1671 Dictee donderdag 13 juni 2019 (12) dictee Column 99 PZC (voorlaatste) √

Dictee - dictees [1671]

Dictee 68 Column 99 PZC : De een-na-laatste

1. Honderd columns voor de PZC is genoeg: ik stop ermee. Dit is nummer 99, waarom die dan aanduiden als de een-na-laatste? Met koppeltekens nog wel. Nou, die woorden vormen één geheel en daarom schrijven we ze als zogenaamde samenkoppeling met koppeltekens, net als de twee-na-laatste, de drie-na-laatste en de
vier-na-eerste. Dat laatste is een beetje onzinnig, zult u zeggen, en dat is ook zo: dat is gewoon de vijfde. Als je van voren af aan telt, zijn die ingewikkelde omschrijvingen niet nodig.

2. Het is nog wel grappig op te merken, dat de 'op een na laatste', de 'op vier na laatste' en de 'op vier na eerste' (dus met 'op' erbij) wél los geschreven worden. Hoezo, de Nederlandse spellingregels onlogisch? Inderdaad: die regels zijn hier en daar nauwelijks te filmen. Waarom 'klip-en-klaar' en 'up-to-date' mét koppeltekens en 'frank en vrij' [in BE ook: vrank!] en 'hemel en aarde' zonder? Wie het weet mag het zeggen. Het Groene Boekje komt ook niet veel verder dan: zoek dat maar op in een woordenboek!

3. Toch is er een wezenlijk verschil tussen de 'drie-na-laatste' en de 'op drie na eerste'. Denk in dat laatste geval maar dat je aan de finish van een wielerkoers staat. Als je op tijd bent en nummer 1 ziet finishen, is de 'op drie na eerste' gewoon nummer vier. Maar stel je ziet voor de bezemwagen uit de drie laatste (pardon: de laatste drie) renners binnenkomen, hoeveelste zijn die dan? Zelfs als je weet, dat er 100 renners gestart zijn, kun je hun positie niet met zekerheid bepalen. Immers: er kunnen onderweg wel 3, 4 of 5 (maar ook 0) deelnemers zijn uitgevallen ... Wat je zeker weet is, dat ze twee-na-laatste (op twee na laatste, ook wel: voorvoorlaatste), een-na-laatste (op een na laatste, ook wel: voorlaatste) en laatste (rodelantaarndrager) zijn.

4. Overigens blijft spelen met taal altijd leuk. Ik suggereerde hiervoor dat de 'drie laatsten' niet zou kunnen. En binnen één groep (wielrenners) kan dat ook niet: daar is er maar één de laatste. Edoch: als je verslag doet van de etappes 13, 14 en 15 hebben die wel degelijk elke 'een laatste' en als je die bij elkaar neemt, zijn dat dus wel degelijk de drie laatsten. Zo hebt u ook geleerd, dat een 'enigst' kind hartstikke fout is. Ook dat is maar betrekkelijk: als je bijvoorbeeld een gezinnetje met maar één kind hebt, is dat een 'enig' kind. In dat verband is 'eniger' en 'enigst' inderdaad onzin. Maar 'enig' betekent ook nog 'leuk'. In dat verband kun je wel degelijk zeggen: Annie is een enig kind, maar Jannie is een nog eniger kind en Tannie is van die drie het enigste kind. Zo subtiel is taal.

5. U begrijpt het al: die was mijn een-na-laatste, op een na laatste, voorlaatste column voor de PZC. Maar ik had misschien al die moeite niet hoeven doen – er waren hier immers geen 'uitvallers' – en is het gewoon nummer 99 (negenennegentig)!

6. Enfin: tot de laatste dan maar, nummer 100 (honderd), al heeft dat nou ook weer andere betekenissen, zoals 'het toilet', met name in hotels etc., daar draagt het toilet vaak (kamer)nummer 100!

