Dictee - dictees [1517]
Dictee 776 (DCCLXXVI) Dictee Specialisten
(28-07-2014)
1. Het reliëf van de stèle [pilaar, oudheid] was bijna onzichtbaar
geworden. Door de ophanden zijnde hausse
zal ze wel veel omhanden hebben. Wat vinden de Franstalige gewesten daarvan?
Moet je de Oekraïense munteenheid (sinds 1996),
UAH, nu schrijven als 'grivna', 'grivnya' of 'hryvnja'
[alle drie!]? Heerlijk, zo'n
pêche-melba-ijstaart! In Zuidwest-Frankrijk zie je veel blondes d'Aquitaine [blond
vleesrund]. Een selectie van interessante woorden met '*oos':
aarzelloos, ambteloos, beginselloos, belangeloos, Borneose houtsoorten, een
culpoze [culpoos: juridisch, door schuld] zaakbeschadiging,
een doloze [doloos, juridisch: opzettelijk begaan]
handeling, fransoos, groos [groots, trots],
jerichoroos (roos van Jericho), wat mij
betreft: o zo Koos! [ook, ik denk er net zo over],
laurierroos, Moos (maat van Sam),
polyantharoos, provenceroos, provincieroos [plant],
rugosaroos , sirihdoos [betelpeper, wordt tot genot
gekauwd], een spinoze (of spinoos: brandkast),
wie van de drie ziet er het meest Togoos uit? Hij opent zijn trukendoos. Tot de
maffioze praktijken in de penoze [onderwereld]
hoort onder andere het op een achteloze en argeloze manier openen van een
oranje-roze of zuurstokroze spinoze. Een maffie [makkie]
voor een maffe spinozer (brandkastkraker),
die op zoek is naar oude maffies [kwartjes].
2.
Verder: tuberculoos (vergelijk: tuberkelbacterie),
tv'loos, vadoos [bnw.] water is in de bodem
gedrongen regenwater, zo'n redenaar is een verboos [woordenrijk]
man, volmatroos, voorbeeldeloos, zedeloos en levenloos. Vervolgens gezocht op
'*ose' (een vrij willekeurige selectie):
zymose (gisting, met name bij ziekteprocessen),
zoönose (infectieziekte die van een dier op de mens
kan overgaan), xylose (houtsuiker),
visceroptose (toestand waarbij de ingewanden een
zakking vertonen), triose (suikersoort die
drie koolstofatomen bevat), spondylartrose (van
de gewrichtjes tussen de wervels), shigellose (bacillaire
dysenterie), sferocytose (vorm van
bloedarmoede), rickettsiose (door rickettsia veroorzaakte ziekte, zoals vlektyfus) en
varicose (of varicosis: aanwezigheid van
spataderen).
3.
Ook nog: trichinose (trichinenziekte = trichine + n =
weefselparasiet), roze rosé, glucose is een voorbeeld van pyranose,
prose (zekere tekst in de mis), psittacose (papegaaienziekte), post-partumpsychose (kraampsychose), posé (geportretteerd
zijn), nivôse, pluviôse en ventôse (sneeuw-,
regen- en windmaand, vierde, vijfde en zesde maand tijdens de eerste Franse
Republiek van 1793 (*)), piroplasmose (babesiosis
– door teek overgebrachte honden- en kattenziekte), peu de chose (niet veel zaaks, een kleinigheid), parafimose (parafimosis, Spaanse kraag), otosclerose (zekere oorziekte), onychomycose (schimmelnagel), myxomatose (meestal dodelijke, zeer besmettelijke virusziekte onder
konijnen), myocardose (zekere aandoening van
de hartspier, geen ontsteking), mucoviscidose (taaislijmziekte),
meiose (of meiosis: (begin
van) reductiedeling), lymeborreliose (lyme, ziekte van Lyme) en lipoïdose (stoornis in de vetstofwisseling). (*) NB De overige maanden van de republikeinse
kalender zijn: vendémiaire (wijnmaand),
brumaire (nevelmaand), frimaire (rijpmaand), germinal (kiemmaand),
floréal (bloei- of bloemenmaand), prairial (grasmaand), messidor (oogstmaand),
thermidor (warmtemaand) en fructidor (vruchtmaand).
4.
