Dictee – dictees [2025]
Oefendictee 799 OUD, geheel herzien naar situatie 2020
Dictee van de dag (58)
1.
Een pirlamp werkt met een ingebouwde
passief infrarode
sensor. Au pis-aller (in het ergste geval)
moet alles opnieuw. Hij beheerst het Platduits en het Plat-New Yorks.
Achter op zijn fiets vervoerde hij een platteband (bouwkunde,
geen platte band).
RNA staat voor ribonucleic
acid en RNZ
voor ribonucleïnezuur.
Met r-RNA (ik
stotter niet) wordt ribosoom-RNA
ofwel ribosomaal RNA bedoeld. Behoren
oude richards [rijken] ook tot de
nouveaux riches? De woorden 'richelieuwerk' en 'voltairestoel' hebben
iets gemeen [bv. de kleine letter].
Ricinine is de chemische
verbinding
1,2-dihydro-4-methoxy-1-methyl-2-oxonicotinonitril,
die voorkomt in ricinuszaden, een neutrale stof, gebruikt o.a. voor
organische synthesen. Richten is (ook)
recht doen. Rickettsiae veroorzaken
rickettsiose [zoals
bv. vlektyfus]. Trek je smoel af, haal die rictus [grijns]
van je gezicht. Een van de bekendste gebouwen op het Binnenhof in Den
Haag is de Ridderzaal.
2. De ultieme genoegdoening: ridere in stomacho, in zijn vuistje lachen. Ridiculum dictu: het is belachelijk om te zeggen. Ze is maar een riel [slank, dun] meisje. Je zou er de riebels van krijgen. Ik stond perplex, was van 't Lam Gods geslagen. De gekrookterieters zijn heel zwaar in de leer. Bij het rietdekken wordt een rieten dak aangebracht. Een rietsomp [ook wel: -zomp] is een rietzodde. Blyths rietzanger is een zeldzame herfstgast [vogel] in Noordwest-Europa. Het riffie, de Riffijn, speelde een gitaarriffje. Het rifraf [schorriemorrie, rapaille], het rifjerafje ging tekeer … Kabouter Piet Piraat zou van de Rifpiraten kunnen afstammen. Is de riftvalleykoorts [riftdalkoorts, overgebracht door muggen] al wijdverbreid? De rigaudon is een Provençaalse dans in alla-brevemaat [alla breve], verwant aan de bourree. Het publiek stond rijendik, soms wel vier rijen dik, toe te kijken. De ridders zouden op elkaar in rijden. Dat kostte toen zeven gouden rijders [munt]. Een molenijzer heet ook wel rijn (schreef Rein).
3. Wat zijn de rijeigenschappen van dit voertuig? In het zeewezen kom je rijgers [touwtje tussen stroppen] tegen. Voor hechten met grote steken gebruik je rijggaren. Rijjool hoort bij studenten. Van deze rijken zijn sommige al verdwenen: Eerste, Tweede en Derde Rijk, het Heilige Roomse Rijk, het Verborgen Rijk (Ethiopië), het Hemelse Rijk (Rijk van het Midden, China) en het Romeinse Rijk. Een croesus is zo rijk als Croesus. Niet elke rijkaard heeft een rijkaart. Dit tijdschrift is rijkgeïllustreerd. Een rijklamp [molenbouw] geeft geen licht en een rijkram [in stal] is geen beest. Zetelt de Duitse Rijksdag in de Berlijnse Rijksdag? Ja. Op rijkskosten is op 's rijks kosten. In Nederland valt alles onder de Rijksoverheid [specifiek, anders: r]. Ze droeg een rijkversierde japon. De rijkspolitie is ook alweer achterhaald, net als de Nederlandse Hervormde Kerk (voorheen: staatskerk). Het Rikilt (NL, historisch) was het Rijkskwaliteitsinstituut voor Land- en Tuinbouwproducten!