 
 

1670 Dictee donderdag 13 juni 2019 (11) dictee Oefendicteetje juni 2016 √

Dictee - dictees [1670]

Dictee Oefendicteetje juni 2016

De zomer van 2016

1. Vijf maanden na de louwmaand (= januari – van looi(en)), in de wiedemaand dus [van 'weide', juni, vormvariant: wedemaand, weidemaand, weimaand], vond het Roland Garrostennistoernooi (het Wimbledontornooi moet nog komen) plaats.

2. De Serf Novak Djokovic (een serviele Servische
service(kanon)-Serviër) versloeg in de grand-prixfinale op die grootslemmanifestatie (grandslammanifestatie) betrekkelijk demotisch [eenvoudig] en dus doodeenvoudig – simple comme bonjour = doodsimpel – Groot-Britanniës (Britannia's) Andy Murray.

3. We zagen subtiele acejes, geraffineerd serve-volleyspel (ook: service-volleyspel), eblouissante [schitterende] niet-diepdoordachte lobballetjes, game-, set- en matchpunten (ook: -points) en
ATP- [Association of Tennis Professionals] of WTA-afgevaardigden [Women's Tennis Association], crossballen, deuces, breakpoints (ook: breekpunten), passing shots, double bagels (doublebagelpartijen met 2 x 6-0), een dubbelgeslagen backhand (ook: dubbel- of tweehandige backhand – naast de eenhandig geslagen dito), mixeddoublepartijen (gemengddubbelpartijen) en slices die in de tiebreak in de tramrails [extra velddeel voor dubbelspel] eindigden.

4. Degene die de bal uit serveert, kan de partij daarmee niet uitserveren, er wel door gebreakt of gebroken worden. Kent u overigens de volgende tennistermen: kickservice(s), lawntennis, minibreak, qualifier, racket, racketlon [racketvierkamp: met vier racketsporten, nl. badminton, squash, tafeltennis en tennis], het single [enkelspel], smash, in straight sets winnen, umpire(s), volleyen, een tennisdivo [gevierd man] en een tennisprof?

 

1669 Dictee donderdag 13 juni 2019 (10) dictee Quiz Onze Taal - oplossingen √

Dictee - dictees [1669]

De antwoorden van de Quiz Onze Taal   

De opgaven staan in blogpost [1668]

Alleen het juiste antwoord staat in groen vermeld.

1. Een rollende steen vergaart geen ...
('telkens aan iets nieuws beginnen is niet goed') 
b) mos 

2. Hij droogt uit als een Harderwijker ...
('hij is heel vervelend/saai') 
c) bokking 

3. Als de vos de passie preekt, boer pas op je ...
('pas op voor huichelaars') 
d) kippen 

4. Ergens zo veel om geven als een boer om een ...
('ergens niets om geven') 
d) kers 

5. Die schoenen hebben honger, zij ...
(grapje als de neuzen van iemands schoenen kapot zijn) 
a) bijten 

6. Het stof gaat vóór de ...
(grapje als je achter iemand aan loopt) 
d) bezem 

7. Het tonnetje riekt altijd naar de ...
('je kunt niet verbergen wat je afkomst is') 
c) haring 

8. Geef die boer een ...
(grapje als iemand een boer laat) 
c) stoel 

9. Jaja, de dader ligt zeker weer op het ...
('niemand wil vertellen wie de schuldige is') 
c) kerkhof 

10. O jee, daar komt een schip met zure ...
(grapje als er een regenbui aankomt) 
b) appelen 

11. Hij is zo rot als een ...
('hij is corrupt'
a) mispel 

12. Een schip op het strand is een baken in ...
('je kunt leren van andermans falen') 
a) zee 

13. Het oog van de meester maakt het paard ...
('aandacht van een 'baas' werkt positief') 
d) vet 

14. Het grondsop is voor de ...
(grapje bij het uitschenken van het laatste restje uit een fles) 
d) goddelozen 

15. Zijn ziel in lijdzaamheid ...
('iets verdragen zonder boos te worden') 
a) bezitten

 
 

1668 Dictee donderdag 13 juni 2019 (9) dictee Taalquiz Onze Taal - opgaven √

Dictee - dictees [1668]

Quiz Onze Taal zonder antwoorden

Spreekwoorden en uitdrukkingen, vierkeuzevragen

De oplossingen staan in blogpost 1669.

