Dictee - dictees [1076]
Wel grappig, oefendictee 721 was een écht dictee (met zelfkennis ...)
Het
dictee
De of het idee
Plato's
ideeënleer zou je kunnen parafraseren als de tweewereldenleer. Enerzijds is
daar idealiter de 'idea' (de geesteswereld, de idee
in de zin van Plato, een categorie die divien en stereotiep is, met de
anamnese: de platoonse leer dat alle intellectuele kennis memorie is) en
anderszins de empirie, de ervaring als de bron van kennis – volgens Plato dus
ideeëloos. Het verband tussen de twee werelden wordt gelegd doordat de continu
veranderlijke afbeelding uit de waarneming deelheeft aan het oerbeeld, maar ook
dat zo'n oerbeeld aanwezig is in die veranderende dagdagelijkse werkelijkheid.
Het bijbehorende Griekse begrip parousie [oe] komt in die betekenis niet in Van Dale voor,
wel de (Bijbelse) betekenis: verwachte
terugkeer van Christus op aarde. Dit alles speelde door onze breinen, toen onze
filosofische studievereniging het idee opvatte om ook eens een dictee te
organiseren. Voor sommigen onzer is dat inmiddels een idee-fixe geworden, maar
inmiddels blijkt het een idée reçue [algemeen aanvaard idee] te zijn in ons filosofenkorps. Met deze
idées de derrière la tête, gedachten die uit de achtergrond van het bewustzijn
opkomen – geheel in de geest van Plato – wil ik maar duidelijk maken dat ons
ideetje echt werkelijkheid geworden is.
De auteur
Primo,
ten eerste, heb je dan een (liefst niet
zoveelsterangs)auteur nodig. De rector magnificus wilde niet, evenmin de
decaan en de pedel (ja, die van 'hora est').
Dan kom je vanzelf buiten de faculteit terecht. We hebben een rij hotemetoten
afgewerkt: de dichter des vaderlands, de risee [m/v]van de vaderlandse tv-elite, de
éminence grise van de Hoge Raad, de preses van de Tweede Kamer, de
adjunct-hoofdredacteur
van 'de Volkskrant', het meest lucide
[helder - van geest] dochtertje van Zijne Majesteit koning Willem-Alexander en Hare Koninklijke Hoogheid, koningin Máxima: allemaal
tevergeefs. Goede raad was duur. We hebben ons toen maar via Jeroens website
tot de dictee-elite gewend. En zo hebben we onze ideale auteur toch gevonden.
En wel niemand minder dan de in binnen- en buitenland als taalpurist
bekendstaande gehuwde penny-a-liner Janneke Schrijf-Correct, die haar
wenkbrauwen wel eerst moest fronsen alvorens ze op ons niet af te slane aanbod
wilde ingaan. Maar eenmaal aan het idee gewend, gaat ze er vol voor. Ze broedt
nu al twee en een halve maand op een tekst en meldt – ze is doctor designatus [promotie: binnenkort] –
dat ze het schrijfproduct zal afleveren als haar academische proefschrift, haar
thesis, door de promotor is goedgekeurd.
De tekst
We
hebben moeten negotiëren, maar over het kader zijn we het eens geworden. De
tekst mag niet godslasterlijk zijn, moet back to basics gaan en voor de
deelnemers achteraf een peace with honour [vrede met behoud van eer] mogelijk maken. Geen instinkers dus
en geen vakjargon. Houd het maar bij dt-fouten, eind-e- en tussen-n- en
-s-problemen. Werkwoorden verdienen de volle aandacht: van infinitief en
participium tot conjunctief, tegenwoordige tijd en reflexieve pronomina.
Diminutieven als 'aloëetjes' zijn gewenst, net als feminiene 'dégénéréetjes'.
En vooral niet allerlei vreemdtalige ismen zoals een wellerisme (zeispreuk),
een spoonerisme (zoals een 'blaasje gier' in stede
van 'glaasje bier'), ook vooral geen soloecisme of solecisme – taalfout
– in het dictee, geen neologisme als 'goudenbergenbelover' en geen Duitstalige
uitdrukking als 'zum Tode betrübt', geen Engelstalige uitdrukkingen als
'up-to-date' en 'face to face'
(vis-à-vis).
Nee, houdt u het maar bij een aangepaste oer-Middelnederlandse tekst, wat ons
betreft over 'Van den vos Reynaerde' of wat dies meer zij. Kortom, we hebben de
auteur op- en afgescheept met een praktisch imprakticabele dicteemissie.
Mevrouw Schrijf echter staat haar vrouwtje wel en we hebben er fiducie in dat
alles tekstueel en contextueel im grossen ganzen goed komt.
