vrijdag 28 november 2014

0393 Dictee woensdag 26 nov 2014 (16): dictee 803 (deel 1) √

Dictee - dictees [0393]

Oefendictee 803 (deel 1)

Dictee 803, alinea 1 t/m 3

1. Een chullo [tsjoe-joo] is een Peruaanse wollen muts met oorflappen. Maçonnieke maçons maken deel uit van de maçonnerie. Wanneer komt die rvs-wasbak? Ze kregen een safe conduct naar de safe haven. In een seksshop kun je jezelf uitrusten voor safe sex (veilige seks). Op die saltimbanque [kunstenmaker] zitten we niet te wachten. Een chupacabra is een geitenzuiger [legendarisch monster]. Cibus cibo melior: voedsel dat beter is dan al het andere voedsel. Het ciceroniaans Latijn is als dat van Cicero. Cific en cifc zijn uitbreidingen van cif (cost, insurance, freight, (interest,) commission). Cif n.a.g. verwijst naar netto afscheepgewicht en cif n.u.g. naar netto uitleveringsgewicht. De cijfermethode in de muziek is de ‘methode Galin-Paris-Chevé’. Cicisbei [enk.: cicisbeo = in Ita­lië in de 17e-19e eeuw, de vas­te be­ge­lei­der en vriend (niet: min­naar) van een
aanzienlijke ge­huw­de vrouw
]
waren dus geen minnaars. Vindt men afgedankte kunst in een cimetière des arts [= museum]? Circassienne is halflaken.

2. De cinéma vérité zou heel waarheidsgetrouw zijn. Cippi zijn korte grafzuilen, vaak met reliëfs versierd. Het circadiaans ritme verwijst naar circa en dies (dag). Die circe's zijn onweerstaanbaar. Een circonflexe [geen uh uitspreken] is een circumflex. Zeg dat nou eens zonder circuitus verborum, zonder omhaal van woorden. Een circulus in probando is een cirkelredenering, een circulus vitiosus een vicieuze cirkel. Bestaat er verband tussen ciré [weefsel] en cire perdue [verloren was, verlorenwastechniek]? Nee, dus. Die Cirkel [sterrenbeeld] kun je niet trekken. Een cirlgors [sihrl-gohrs - zangvogel] kan vast mooi fluiten. Wat voor deze cis-Alpijns is, is voor gene trans-Alpijns. Hij staat hoog op de citatie-index. Vroeger werden er mijncités [woonwijk] gebouwd. Wat voor mensen spraken het Cités [straattaal mijnstreek]? Citra consequentiam: (juridisch:) zonder dat er een gevolg aan verbonden is. Het Civiele Huis maakt geen deel uit van het Militaire Huis [betreft
NL-hofhouding
].

3. Citroengras heet ook wel sereh [2 x èh]. De CJD is de Creutzfeldt-Jakob disease. Clairet is rood, clairette wit [alfabet!]. Mooi hè, die althea's? Zijn mond gaat als een lazarusklep. Een cracker is een criminele hacker. Hij vraagde (vroeg) [GB, VD] een vergunning aan. Wat we daarmee aanmoeten? Zou hij het aankunnen? Mag 'afkunnen' daar ook? Ja. Wordt het aap-noot-mies nog gebruikt? Volgens mij is een aardedam gewoon een aarden dam [gelijke uitspraak]. En dus een aardebaan een aarden baan. Aargh (argh), wel alle joden [bastaardvloek], wel alle duivels! Zijn dat nou Aarlense of Arelse gewoontedrinkers? Wat, last van abdominale [in de buik] vlinders? Aborigines zijn Aboriginals. Vervelend, als je aan oneirodynieën [nachtmerrie] lijdt. De duif is aan komen vliegen, de hond aan komen lopen. Je mag daar nergens aankomen. De vrachtauto zal achter aankomen.