1. Een rollende steen vergaart geen ...
('telkens aan iets nieuws beginnen is niet goed')
a) diepte
b) mos
c) grond
d) barst

2. Hij droogt uit als een Harderwijker ...
('hij is heel vervelend/saai')
a) speklap
b) bol
c) bokking
d) pruim

3. Als de vos de passie preekt, boer pas op je ...
('pas op voor huichelaars')
a) kalveren
b) biggen
c) eieren
d) kippen

4. Ergens zo veel om geven als een boer om een ...
('ergens niets om geven')
a) damespaard
b) servet
c) schoen
d) kers

5. Die schoenen hebben honger, zij ...
(grapje als de neuzen van iemands schoenen kapot zijn)
a) bijten
b) gapen
c) roepen
d) huilen

6. Het stof gaat vóór de ...
(grapje als je achter iemand aan loopt)
a) wolk
b) stok
c) meester
d) bezem

7. Het tonnetje riekt altijd naar de ...
('je kunt niet verbergen wat je afkomst is')
a) wijn
b) smeer
c) haring
d) kool

8. Geef die boer een ...
(grapje als iemand een boer laat)
a) krans
b) hengst
c) stoel
d) klap

9. Jaja, de dader ligt zeker weer op het ...
('niemand wil vertellen wie de schuldige is')
a) schavot
b) plein
c) kerkhof
d) doodsbed

10. O jee, daar komt een schip met zure ...
(grapje als er een regenbui aankomt)
a) matten
b) appelen
c) pruimen
d) bommen

11. Hij is zo rot als een ...
('hij is corrupt')
a) mispel
b) pruim
c) appel
d) peer

12. Een schip op het strand is een baken in ...
('je kunt leren van andermans falen')
a) zee
b) nood
c) de branding
d) gevaar

13. Het oog van de meester maakt het paard ...
('aandacht van een 'baas' werkt positief')
a) gedwee
b) kalm
c) ijverig
d) vet

14. Het grondsop is voor de ...
(grapje bij het uitschenken van het laatste restje uit een fles)
a) gekken
b) geiten
c) gluipers
d) goddelozen

15. Zijn ziel in lijdzaamheid ...
('iets verdragen zonder boos te worden')
a) bezitten
b) koesteren
c) intomen
d) hooghouden

 
 

1667 Dictee donderdag 13 juni 2019 (8) dictee Engelsewoordendictee √

Dictee - dictees [1667]

Dictee Geen woord Spaans, een Engelsewoordendictee (fictie) 

1. Het leven is een struggle for life, een worstcasescenario. Hier volgt everything you always wanted to know about oorlog (but were afraid to ask): the great Unknown, every bullet has it billet. Daar heb je Dutch courage, zo hoog als Dutch mountains voor nodig. Het is vaak een clash of cultures, een clash of civilizations en een selffulfilling prophecy. De working class is – en niet the two nations zijn – de dupe, die juicht na afloop bij de caviare to the general. De uitgaven zijn out of pocket, en het levert een run on the bank op. Zo'n land of war and crimes zit in splendid isolation: East is East en West is West, and never the twain shall meet, maar na het point of no return en eerst barking up the wrong tree dienen de children of a lesser god als food for powder. Het is een popular fallacy dat oorlog een win-winsituatie oplevert. Net als de idee dat the war to end all wars bestaat, of dat een war of the world iets zou oplossen. Ook de war on terror is nodig, maar brengt ons niet verder. De hele list of pardonable sins zal worden afgewerkt. Oorlog is the gentle art of making enemies. De jeugd: make love, not war! It's a long way to Tipperary.

