Dictee - dictees [1505]
Dictee 758 (DCCLVIII) Dictee Specialisten
(01-06-2014)
1. In de rapte zijn we dat vergeten. Wil je
mij remplaceren [vervangen], mijn remplaçant
zijn? Ze wil een Afrikaanseritestudie beginnen.
Hoe lang duurt het siderale [sterrenjaar] jaar
voor een sidderaal? Eén talib [VD ook: taleb],
twee taliban. Als je in een tapasbar bent, vergeet je vanzelf wel het enkelvoud
[tapa, mv. tapas of tapa's – uitspraak?].
Kijk die pitbull dat teckeltje nu eens tackelen. Hoeveel tattoos heeft deze
getatoeëerde spierbundel wel niet? Bij een terdoodveroordeling levert ter dood
veroordelen een terdoodveroordeelde op. Een tifoso [fanatieke
supporter Italië, enk. = tifoso = tyfuspatiënt, tifo = tyfus, mv. tifosi]
snijdt geen hout, een berg tifosi wel. Zou onze woordvoerster toehoorster mogen zijn? Deze
getruukte goochelact had die goocheme goochemerd bij elkaar gegoogeld [googelen via Google - GB ook: googlen]. In die tuktuk [oe] [driewielig
gemotoriseerd voertuigje] in Tsjetsjenië stikte het van de Tsjetsjeense
tseetseevliegen. Moet ik die uitgiftelijst in
mijn aangiftebiljet opnemen. Tot de umwelt [alles wat een mens omgeeft] behoort
ontegenzeggelijk het economische umfeld [kring,
milieu].
2.
De umer [uu]
[merk] is een melkproduct tussen yoghurt en kwark in. Welke valentijn stuurde mij op
Valentijnsdag een valentijnskaart? Het ve-tsin is een smaakversterkend fijn wit
poeder. Toen ze vis-à-vis met me zat, stortte ze eindelijk haar hart bij me
uit. Zo'n aanwensel kan toch geen voorwendsel zijn voor zulk gedrag? Houden jaks [knoros] van yamswortels? Geen
idee! Met de VUT [vervroegde uittreding uit
dienstverband (wettelijke regeling voor vervroegde
pensionering)] ben je vutter en dus
VUT-gerechtigd. Hoe gaat dat nou het beste, waarachtig vrouw zijn? Is het waar
dat vluggerdjes [persoon]
beter zijn in vluggertjes [schaken, in bed]? Het verwerd tot een spelletje
van welles en nietes (een zogenaamd welles-nietesspelletje).
Een zinnebeeld kan best zinnenprikkelend zijn of overkomen. Alleen meteorologen [en
milieuers ...) zullen een zuid- of noordpoolexpeditie naar die twee minieme
plekjes op aarde geweldig vinden. Welke van die inboorlingen kunnen er zorg
dragen voor het water dragen? Je kent de term 'wysiwyg': what you see is what
you get.
3. Mosterdgas is een blaartrekkend gifgas (ook: yperiet, ypriet). Ter bestrijding wordt oxim
gebruikt. In een KZ (Konzentrationslager,
concentratiekamp) kon je gemakkelijk KZ [krankzinnigheid]
oplopen [het KZ-syndroom]. In de kampen werd
zyklon B op ruime schaal gebruikt. Ook het type zenuwgas VX is vrij bekend. Het
tabun [oe]
is een dodelijk, zenuwblokkerend strijdgas. Sarin of sarine is een zenuwgas,
een derivaat van fosfonzuur (een van fosfor
afgeleid zuur met de samenstelling HP(O)(OH)2). In Belgische
makelaarsadvertenties kom je egw tegen: elektriciteit, gas en water. Cyanogeen
of cyaan is een giftig, brandbaar gas. Blauwzuurgas is waterstofcyanide (HCN – ook wel: hydrocyanide), een zeer giftig
gas, onder andere door de nazi's in de gaskamers gebruikt. Stachanovisme is
beloning van buitensporige prestaties bij het werk (Stachanov).
4.
Een fibula (fibula's, fibulae) is een
sierspeld, doorgaans van brons, waarmee een mantel of omslagdoek werd
vastgespeld, maar ook het kuitbeen heet fibula. Dragen ze in de Aida van Verdi
ook aïdaweefsel? Daar heb je die Lord Wanhoop weer. Als dagblad lezen wij De
Telegraaf. Gezocht op '*tis': aanstelleritis, abactis (secretaris),
absentia mentis (verstrooidheid), adenitis (lymf(e)klierontsteking), antarctis (zuidpoolgebied: land en zee), Artis, Atlantis (denkbeeldig land), appendicitis (blindedarmontsteking), aqua fortis (sterkwater – niet los!), a remotis (apart, terzijde – leggen, stellen), ars gratia
artis (l'art pour l'art: de kunst omwille van de
kunst), artritis (gewrichtsontsteking),
atrium mortis (voorportaal, voorbode van de dood),
balanitis (eikelontsteking), balanopostitis (zelfde, maar plus voorhuid) en blefaritis (ooglidontsteking).
5.