 

0392 Dictee woensdag 26 nov 2014 (15): dictee Leuvense Studenten 2014 √

Dictee - dictees [0392]

Groot Dictee der Leuvense Studenten [Auteur: Dirk de Geest]

Rooms-katholiek bacchanaal in een Noordoost-Brabantse provinciestad

1. Heden ten dage vermeien vicerectoren en aspirant-decanen, van tweeërlei kunne of van welke gezindte ook, zich geenszins in de budgettaire kaasschaafmethode van de Vlaams-nationalistische minister-president en zijn eigenwijze functionarissen. Crisissen creëren weliswaar opportuniteiten, placht een macro-economische dilettante te zeggen, maar hier betreft het een augiasstal.

2. Snelle actie was geboden. Via een directmailcampagne en ettelijke communiqués werden prompt coassistenten gerekruteerd om de tantaluskwelling van deze ministeriële apparatsjiks zo veel mogelijk te remediëren. Genderbenders en het ewigweibliche waren emancipatorisch welkom. De initiële brainstormsessie, accuraat geregistreerd in een blocnoteje, leverde een waar ratjetoe aan chaotische ideeën op, van een herziening van het
bachelor-mastersysteem tot de oprichting van een cabaretesk a-capellakoor, maar het werd een authentieke Vlaamse kermis, compleet met attracties als een reuzenrad, een à-la-carterestaurant en diverse café(s) dansants in het souterrain van de Ladeuzeparking. De rector zelf bepleitte dit voorstel met veel aplomb; Torfs’ schoenen glommen al even apetrots.

3. Zo gezegd, zo gedaan. Tijdens de kerstdagen verrezen, in een gekonterfeit decor, felverlichte ovale bedoeïenententen. Samen met de rond de elektriciteitsmasten gedrapeerde guirlandes boden ze een feeëriek schouwspel. In een tent weerklonken muzikale kakofonieën: gamelans, didgeridoos, djembés en de bandoneon wisselden er af met getalenteerde deejays (dj’s). Verkleed verdrongen zich hier reuzegrote enakskinderen en florissante kantklossters vol fluorescerende bijouterieën met kapucijner monniken uit een cisterciënzerklooster en IJslandvaarders uit de Barentszzee. In de dichtstbijzijnde tent savoureerde men carpaccio van sliptongetjes, bouillabaisse met broccoli en kardemom, en - het chicst - karbonaadjes van watoessirund [VD] (watusirund) op een ciabattaatje met bearnaisesaus. Dat dinertje werd overgoten met caipirinha’s en sterkedrank in erlenmeyers en besloten met crème brûlée en een earlgreythee of een cappuccinootje.

4. Maar ’t kan faliekant verkeren. Het gefriemel aan het voluptueuze decolleté van een Zeeuwse boer leidde tot trammelant. Met een triomfantelijke yell lanceerde de rector, een aardje naar zijn vaartje, een watjekouw vanjewelste [GB ook wel: van je welste, van jewelste] tegen de aanvoerster van het schorriemorrie. De daaropvolgende
guerrilla-aanval leek wel een kafkaiaanse illustratie van libidineuze capillariteit. Een wrevelige dégénérée verloor in het tumult haar exquise aktetas, een zanikende emeritus hoogleraar zijn vals gebit. Ten slotte zegevierden de verlichtingsidealen. De onoorbare onrust
van zo-even was weggeëbd en het staakt-het-vuren ging vergezeld van een fraaie Stille nacht (als titel ook wel:  Nacht) van het carillon. Drinkebroers en dreumesen met pluchen emoes en przewalskipaardjes verzoenden zich, en de herrie werd gebagatelliseerd bij een aspirientje.


5. ’s Anderendaags werd gedecreteerd dat het relaas van dit gehakketak geheid niet mocht worden geback-upt of zelfs ge-sms’t. Sommige sociaalwetenschappelijke realiteiten blijven beter ongezegd.

 

donderdag 27 november 2014

0391 Dictee woensdag 26 nov 2014 (14): dictee Carmel College Oldenzaal 2014 √

Dictee - dictees [0391] 

Oldenzaal 2014

Het Groot Carmeldictee der Nederlandse Taal 2014

Auteur: Mieke Deckwitz

Taal in tatoeages

1. Elke BN’er of vip heeft er wel een: een tattoo, een aangebrachte afbeelding ter verfraaiing van de huid, ook wel bodyart genoemd.