2. De Pilgrim Fathers trokken uit ons kaaskoppenland – a nation of shopkeepers – via het United Kingdom – merry old England: land van House of Commons en Lords (samen de mother of parliaments) met veel country [platteland] en als vroeger refrein van het volkslied Britannia rules the waves, thans: God save the Queen met als slotregel God save the King – naar Gods own country (ook geclaimd door Nieuw-Zeeland), land van de American dream, waar men kickt op American's Creed. Het waren niet zijn famous last words, maar Martin Luther King zei wel: "I have a dream". Was dat a dream of perfect bliss? De president elect – een Academy Award zou hem niet hebben misstaan; zijn verkiezing was overigens oorspronkelijk too close to call – was voor zero tolerance en on speaking terms over Star Wars (SDI). Zijn regering had veel van all chiefs en no Indians en werd gesust met 'all quiet along the Potomac'. Better safe than sorry, was het adagium. Correct me, if I'm wrong, maar ook de balance of power prevaleerde. Hij was every inch a gentleman en hij wist het: every man has its price. Zijn eerste State of the Union, de first lady was erbij, was the very pink of perfection. Hij stelde onder andere: if you can't beat them, join them.

3. Die princess charming met haar human face divine, seven-year itch (the victim of connubiality), the very pink of courtesy en smokey eyes, geboren in de roaring nineties, was voor mij out of the blue heaven on earth, you name it. What you see is what you get: for your eyes only! Beauty is in the eye of the beholder, but skin-deep. Ze was mijn preferred partner, maar ook playing hard to get. Ik was voor haar een angry young man, een rebel without a cause en een young adult, echter wel the right man in the right place (for he is a jolly good fellow!) en ik kende haar via social networking op het world wide web. Er volgde spoedig een
paradise-by-the-dashboardlight. Haar tender loving care sprak me aan, en one for the road – who cares? – bracht ons als ships that pass in the night met risky business in mijn stretched limo home, sweet home. Don't worry, be happy! We hadden never a dull moment, maar het duurde brief as woman's love. Dus niet: all's well that ends well, maar een wake-upcall via mijn walkietalkie – things better left unsaid in the morning after the night before – deed mij de bright side of life vergeten. So far, so good: ik werd – first things first – verwacht voor de verkoop van ons unique sellingpoint in mijn hell of a job als white collar worker. Dat klonk familiar to my ears as household words, net als: follow the money. Mijn dicteeën is: words, words, words!

4. Het wrongful life – waarde: all the perfumes of Arabia – met al zijn ups-and-downs kan eindigen in sudden death: the debt that cancels all others. For heaven's sake, dan is het R.I.P., rest in peace en journey's end op de laatste place to be. Met haar restless legs werd ze poor but honest door Magere Hein gehaald (ze was not dead, but gone before), het moment of truth, past praying for en niet saved by the bell. John Bull's Mother ontfermde zich over haar. De erfgenamen bleken penny wise, pound foolish. Much ado about nothing. Life's little ironies kwamen voorbij, maar ook die toenmalige leap in the dark, eindigend met de last rose of summer. Haar grafsteen was larger than life en last but not lease zou haar zoon haar memorie hooghouden.

5. That's it. Maar is het voldoende? That's the question: to be or not to be. Wait and see under the greenwood tree in the middle of nowhere en in the winter of our discontent. The world according to Rein is too good to be true. Verhalen à la Shakespeare (die van 'Brutus is an honourable man') en shakespearesonnetten zijn mij vreemd, maar ik wil in the winningmood toch graag op de wall of fame. Dat zouden mijn 15 minutes of fame worden, Mijn streven is to have a finger in the pie en to keep up with the Joneses. Peace, that once familiar word, daar gaat het om! Ik ben nu a sadder and wiser man. Mijn vrouw, selfmade woman, is – gentleman's agreement – de big spender, the sky is the limit, ik geef haar altijd de benefit of the doubt: no hard feelings. Daarom accepteert ze mijn five o'clock shadow ook. Mijn sisyfusarbeid kost blood, sweat and tears, but that's another story. Ik hou van stilte, far from the madding crowd. Ik overleefde de survival of the fittest en nam een sabbatical year. Ook ben ik coach: never change a winning team.