4. Rijmvaardigheid slaat op verzenmaken. Waar komt de rijnlei [dik lei uit het Duitse Rijngebied] vandaan? De RIJP was de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Kijk, een echte rijst-met-krentenhond (dalmatiër). De godin van de landbouw op Java (Dewi Sri) is de rijstgodin. Een rijsttaart komt niet omhoog. Met een rijswaard [buitendijkse grond] kun je niet vechten. Ik was benauwd, ril [schuw] als een hert. Ik zag rilde [rild = slank] korenstengels. Beschrijf nauwkeurig de rilievo schiacciato [o.a. Donatello], een Italiaanse reliëfstijl uit de 15e eeuw. We eten rillettes, pasteitjes. Wat is rime batelée [rijm bestaande uit klankovereenkomst tussen het slotwoord van een versregel en een of meer (delen van) woorden in de volgende regel]? Ken je de rugosaroos (Rosa rugosa)? Op het gebied van ringen hebben we in de aanbieding: de ring van Gyges bezitten [je onzichtbaar kunnen maken], de ring van Cardanus [cardan(us)ring – ophanging van instrumenten, kompas], bol en ring van 's-Gravesande [uitzetting van lichamen], de groene ring of ring van Wilson [degeneratie hersens en koper in ooghoornvlies], de (5) olympische ringen en de ring(en) van Saturnus. In Maleisië – Maleis: Malaysia – betaal je met ringgits [MYR]. Lijdt zij al lang aan ringxiety [inbeelding te worden gebeld plus teleurstelling daarover]?
5. Een voorbeeld van een ringreactie zijn de Liesegangse ringen in een gel. Hinderlijk, die rinorragie [bloedneus]. Je zal maar met je rioslip [tangaslip] in het rioolslib vallen … Het RIOD was het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie. Waar woonden de Ripuariërs [Franken aan middenloop Rijn]? Ook 'rire entre cuir et chair' betekent net zoals een eerder genoemde uitdrukking: in zijn vuistje lachen. Kalfszwezerik heet ook ris de veau [geen mv.]. Dat is risky business [hachelijke zaak of toestand]. Mooi, die driedubbele rittberger [schoonrijden, schaatsen]. Rivastigmine vertraagt alzheimer. De Amerikaanse Rivièra is Miami Beach, de Engelse Rivièra omvat Cornwall, Sussex en Devon. De Turkse Rivièra is gesitueerd rond Antalya. Ze hebben trouwens alle een rivièraklimaat. Onchocerciasis is rivierblindheid. De Republiek Libanon heeft als landcode: RL.
6.
Daar zijn jullie sterk in: rixari de lana caprina, ruziemaken (ook
ruziemaker, vergelijk: ruzie zoeken
en ruziezoekend) over niets. Daar was een roadblock
[wegversperring] opgericht. Enkele
afkortingen: rks [rijkskweekschool],
rns [rijksnormaalschool],
Rn (radon),
RN (Republiek
Niger),
RO (Residentieorkest,
symfonieorkest uit Den Haag) en (historisch):
ROA (Regeling
Opvang
Asielzoekers).
We zaten
rug-aan-rug, rug tegen rug. Co-instructie is onderricht
aan jongens en meisjes. Co-educatie is de gemeenschappelijke
opvoeding van jongens en meisjes. Waren al die inbraken in onze wijk
echt een typisch gevalletje van coïncidentie? Bespreek de begrippen
co-evolutie en co-existentie. De advocaat pleitte voor de verdachte
die overigens wel pleite [weg, verdwenen]
was. Een pluchen beest is een pluchebeest. Hij was niet
plichtvergeten, maar plichtbewust. Ik ben zo snel, ik ben een
soort speedy gonzales (niet in VD). Dol
word ik van al die Oekraïense
Oekraïners.
7. Nooit begrepen, hoe dat nu zat met die plié, grand plié, demi-plié (en superplie = koorhemd, r.-k., superpellicum, mv. + s). Een poète maudit [asociale dichter] beoefent geen poésie pure [zuivere dichtkunst]. Heb je die polllijst al ingevuld? Die polakken (Poolse Joden) houden wel van pollakken (vlaswijtingen, witte koolvissen). Pond- of pontekoek zit niet altijd in pondszakken. Een destroyer is een torpedobootjager. Wat draag jij een pomo [postmodern] kapsel, zeg! Op '*onsen' vond ik alleen: fronsen (als znw. wel mv. fronzen), ponsen (ook als znw.), sponsen (als ww. en als znw. ook wel sponzen, hangt ook van de betekenis af), nasponsen (alleen VD, ook: nasponzen) en uitponsen. GB heeft nog afsponsen, waar VD afsponzen heeft. De oogst van '*onzen' is nogal wat groter. Het woord 'roastbeef' kom je niet veel meer tegen ('rosbief' daarentegen wel). De robbenpest is een door het phocine distempervirus veroorzaakte, vaak dodelijke ziekte onder zeezoogdieren.