2. Ze zijn al heel oud: Egyptische mummies bleken grote of minuscule versieringen te hebben die met Oost-Indische inkt onder de opperhuid waren aangebracht.

3. Symbolen, draken, roosjes, en prikkeldraadarmbanden komen veel voor, maar ook het tatoeëren van teksten wint terrein.

4. Tekstuele tatoeages zijn vaak in het Engels, omdat dit een wereldtaal is en dus interessant: moedertaaltattoos zijn nog impopulair.

5. Uit een enquête onder mensen met een talige tattoo blijkt dat liedteksten, namen van geliefden en allerlei levensmotto’s favoriet zijn.

6. Veel jongeren laten er tegenwoordig een zetten om zich te onderscheiden of om er status aan te ontlenen: een Nederlandstalige tekst verzekert originaliteit!

7. Een tatoeage betekent wel een keus voor het leven, want het geïnjecteerde pigment is alleen met een dure lasertechniek te verwijderen.

 

0390 Dictee woensdag 26 nov 2014 (13): dictee Ditjes en datjes (7) √

Dictee = dictees [0390]

Ditjes en datjes (7)

A. Iets kost 20.000 dobra (genormeerde valuta-aanduiding: STD) en je kunt er met dobra's betalen. Dat geldt in (de Democratische Republiek) Sao Tomé en Principe, een land voor de westkust van Afrika, in de Golf van Guinee, dat uit meerdere eilanden bestaat. De inwoners heten Santomees, Santomese en Santomezen. Sinds 1975 onafhankelijk (van Portugal). De bevolking bestaat voor het grootste deel uit mulatten, personen met zowel Afrikaanse als Portugese voorouders. Waarom ik dit zo nodig kwijt moet? Wel, VD heeft recentelijk 'Tome' in 'Tomé' veranderd (en dat vertellen ze helaas aan niemand, zelfs niet aan mij …).

B. Heel vaak wordt vergeten dat naast 'hiëroglief(en)' ook 'hiëroglyfe(n)' goed is. Het adjectief is 'hiëroglifisch' of 'hiëroglyfisch'. Die 'y' mag overigens alleen van GB, niet van VD. De betekenis is: a) teken in beeldschrift, m.n. dat van de oude Egyptenaren, b) (figuurlijk, in 't meervoud) raadselachtig, onleesbaar schrift. Omdat beide vormen alleen de meervouds-n kennen, valt er over de schrijfwijze van 'hiërogliefenschrift' ('hiëroglyfenschrift') niet te discussiëren.

C. Het donorprincipe schrijft voor, dat je aan eigennamen niet mag tornen. Zo ben ik donateur van Edukans, een stichting (u vanaf nu ook? Doen!). Maar is het nu 'Stichting Edukans' of 'stichting Edukans'? Om die vraag te beantwoorden kun je alleen bij hen = op hun website terecht: daar lees ik steeds 'Edukans' en slechts af en toe 'stichting'. De eigennaam is dus Edukans en in voorkomend geval schrijf je dus '(de) stichting Edukans'. Een ander voorbeeld kwam ik tegen in een recent dictee: daar stond St.-Michielsgestel (in Noord-Brabant). Echter, als je naar de website van de betreffende gemeente gaat, blijkt die officieel Sint-Michielsgestel te heten, en daar mag je dus noch officieel, noch officieus van afwijken …

D. Nog een regelmatig terugkerend discussiepunt: in hetzelfde dictee stond palissander(-) of cipressenhout. Niks mis mee, op het eerste gezicht (prima facie – of a prima vista, maar dát slaat meer op muziek …). Maar bij nadere beschouwing wel. Zowel VD als GB geeft 'palissander' en 'palissanderhout' als synoniemen. Daarmee overzag de jury dat naast de gegeven schrijfwijze echt ook 'palissander en cipressenhout' goed gerekend moest worden, al – ik geef het toe – ligt dat misschien niet voor de hand.