Vervolgens: pneumoconiose (stoflong), kyfose
(versterkte achterwaartse kromming van de
wervelkolom), jenseits von Gut und Böse (letterlijk:
voorbij goed en kwaad (Nietzsche)), helcose (verzwering),
footloose (van organisaties: niet gebonden aan een
vestigingsplaats), een famille-rosevaas van famille rose, een exposé
geven, ehrlichiose (genoemd naar Paul Ehrlich –
tekenziekte bij de mens), ecchymose [èh-kie] (bloeduitstorting
onder de huid), cyanose (blauwzucht:
blauwachtige verkleuring van huid of slijmvliezen), Curaçaose,
coxartrose (slijtage van het heupgewricht),
couperose (huidaandoening gekenmerkt door een
netwerk van verwijde (!) bloedvaatjes in het gezicht), couleur de rose (rozengeur en maneschijn; eigenlijk: pred. bnw.!),
antracosilicose (mijnwerkerslong), CMC:
carboxymethylcellulose [was- en bindmiddel]
en biocoenose (levensgemeenschap).
5.
Ten slotte: atheromatose of arteriosclerose (aderverkalking),
de hele chose [kwestie], ankylose (gewrichtsverstijving), anhidrose (het ontbreken van zweetsecretie), amaurose (zwarte staar), amitose [directe
kerndeling zonder chromosomen], amylose [in
water oplosbaar bestanddeel van zetmeel] en acidose (te hoge zuurgraad van het bloed). Ook nog maar
even gekeken naar '*oze': babyroze, de Boze, booze (zekere
alcoholhoudende drank), een brandspinoze(r),
een godloze (specifiek uit de Sovjet-Unie? Ja, 1917), verkeren
in de penoze, een oranjeroze of oranje-roze pakje, ze stond een poze [poos, tijdje] in een ongemakkelijke pose [houding] en in een psychiatrisch centrum vind je
veel zinnelozen. Bij een ooibos (moerasbos, vooral met zwarte populieren en witte wilgen)
moet ik onwillekeurig aan de Ooypolder bij Nijmegen denken.
6. Een TA is
een technologyassessment.
Bij CF [cystic fibrose, taaislijmziekte]
wordt taai slijm afgescheiden. We kennen de adjectieven dik- en dunvloeibaar,
half- en taaivloeibaar. Ze sprak geen woord creolen- of Eskimotaal, maar wel de
tale Kanaäns. Een taaltuinier is een taaltovenaar in zijn taaltuin. Had u die
flantaart [flan: eiertaart] besteld? Zouden
ze daar niet balen tabak van krijgen? Hé, jij daar, hou eens op met karot (carotte) trekken [peen,
wortels]! Dat geldt ook voor alle andere karottentrekkers
[betreft foppen]. Bij het zien van die
bloeiende adonis (het kooltje-vuur) bedacht hij dat het kooltje vuur nog in de vuurtest gelegd
moest worden. Het Tabernakelfeest is het Loofhuttenfeest. De down- en autipas [autisme] zijn nog erg recent. Tabes (tabes dorsalis) is ruggenmergstering. Tabla's zijn
dubbele trommen. Toen kwam hij tevoorschijn. Tableau [je
kunt het je – je het – voorstellen]! Van een bouilloire [schenkketel] en een rechaud [warmhoudplaat] heb je op een komfoor veel
comfort.
7. Hij frequenteert de table d'hôte [open tafel hotel]. Bekend zijn vooral de
maçonnieke [vrijmetselarij betreffend] tabliers
[schootsvel]. Het tabloid [qua grootte halve traditionele krantenpagina] is
half zo groot als het broadsheet [hele]. In
tabouleh (GB ook: taboulé) zit mede couscous
en munt. Waren de Tachtigers met zijn tachtigen? Nee,
maar die tachtigers misschien wel! Zowel tachy- [hart
te snel] als bradycardie [te langzaam]
zijn niet plezierig. Taciti, soli, sanza compagnia: zwijgend, eenzaam, zonder
geleide (Italiaans, Dante, Inferno). Een
tacitus consensus is een stilzwijgende overeenkomst. Tactel [synthetische stof] wordt toegepast bij
sportkleding. Taddarts zijn rechthoekige huizen met één verdieping in
Noord-Afrika. Wat doe je tegen tafefobie [beklemmende
vrees om levend begraven te worden]? Wat doen de Eerste [inkomsten] en Tweede Tafel [uitgaven] van de Algemene Rekenkamer? De stenen
tafelen zijn de tafelen der Wet. Is er nog getracht bij dat conflict te
cohenniseren [rond tafel verzoenen, Amsterdamse burgemeester
Job Cohen, niet meer in wdb.]? Beginnen jullie maar vast met
tafeldekken. Een disgenoot is iemand die medeaanzit aan een eettafel.