Ook nog: bronchitis, bursitis (slijmbeursontsteking),
canonitis (zucht tot het maken van canons),
carditis (hartontsteking), cellulitis (ontsteking van onderhuids bindweefsel, ook:
sinaasappelhuid), cervicitis (baarmoederhalsontsteking),
cholecystitis (galblaasontsteking),
chondritis (kraakbeenontsteking), clafoutis (flan met kersen), clematis (klimplant), colitis (ontsteking
van het slijmvlies van de dikke darm of endeldarm; vergelijk: colitis ulcerosa),
(non) compos mentis (bij
zijn verstand), conjunctivitis (bindvliesontsteking),
coxitis (ontsteking heupgewricht), crimen
laesae majestatis (majesteitsschennis),
cristallitis (ontsteking van de ooglens),
cuncta supercilio moventis (bijwoord = van Jupiter)
en difteritis (difterie).
6.
Verder: curtis (versterkte middeleeuwse boerderij),
cystitis (blaasontsteking), dermatitis (huidontsteking), dicta docta pro datis (wijze woorden in plaats van gaven), diverticulitis
(ontsteking van een divertikel – uitstulping van
blaas-, darm- of slokdarmwand als afwijking), dominus litis (degene die het te voeren beleid in een proces bepaalt),
dulce bellum inexpertis (de oorlog schijnt
plezierig aan wie er geen ervaring mee heeft), encefalitis (hersenontsteking, ook met de nabepalingen postvaccinalis
en lethargica), encefalomyelitis (ontsteking
van de hersenen en het ruggenmerg – de myalgische, ME, is het chronischevermoeidheidssyndroom - GB/VD: CVS, endocarditis (ontsteking van de hartkleppen) en enteritis (ontsteking van het slijmvlies van de dunne darm – met
nabepaling regionalis: ziekte van Crohn, kort gezegd: crohn).
7.
Dan: enterocolitis (ontsteking van het slijmvlies
van zowel de dunne als de dikke darm), epidermitis (ontsteking van de opperhuid), epiglottis (strotklepje), erectis digitis (met opgeheven vingers – voor een eed), esofagitis (slokdarmontsteking – aan de oesophagus dus),
evaluïtis (zucht tot evalueren), exceptio
artis (juridisch: kunstuitzondering), ex plenitudine
potestatis (uit de volheid van zijn gezag),
factis (gevulkaniseerde olie die als vulstof voor
rubber dient), famam extendere factis (zijn
naam door daden groot maken), faryngitis (keelontsteking),
fasciitis (bindweefselvliesontsteking),
felix meritis (zekere zinspreuk: gelukkig door
verdiensten), fibrositis (chronische
ontsteking van bindweefsel), fitis (kleine
gele hofzanger), flebitis (aderontsteking),
flos juventutis (flos juvenum: de bloem der jeugd)
en fortis (p, k, t en s – antoniem: lenis).
8.
Vervolgens: folliculitis (ontsteking van een of
meer haarfollikels in de huid), gastritis (maagontsteking),
gastro-enteritis (buikgriep), gingivitis (tandvleesontsteking), glossitis (tongontsteking), glottis (stemspleet),
gratis, hepatitis A, B en C (geelzucht),
hidradenitis (zweetklierontsteking),
holarctis (het noordelijk halfrond boven de
tropengordel), hollanditis (Hollandse
ziekte, atoompacifisme), hora locoque consuetis (op
de gewone tijd en plaats), in abrupto necessitatis (in de uiterste noodzaak), in angustis (in moeilijke omstandigheden), in antis (bepaalde zuilen die tussen de anten staan), in
articulo mortis (in het stervensuur), in
limine litis (juridisch: bij de aanvang van het
geschil vóór elk ander verweer), in loco parentis (juridisch: in de plaats van de vader), in
mandatis (juridisch: in last, als bevel) en
in procinctu mortis (bereid …).
9.
Daarna nog: iritis (regenboogvliesontsteking),
junctis (verbonden met, voorbeeld: art. 3 junctis
art. 4 en 5), jus primae noctis (recht,
vroeger door onderhorigen aan hun heer te betalen voor het voltrekken van hun
huwelijk, ook: droit de cuissage, droit du seigneur – recht van de heer op de
eerste nacht, d.w.z. het recht van de heer om een bruid te ontmaagden),
keratitis (hoornvliesontsteking), laryngitis
(strottenhoofdontsteking), lege artis (volgens de regelen der kunst, l.a., ook: secundum artem),
liber veritatis (boek waarin een schilder zijn
eigen schilderijen aftekent en registreert – als waarmerk tegen vervalsingen),
ludibria ventis (speelbal van de winden), lumina
civitatis (beroemde mannen), lymfangitis (ontsteking van lymf(e)vaten), mantis (bidsprinkhaan),
mastitis (borstontsteking) en mesties (VD ook: metis; mv. mestiezen en metissen).
10. Ten slotte: mastoïditis (ontsteking van het tepelvormig been achter het oor),
mefitis (stiklucht), meningitis (hersenvliesontsteking), metritis (ontsteking van de baarmoeder), myelitis (ontsteking van het ruggenmerg), myocarditis (ontsteking van het spierweefsel van het hart),
myositis (spierontsteking), myosotis (vergeet-mij-niet) (ook: me),
myringitis (trommelvliesontsteking),
nefritis (nierontsteking), neuritis (zenuwontsteking), odontitis (ontsteking van de tanden), omatitis (bemoeizucht van grootmoeders – die nu weten hoe
het gemoeten zou hebben …), omfalitis (navelontsteking)
en otitis (oorontsteking).