Heel vaak kun je 'hout' dus wel of juist niet weglaten!

E. O ja, en 'chili con carne' schrijf je in drie woorden, niet in twee, en 'babi pangang' wel in twee ... 
 

0389 Dictee woensdag 26 nov 2014 (12): dictee Twenteranddictee √

Dictee - dictees [0389]

Twenteranddictee 2014

Beroepen

1. De geniale wis-, natuur- en scheikundedocent expliqueerde [expliceerde] met mathematische precisie hoe met een liniaal een bissectrice in een parallellepipedum geconstrueerd behoort te worden.

2. Een professionele timmerman gaat met beitel en nijptang, en met vijl en zwei naar zijn karwei; daarenboven is hij voorzien van palissander(-) en cipressenhout.

3. Hoewel de achttienjarige adolescente gediagnosticeerd is voor dyslexie, dyscalculie, anorexia nervosa en stoornissen in het autistisch spectrum, scoort zij desalniettemin een intelligentiequotiënt van 140.

4. De groenteboer aan de Hoge Hexelse Stationsstraat [wijk Hoge Hexel, daarin de Stationsstraat] staart secondelang verbijsterd naar de Ghanese cliënte, als zij prei en postelein, kiwi’s en karwijzaad bestelt en à la minute een menuutje componeert.

5. De rooms-katholieke hondenuitlaatcentrale ‘Hoed u voor de hond’ in Sint-Michielsgestel * (Noord-Brabant) heeft nog plaatsen disponibel voor het exerceren met sint-bernardshonden en cockerspaniëls, chihuahua’s en Lhasa-apso's.

* Eigennaam, donorprincipe

6. Onze excentrieke doch vieve huisarts vermoedde gekkekoeienziekte, maar concludeert tenslotte tot een maag-darmcatarre, met het adagium: “Als je met fecaliën kunt gorgelen, is het diarree.”

7. Een rijzige rijinstructeur uit het Overijsselse Rijssen, wiens eega breiend en vrijend de tijd verslijt, heeft wijselijk het partijtje pasteitjes van radijs en anijs, met een mix van azijn en lijnzaad gereinigd.

8. De Saudi(Saoedi)-Arabische whizzkid en de Jemenitische Hezbollahstrijder hebben de hiërogliefen (hiëroglyfen) op de sarcofaag uit de Egyptische piramide met ijver en vlijt en veel jolijt ontcijferd.

9. Een sergeant-majoor van de aan- en afvoertroepen in ’t Harde heeft de aantijging weerlegd dat het debacle met de amfibievoertuigen een ondermijning betekent van zijn financiële autoriteit.

10. Een obstinate ornitholoog observeert nauwlettend hoe in de Engbertsdijkvenen [Nedersaksisch: de Pluus, een natuurgebied in Overijssel] een rode wouw, een ruigpootbuizerd en twee haviken een bakkeleiende kievi(e)tenfamilie en een naïeve tjiftjaf attaqueren en en passant een nestje eidereendeneieren verorberen.


0388 Dictee woensdag 26 nov 2014 (11): dictee Twenterand Jeugddictee √

Dictee - dictees [0388]

Twenteranddictee Jeugd 2014

1. Er is een grote pan chili con carne voor het avondeten klaargemaakt.

2. De keuken is in quarantaine, nadat er een besmettelijke ziekte is geconstateerd.

3. In de supermarkt verkoopt men vacuümverpakte kant-en-klare lasagne.

4. Ik word chagrijnig als ik ’s nachts gestoord word in mijn slaap.

5. In de kas stonden metershoge cactussen en orchideeën.

6. Een bekend spreekwoord luidt: ”Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht.”

7. Iedereen vindt je heel charmant.

8. Nadat ik op internet over een ziekte had gelezen, begon ik te prakkiseren.

9. Na de operatie aan het hoofd zag de patiënt er enigszins verfomfaaid uit.

10. Ik heb me faliekant vergist en bied onmiddellijk mijn excuses aan.

 

woensdag 26 november 2014

0387 Dictee woensdag 26 nov 2014 (10): dictee Ditjes en datjes (6) √

Dictee - dictees [0387]

Ditjes en datjes (6)

A. Er is een nieuw keurmerk voor dictees: het RL-keurmerk. Dat wordt verleend bij tevoren door mij gecontroleerde dictees. Dat kan vanzelfsprekend alleen als ik niet meedoe of niet mee mag doen … Overigens: ook ik ben niet onfeilbaar, dus de garantie op geen fouten reikt slechts tot 99%.