Het voorlezen
We
hebben geprobeerd om een opera-ariazangeres à la Maria Callas te strikken, maar
dat werd een fiasco. Iemand met donaldduckstem wilde wel, maar dat wilden wij
weer niet. Ook een castraat, eventueel op de achtergrond een Cetti's zanger (en anders Blyths rietzanger wel), een
wereldberoemde
singer-songwriter, een dj-aficionado (deejayaficionado), een haute
contre, meerdere mezzosopranen, een van het Eurovisiesongfestival bekende folksinger,
een crooner, diverse tv-idols, een jordaanvibrato- en een leadzanger, een
troubadour, een bard, een minnezanger, een reggaezangeres, een jazzzangeres,
een blueszanger en een flamencozanger – eminent vertolker van duende, fado en
flamingogerelateerde liederen, ze lieten het allemaal afweten. Dan kom je
algauw terecht bij
RTL-nieuwslezers [Radio-Télévision Luxembourg], staatssecretarissen van Justitie of
Defensie, (ex-)ministers-presidenten, iemand met argusogen en een stentorstem,
een logo- of akoepediste, een t-dievegge of iemand die graag hiaatdelgers
('toen wilde-n-ie') hanteert. Maar we hebben 'het'
gevonden: een transgender, tevens travestiet, die in letterlijk allerlei
toonaarden en -soorten thuis is. Beetje macabere zoektocht, want we vonden de
heer Piet Correct, achteraf gewoon broer van, toch?
Het nakijken
Als
we veine hebben, is het onze pietjes-precies en jantjes-secuur gelukt om een
foutloos dictee te produceren en hebben de criticasters en
jantjes-contrarie
geen schijn van kans met hun pietluttigheden over vermeende lapsus
linguae van Correct. Alles was keurig in lingua franca [algemeen beschaafde omgangstaal]. Of het nu
juryrechtspraak wordt of een rodepotloodsessie met zelfcorrectie, het
correctiesjabloon is uitgedeeld en de rode turfjes kunnen geplaatst worden.
Alle puntkomma's en dubbelepunten zijn keurig voorgelezen, ze moeten er dus ook
staan, want anders is het fout. Wat, of 'sectie callgirls' ook goed is naast
'sexy callgirls'? Nee, natuurlijk niet, want de context leert dat het hier niet
om een bedrijfsafdeling gaat. Ook is het een tweeënhalf (of twee-en-een-half) voor je proefwerk, vier je een twaalf-en-een-halfjarig
jubileum (25-jarig in cijfers schrijft prettiger!) en
kun je al vier en een halve maand werkloos zijn. Enfin, na nog wat gejeremieer
van de scribenten en wat onderling geheibei kan de stapel proefwerken in het
juryonderkomen worden afgeleverd. Daar gaan ze fijntjes nog een keer
eroverheen. Die ene
dictee-eigenwijze die zelfs de juryruimte nog binnenloopt
om zijn (eigen)wijsheden nog even te spuien,
wordt er fluks weer uit gebonjourd.
De prijsuitreiking
Wie
zouden de laureaten zijn? Hoe is het afgelopen? Eerst wordt de
derdeprijswinnaar naar voren gehaald. Hij heeft tig fouten, een tigtal, maar ja, hoeveel is tig? Dat blijkt zeventien
te zijn. Op zijn elfendertigst komt hij uit dépit langzaamaan naar het podium
met de katheder. Sneu voor hem, maar het is niet anders. Dan had hij
'katafalk', 'janboerenfluitjes', 'labyrint', 'Jan met de korte achternaam' en
'oer-Hollands' maar goed moeten schrijven. Ja, hij staat nu een beetje voor Jan
Lul, maar is daarmee natuurlijk nog geen janlul. De tweede prijs, het
overduidelijke accessit (met maar veertien fouten!)
ging naar de kandidaat-makelaar. Had die nu maar minstens twee van de woorden 'maître-chanteur', 'bolleboos' en 'amphigouri' goed geschreven, dan was hij
eerste geweest. De uiteindelijke winnaar maakte maar 13 fouten tenslotte. Die
wist dan weer niet hoe je 'een babylonische spraakverwarring', 'Trojaans
paard', 'Trojan horse', 'dribbel' en 'gerecycled' moest schrijven. Uiteindelijk
mocht de vicevoorzitter van de organiserende plaatselijke Rotaryclub, tevens
algemeen adjunct van de dicteeorganisatie en overigens gerespecteerd
adjunct-accountant de avond afsluiten. Hij hoopte dat de deelnemers veel
bijgeleerd hadden en hij zag ze D.V. [Deo volente - ook: V.D. = volente Deo] volgend jaar allemaal graag weer terug.