 

1666 Dictee donderdag 13 juni 2019 (7) dictee Column Tussen √

Dictee - dictees [1666]

Dictee Column Tussen

1. Er zijn heel wat bussen, dussen (van het bijwoord dus, eigenlijk geen meervoud!), gussen (dikwandig gietijzer om ronde staven goud te gieten en: grindzand; helaas hebben deze beide betekenissen van 'gus' geen meervoud ...), hussen (de hele hus = troep, boel, zooi en (schertsend) hussen met zinkhoorns of met prikken, met sukenerie en wat water erover, hussen met je neus ertussen = antwoord op de nieuwsgierige vraag: wat eten we vandaag?), jus d'orange (hier is meervoud van jus gewoon ook jus), kussen, lussen, mussen, pus = etter (geen meervoud), Russen (inwoners Rusland), russen (rechercheurs of bepaalde planten), van zijn sus (geen meervoud) draaien of vallen = flauwvallen, en zussen. Tussen deze zelfstandige naamwoorden hoort het voorzetsel tussen op zich niet thuis.

2. Het woord 'tussen' komt zo vaak voor, dat ik hier en daar uit Van Dale maar een greep doe: 1) tussen de regels door, 2) tussen hemel en aarde (in de lucht), 3) hij komt tussen elf en twaalf, 4) tussen licht en donker, 5) tussen de buien door, 6) tussen hoop en vrees zweven en 7) tussen twee kwaden kiezen. Dit alles uit VD's lemma 'tussen'.

3. Veel woorden beginnen met tussen, een selectie: 1) tussenuur (op school), 2) tussentrein (in de spits), 3) tussen-s (de eerste s in dorpsstraat), 4) tussenpaus (figuurlijk: tijdelijk aangestelde leider die alleen maar aanblijft tot de opvolging van zijn voorganger definitief is geregeld – hier: niet-kerkelijk!), 5) tussen-n (zoals in bessensap), 6) tussen-e (zoals in armelui), 7) tussen-de-orenziekte (ingebeelde ziekte) en 8) tussendag (ingelaste dag, schrikkeldag).

4. Er zijn ook veel woorden die op tussen eindigen: 1) ertussen (= daartussen): iemand ertussen nemen = beetnemen en ertussen komen = (bij een gesprek) onderbreken, 2) ervantussen: ervantussen gaan = ervandoor gaan, de plaat poetsen, 3) hiertussen – raakte hij bekneld, 4) intussen = middelerwijl, inmiddels: eindelijk vertrok de bezoeker, het eten was intussen koud geworden en intussen = evenwel: het vriest, maar intussen loopt zij nog zonder jas!, 5) ondertussen = middelerwijl, inmiddels: hij had ondertussen de kamer verlaten en ondertussen = niettegenstaande, niettemin: zij komen er ondertussen al heel ongelukkig af , 6) roedecactussen en statussen horen hier duidelijk niet bij ... en 7) waartussen = tussen welke.

5. Vervolgens wijs ik nog op het Latijnse 'inter' dat ook 'tussen' betekent: 1) inter alia = onder andere, 2) inter amicos = onder vrienden, 3) interbancair = tussen banken, 4) interbellum = periode tussen 2 oorlogen, 5) intercity (trein tussen steden), 6) internet, 7) intercom, 8) inter jocos et seria = tussen scherts en ernst, 9) interlandwedstrijd = tussen landen en 10) intervaltraining = met tussenpozen.

6. Ten slotte moet ook het Latijnse 'intra' met betekenis binnen, tussen, onder, vermeld worden. Voorbeelden: 1) intracellulair = binnen de cellen, 2) intramuraal = binnen de muren (van een ziekenhuis, verpleeghuis), 3) in parietes privatos = onder vier ogen, 4) intraveneus = binnen de ader (vena = ader) en 5) intrazonaal = binnen een bepaalde zone; let op: interzonaal is tussen bepaalde zones.

