
een
sale-and-lease-backmodel [patenten
verkopen om deze vervolgens te leasen]
geëigend was.
2.
Salve! Wees gegroet! Bid een weesgegroet
(of: een
weesgegroetje; keer bidden. naam van het gebed: Weesgegroet)!
Een salicionaal is een orgelregister. Het salkvaccin helpt niet tegen
salmonella-infecties, wel tegen polio(myelitis).
Saloeki's zijn oosterse windhonden. Demonstreer mee tegen de Salische
wet: alleen mannen op de troon. Weg met de Salische goederen
[alleen voor mnl. erfgenamen]!
De Salpêtrière is een groot oud gebouw in Parijs, gebruikt als
vrouwengast- en ziekenhuis. Salpicon wordt voornamelijk als vulling
[bij gerechten]
gebruikt. Samizdat is clandestien uitgegeven drukwerk in de
Oostbloklanden. De Japanse adel heeft vaak een samoeraizwaard.
Samojeden [lid van
een volksstam in noordelijk Siberië]
fokken samojeden [ras
van honden uit de toendragebieden tussen de Witte Zee en de Jenisej,
met witte, dikke vacht]. De naam
'samoreus'
(grote rijnaak)
stamt van 'Sambre et Meuse'.
Samnieten stammen uit
Midden-Italië [Samnium]
en belemnieten zijn koppotige weekdieren. Dit is gesamplede
[ook: gesampelde]
muziek. Doen we samsam met die sancerre (witte
loirewijn)? Sans dot is zonder
omwegen. Met sangfroid [koelbloedigheid]
ging hij de problemen te lijf.
3. Het Franse 'sans' is zonder. Zo hebben we: sans tache (vlekkeloos), sans souci (zorgeloos), sans relâche (onophoudelijk), sans rancune (no hard feelings), sans prendre (speelwijze in het omberspel), sans préjudice (onverminderd het recht van iemand anders), sans phrase (zonder praatjes), sans peur et sans reproche (zonder vrees of blaam), sans pareil (zonder weerga), sans-papiers (illegale vreemdeling), sansodemelatafel (bastaardvloek), sans le sou (zonder een stuiver, niets bezittend), sans gêne (ongegeneerd, zonder gêne), sans façon (sans compliment: zonder omslag), sansculotte (zonder kniebroek, met lange broek dus), sans comparaison (verreweg), sans cérémonie (ongedwongen), sans atout (zonder troef) en sans ambages (onomwonden). Bij het bridgen werd het sans-atoutcontract niet gemaakt. Ze gingen zelfs drie down, goed nat dus.
4. De San Marinese ging naar de sanisette [openbaar toilet]. De kleur was sang-de-boeuf [dieprood van oud-Chinees porselein, ook znw.]. De advocaat bagatelliseerde zijn sanguinische [vurig, driftig] trekken. De sandhi [gelijkwording eind- en beginklank] komt in het Nederlands niet voor. Een sandalwood is een sandelhoutpaard (een sandelhouten paard). Het sanctum sanctorum is het heilige der heiligen. Een sanbenito is een ketterhemd (ook: kettermuts). Durf jij protestanten nog steeds – ze hebben immers geen enkele santenkraam – ketters te noemen? Saoto is een pittige Surinaamse soep. Een Santomese komt van Sao Tomé(!) en Principe [republiek met 2 eilanden]. De sapajous (term uit het Tupi – geslacht van apen met rolstaart) klommen in de sapotilleboom [geeft kauwgom, ook: sawoe-manila]; de sapi's [inlandse runderen] liepen eronder. Sapristi, dat de Sargassozee ook Krooszee heet. Het is een wierzee: je vindt er sargassowier! De sarasara is een Surinaamse garnaal. De sarabande is een oude Spaanse dans. Een sarcoom is een kwaadaardig gezwel.
5. Een saprofyt [plant] leeft van rottende stoffen. Bestel voor mij zo'n lekkere sardinesalade (sardienensalade). Het sardonyx is een edelgesteente. Bij een SARS-besmetting gaat het om het severe acute respiratory syndrome (besmettelijke, ernstige longziekte). De sashimi is een Japans gerecht van rauwe vis. Satansgebroed bestaat uit satanskinderen, die elk kind (volgeling) van Satan zijn. Satyriasis is donjuanisme. Bestaat er geen vrouwelijk pendant met 'doña' (zoekterm 'dona' werkt niet – let op: nu (2018) wel!, 'doña' ook – Spaans!; vergelijk: donna – Italiaans) of zoiets? Satsuma is geglazuurd Japans aardewerk; daarin kun je saucijzenbroodjes (saucisses de Boulogne) leggen. Sarin(e) is een zenuwgas, derivaat van fosfonzuur (fosforigzuur). De saudade [melancholisch verlangen] uit zich in de fado [Portugees levenslied]. Een sauf-conduit is een sauvegarde [beide: vrijgeleide], duidelijk toch?
6.