8. De poise [P] is de eenheid van viscositeit. Voor mij is dat een point d'honneur [raakt mijn eergevoel – vgl. ponteneur]. Mij vielen op de woorden 'prinsrobertsmetaal' ('prinsmetaal' – legering koper + zink, lijkt op goud) en 'rob(b)ertskruid' [stinkende ooievaarsbek]. Welk principe zit er achter robinhoodprincipe en -belasting [van rijken naar armen (personen), van winstgevende naar verlieslijdende (bedrijven)]? We dansten als en op een ouwe rocker [rock-'n-rollmuziek – ook: persoon]. We verkopen ook rodo's, rododendrons. Roefroef, roeftem, en weg was-ie. Komen in het Roelandslied misschien ook een bereisde roel, een razende roeland en/of een stenen roeland [weinig soepel, onaandoenlijk, onverzettelijk] voor? Met Hollands roem wordt nieuwe haring bedoeld. Mans-te-roer zijn roergangers. De roerpropeller wordt thans gerepareerd. Aan dameskleren zit soms een roesje (ruche). Hij was zo dronken als een roetetoeter. Waar kwamen de Roethenen ook alweer vandaan (Oekraïners die in de vroegere Oostenrijks-Hongaarse monarchie woonden)? Over en uit, Roger [in radioverkeer]. Een r.o.g. is een rijksopvoedingsgesticht. En een Belgische r.o.b. is een rustoord voor bejaarden.
9.
Jongeren vinden een karwei soms rof (moeilijk,
zwaar). De vergeetpil heet rohypnol en wordt rooie knol
genoemd [neemt remmingen en angst weg].
Een zeker fabeldier heet Rok [in
Duizend-en-een-nacht].
Hou 'm in de rojem [gaten, smiezen]! Het
rokken [stok, waaromheen het vlas gewonden
wordt] zit aan een spinnewiel. Ik schrijf het liefst met een
rollerball. Bij een rollingdinner rij je van hot naar her. Een
rolmenu is een dropdown. Een rolykit is een oprolbaar soort
gereedschapskist. Roma aeterna [urbs
aeterna, la città eterna] is het eeuwige Rome, de Eeuwige
Stad. Wie spreekt er nog Romanche [Reto-Romaans
dialect], en wie nog Romani (Romanes –
zigeuners, verwant aan Hindi)? Ze (die
julia) heeft haar romeo gevonden. In het Romeinse Rijk
schreven ze Romeinse cijfers en romeinse letters [=
lettertype romein, niet-cursief of anderszins]. De Ronde van
Frankrijk is de Tour (de France) en de
Ronde van Vlaanderen is een eendaagse klassieker in het voorjaar. Er
ligt nog een rijstebrijberg aan
breiwerk. De gedeputeerden (deputés)
van de Partij voor
Zeeland (PvZ)
stemden tegen de voorstellen.
10. We hebben her- en derwaarts gezocht. Radvensters, roosvensters, oeils-de-boeufs en oculi zijn rondlichten. Die Goeree-Overflakkeese rondjes [aardappelen!] smaakten me best. Een rondom-lelijk [znw.] is rondomrond lelijk. Een rond-point (Belgisch-Nederlands: rondpunt) is een rotonde. Een roner is een slowcooker waarin vacuümgetrokken (VD, vergelijk: een vacuüm getrokken ...) voedsel au bain-marie wordt bereid. Zo'n ronkedoor [solitaire, door de kudde verstoten olifant] zal wel eenzaam zijn. De röntgen is een zekere eenheid van straling (en röntgenium element 111 – Rg – voorheen unununium = Uuu). Er is daar een kinderpartij met ronzebons (marionettenspel). Van de Rooie Vrouwen hoor je niet veel meer. De Rode Halvemaan doet goed werk, de Rode Davidster trouwens ook. Anerytropsie is roodblindheid. Wat is dat hier voor rommel, christene zielen nog an toe! Zijn christensocialisten christelijk-sociaal? Hang een christoffeltje [beeldje] in je auto! Een christuspeer is een goede christen. Wie kent die nog, de Chronologie der Vaderlandse Geschiedenis? Kijk, een chrysalidestel [n/s – mummiepoppen van zekere vlindersoorten]. Chrysostomos [hoofdletter, BE (middelbare scholen): 100 dagenviering, 100 dagenfeest]? Hij is een carottebiljarter, en soms ook carottentrekker of carottier (en in zijn eigen streektaal zelfs nog wel een carotteneter).