7. Zo luitjes, tabee, ik ga ervantussen!

 
 

1665 Dictee donderdag 13 juni 2019 (6) dictee Oefendicteetje Breskens - oplossingen √

Dictee - dictees [1665]

Dit zijn de oplossingen van blogpost [1664]

Hieronder de antwoorden van de 15 meerkeuzevragen.

1 = c) langstlevendentestament. Een drie- of meerdelige samenstelling schrijven we aaneen: grotemensenwereld, kleinekinderenbedtijd, tenzij het eerste en laatste deel bij elkaar horen: een uitgebreide wereldkaart (de kaart is uitgebreid, niet de wereld). Ook met Engelse woorden: grandslamfinale, andere talen krijgen een koppelteken:
grand-prixtoernooi, shish-kebabtent.

2 = c) West-Zeeuws-Vlaanderen. Aardrijkskundige uitdrukkingen krijgen hoofdletters en ertussen komen koppeltekens: Brussel-Centrum,
Zuid-Oost-Vlaanderen (het zuiden van
Oost-Vlaanderen), Zuidoost-Vlaanderen (het zuidoosten van Vlaanderen).

3 = b) wreedaard. Een bruut, iemand die wreed van aard is (wreed + aard).

4 = c) googelde. Je zoekt met de zoekmachine van Google (eigennaam), maar het werkwoord is googelen: ik googel, hij googelt, we hebben gegoogeld.

5 = a) tweeduizend zestien. Alles tot duizend aaneen, na duizend een spatie, miljoen en miljard los, etc. 1.234.563 = een miljoen tweehonderdvierendertigduizend vijfhonderddrieënzestig. Tot 12 mag bv. ook duizend en twaalf (los!) maar het is honderddrie of honderdendrie (aaneen)! 

6 = a) kant-en-klaarmaaltijd. De vaste uitdrukking kant-en-klaar betekent: gereed voor gebruik, volkomen af, voltooid. In de samenstelling blijven de koppeltekens behouden. Een klant-en-klare (bnw.) maaltijd zou overigens ook kunnen.

7 = c) louche. Een louche vent is onguur, verdacht. Louche heeft altijd een e aan het eind.

8 = b) cafeetjes. De regels voor meervoud en verkleinvorm verschillen. Het is café, maar cafés en cafeetje, net zoals bijv. taxi en taxi's, maar taxietje, oma's en omaatje.

9 = a) van der Burg. De regels in België zijn wat anders (schrijven zoals bij de burgerlijke stand daar, zoals mevrouw S. Van (!) Hecke), maar in NL schrijven wij Paula van der Burg, mevrouw Van der Burg en mevrouw Janssens-van der Burg.

10 = a) edelweiss. De naam van deze plant komt uit het Duits en wordt met ei en dubbele s [dubbel-s] geschreven.

11 = c) B en W. Het dagelijks bestuur van een gemeente wordt vaak – ook door Sluis! – als B&W geschreven, maar dat is fout. Volgens de woordenboeken is het college van burgemeester en wethouders (kleine letters!) het college van B en W (hoofdletters!).

12 = c) seksistisch. Sexy (bnw., sexyer en sexyst) schrijven we in het Nederlands met een x, net als sexappeal en safe sex. Verder is het (bijna) overal 'seks(e)' met ks.

13 = b) solo-optreden. De o's in solo-optreden zijn botsende klinkers, daarom komt er een koppelteken. Anders zou je het als 'soo-loop-treden' kunnen uitspreken. Dit geldt voor samenstellingen, in afleidingen of woorden die één geheel vormen, komt er een trema: coöperatie, gecoöpteerd.

14 = a) sowieso. Dit woord komt uit het Duits en betekent: toch al, in elk geval.

15 = a) überslim. Het voorvoegsel 'über' komt uit het Duits en geeft een versterking (heel erg) van het grondwoord (hier: slim) aan. Het voorvoegsel wordt aan het daaropvolgende woord vast geschreven.