Dit is het momentum om een momentje uw aandacht te vragen voor:
moment suprême (hoogtepunt),
moment of truth (moment
de vérité, minute de vérité: het kritieke ogenblik in een
conflictsituatie) en moment de
gloire (finest
hour: moment waarop iemand triomfeert, met roem overladen wordt, 15
minutes of fame). Verder noemen
we nog: un momento dado (op
– een gegeven moment), never a
dull moment (er
valt altijd wel iets te beleven),
kantelmoment (keerpunt),
du moment dat (op
hetzelfde moment als),
wiegendood, ups en
downs,
ups-and-downs,
tournée générale, printing on
demand (afkorting:
pod),
elektrisch dipoolmoment (symbool:
p), no-show (op
het laatste moment afzeggen),
mysteryguest, mollissima fandi tempora (het
gunstigste moment om iemand aan te spreken, namelijk wanneer hij in
een toegeeflijke stemming is),
instantané (momentopname),
as we speak (op
ditzelfde moment), absence (petit
mal), aha-erlebnis, amerij(tje)
[ogenblik]
en entre chien et loup (inter
canem et lupum: in de avondschemering).
7. Saupiquet is een pittige saus. Gisteren hebben we het behang gesaust (gesausd). De sauternes is een zeer fruitige witte wijn uit Sauternes (in de Gironde). Het was sauve-qui-peut: niet 'vrouwen en kinderen eerst', maar een ordeloze vlucht. De sauvignon is een wijnstok die witte druiven oplevert, vooral geteeld in het gebied van de Loire, de Bordeauxstreek en de Languedoc. Uit de druiven daarvan wordt een droge, witte loirewijn (sancerre) bereid. De savannebewoner fokte savannevossen. Het overstekend wild was 'saved by the bell' [op het nippertje gered]. Zijn savoir-faire (wereldkennis) ging gepaard met zijn savoir-vivre (wellevendheid). Hij was trouwens een savant [geleerde, ook bnw.] en zijn eega een savante (blauwkous, met afkeer van huishoudelijke zaken). Hij droeg een heus savonethorloge [bolrond met openspringend deksel]. Sawa's zijn natte rijstvelden. Een Savooiaard komt uit de Savoie en savoureerde [genoot innig van] de savooi(e)kool.
8. De sazspeler zat onder de sawoe-manila (sapotilleboom). Het septum nasi is het neustussenschot. De toneelschikking is de schikking van de coulissen en rekwisieten op het toneel, de mise-en-scène. Een scène à faire [grote, beslissende scène] is de ultieme uitdaging voor toneelspelers. De scenarist schrijft het scenario. Scenische opbouw behelst het zich per scène op één plaats afspelen, zoals in een drama. Zij was deel van de hasjscene. De strontkever en -vlieg vertonen scatologie, voorliefde voor feces; de scarabee overigens ook. Let op: eschatologie [leer van de laatste dingen] is iets totaal anders, of je zou uitwerpselen ook als laatste dingen moeten opvatten … Het scart is een 21 pinsstekkersysteem (ook: 21-pins stekkersysteem). De bmr-prik [b = bof, m = mazelen] is mede voor rodehond; andere namen daarvoor zijn rubella en rubeola. Roodvonk heeft als moeilijke naam scarlatina. Het enthousiaste publiek scandeerde zijn naam: "Cruijffie, Cruijffie!". De scala caeli is de jakobsladder [let op: R/rorate coeli desuper – D/dauwt hemelen, uit den hoge].
9. 'Scapham scapham dicere' [k] is 'het kind bij de naam noemen'. De scansie (leuzen scanderen) komt dicht bij het zingen van een scat als 'heybaberiebah'. Scanning tunneling microscopy is microscopie op moleculaire schaal. Hij was bekend om zijn scabreuze [schuin] moppen. In heb overigens scabiës (de schurft) aan scabiosa (scabieuse, schurftkruid). Een scafander is een zwemgordel, scag is Surinaamse heroïne en scagliola is een mengsel van gips en glimmer, dienende voor steenharde beelden. De ijzeren hein gedroeg zich, zoals te verwachten was, ijzerenheinig. De bul dozerde (ook: bulldozerde) over het grasveld heen. Doseren is in passende hoeveelheden verstrekken en doceren is lesgeven (aan hen die les krijgen).
10.
Een bloemlezing van de oogst bij zoeken op '*akte*': zaktelex,
de vrijgemaakten, oppervlakte-eenheid,
verlof(s)traktement,
trakteren, tweeakter, sterkte-zwakteanalyse, de Akte van
Seclusie, notariële akte, non-activiteitstraktement, n.o.-akte,
n-akte, de Akte van Navigatie, mo A-akte, mo-akte, mo B-akte,
een lagere akte Duits, hypotheekakte, Akte van Harmonie, dakterras,
cessieakte (akte
van cessie – afstand, overdracht),
akte van bekendheid, bekwaamheid, berouw, berusting, beschuldiging,
oprichting, stuiting en Akte van Consulentschap. Met 'acte' alleen
acte de présence, acteren en een acte gratuit = een
niet-gemotiveerde, impulsieve daad.