8. Is ratafia [fijne
likeur] hetzelfde als taffia [rum uit suikerriet]?
Nee, dus. Wat is de tagline [kernachtige slagzin voor] van deze film? Met
tafsir wordt Koranexegese bedoeld (aan de hand van
de Hadith). Inktkoelies [zwoegen om van de
pen te leven] zijn Tagelöhner mit dem Geist. De taikiken [Japanse vechtkunst] berust op tai chi [het tai-chiën]. Zij zijn taillables et corvéables
à merci: naar believen aan belasting en herendienst te onderwerpen. Zij droeg
een prachtige tailormade [op maat gemaakt].
Het TAK is het Taal
Aktiekomitee. Takahe's kunnen niet vliegen [loopvogel Nieuw-Zeeland]. Die taferelen zitten in dezelfde take [in één keer opgenomen reeks scènes uit film] . De
takfir is de ontmaskering van een kafir [niet-moslim].
Een takkewijf is een pokkenwijf. Met tala's, genormeerde valuta-aanduiding: WST,
betaal je in West-Samoa en de Tokelaueilanden. Op Mallorca en Ibiza vind je
talayots [torenvormig gebouw]. Het concern
wordt tale quale, zoals het reilt en zeilt, verkocht. Is er voor tallolie [bijproduct bij de fabricage van cellulose uit dennenhout]
een toepassing? Een tamarau is een dwergbuffel. Tam arte quam Marte: zowel door
slimmigheden als door geweld. Hoeveel wijn gaat er in een tamezaantje [grote kruik, tot 16 liter]?
9.
Hij volgde mij tamquam alter idem: als een tweede ik. De Tanganyikaanse zwaaide naar me. Zou die tanker ook T-ankers
in zijn motoren hebben? Een tankini is een bikini met een tanktop (mouwloos T-shirt). De tantalus, de nimmerzat, is
de Ibis ibis. Door een
tantaluskwelling word je getantaliseerd [gekweld].
Tant bien que mal: zo goed en zo kwaad als het gaat. Zij had tante Betje te
logeren en wilde naar Tante Betje [wc, Tante Meier].
Waar betaal je met shilingi's? De Tanzaniaanse shilling heeft muntcode TZS. Het taoïsme is gebaseerd
op het geschrift 'Tao Te King' van Lao Tse. Het taolu [au, oe] is een Chinese sport [met
denkbeeldige tegenstander]. Die tapster zat toen nog op een tapplaats,
in de TAP [NL, historisch:
Regeling Tijdelijke
Arbeidsplaatsen]. Een
taqiyah is een islamitisch klein rond kapje, vergelijk een keppeltje bij de joden.
De targoem is de Aramese vertaling van de Hebreeuwse Bijbelteksten. Voedsel dat
niet koosjer [geoorloofd, ritueel] is, is
tarfes [niet-koosjer]. De Apulische tarantel
is een jachtspin in Italië en Spanje.
10. Die charlatan sjoemelt met de verkoop van
tarlatan [katoenen stof, gordijn toneel]. De
TARP (Troubled Asset Relief Program) is een
programma in de Verenigde Staten om noodlijdende banken van hun slechte
leningen af te helpen. De kleine Tartaartjes lustten vroeger ook wel
tartaartjes, de oudere Tartaren hadden liever biefstuk à la tartare. Hoe zijn
de tartes tatins [appeltaart die met de bodem boven
de vulling in de vorm wordt gebakken] eigenlijk ontstaan? Per ongeluk, in Hotel Tatin. Jij tartuffe, jij
huichelaar [schijnheilige]! De tarzans zijn
bekend om hun oer- of junglekreet. Het TAS (Tribunal Arbitral du Sport) is het CAS (Court of Arbitration for Sport). De tasliem is het islamitische uitspreken
van de vredeswens. Ze heeft een tat (tattoo,
tatoeage) laten zetten. Een zeugma is een syllepsis: "Dikke Dinges
was gestorven in zijn Heer en lits-jumeaux" (Van
Iependaal).