B. Iedereen, ook ik, leert regelmatig bij. Naast het bekende 's anderendaags is 's anderdaags ook goed!

C. In deze begindecemberdagen zie je natuurlijk veel 5 decembergein en -ongein. Zo kwam ik weer 'goedheiligman' tegen, terwijl dit volgens GB en VD echt 'goedheilig man' moet zijn. Zie het lemma 'goedheilig' in VD: Sinterklaas, goedheilig man! (uit een kinderliedje). 2020: VD los, GB: beide vormen!

D. Vooralsnog blijf ik 'Zwarte Piet(en)' en 'Piet' schrijven (zoals in VD; 'piet' in het GB heeft ook nog andere betekenissen immers). Daarom bij mij niet pseudopiet, zwartepietendiscussie en zwartepieten-cao, maar toch maar pseudo-Piet, Zwarte Pietendiscussie en Zwarte Pieten-cao. Ik reserveer 'zwartepieten', elkaar de zwartepiet toespelen, etc. voor het betreffende kaartspel.

E. De kwestie 'twee en een half'. Dat is gewoon een woordgroep zonder koppeltekens: ik ben twee en een half jaar (tweeënhalf) jaar getrouwd. In een samenstellende afleiding, zoals bij een
twee-en-een-halfjarig jubileum (wel kort, hoor) komen de koppeltekens er wel, net als in: ik kreeg een twee-en-een-half (tweeënhalf) voor mijn proefwerk. In dat laatste geval is er sprake van een telwoord.

F. Ik dacht half en half: laat ik maar heel stoer doen. In dat geval moet 'half en half' echt los. Als je in GB kijkt, zie je daar wel half-en-half en half-om-half, maar in dat soort gevallen moet je echt ook naar de betekenis kijken. Van Dale geeft die (beide uitdrukkingen zijn synoniem): a) half uit curaçao, half uit bitter bestaande likeur, b) drank bestaande uit twee gemengde bestanddelen (bv. donker en licht bier), c) gehakt dat voor de helft varkens- en voor de helft rundvlees is.

G. Niet gebruikelijk, maar als je Karel V, Albert I en Willem III nu eens in letters wil schrijven? Ik had minimale twijfel, daarom heb ik nog even Taaladvies gebeld. We waren het snel eens: het zijn en blijven eigennamen en we schrijven dus Karel de Vijfde, Albert de Eerste en Willem de Derde, mét de rangtelwoorden in hoofdletters dus.


H. 'Zoveel' mag van 'Taaladvies' in veel gevallen ook 'zo veel' zijn. Voor één specifiek geval is er wel een mooi ezelsbruggetje: in bv. 'zo veel mogelijk' is er geen keuze, je moet daarbij denken aan 'zo weinig mogelijk'. Als je aldus 'veel' door 'weinig' kunt vervangen, moet 'veel' beslist los geschreven worden.

I. Lastig, die samenstellingen met 'goed': in het algemeen schrijven we de samenstelling aaneen als we die in GB of VD vinden. Dus goedbedoeld en goedgebekt (GB, ook VD) en goedgehumeurd en goedgekozen (VD, ook GB), maar 'goed getraind' kunnen we dus beter maar los schrijven. 2020 GB: goedgetraind! Het verandert overigens 'per dag'. VD heeft nu ook een lemma 'goedgevuld' [soep, vrouw], heeft een goedgevulde orderportefeuille, maar moet nu bij lemma 'portemonnee' ook nog 'goed gevuld' aan elkaar schrijven ... 2020: dat blijven ze los schtijven!

Let op de klemtoon!