0167 Dictee woensdag 12 maart 2014 (1): dictee - oplossing en toelichting taaltest

Dictee woensdag 12 maart 2014 (1): dictee - oplossing en toelichting taaltest

1 c Sovjet-Unie - ezelsbrug: afkorting is SU, daarom 2 hoofdletters en koppelteken.

2 c Houd de dief! - tegenwoordig enkelvoud (geen meervoud) bij gebiedende wijs: loop naar de pomp (niet bij meerdere personen: loopt). Alleen nog in enkele versteende uitdrukkingen zoals 'bezint eer ge begint' en 'proletariërs aller landen, verenigt u!'.

3 a goochemerd – met 'ooch': goochelen, brooche (mazzel), goochem, loochenen, meloochem (instrument, piefje), misjpooche (familie) en zoöchorie (verspreiding van planten door mens of dier). Verder wel logenstraffen, etc.

4 b de middeleeuwen – tijdperken met kleine letter: prehistorie, reformatie, verlichting, specifieke historische gebeurtenissen wel met hoofdletter: de Beeldenstorm van 1566, etc.

5 a heiig weer – binnen één woord wordt ii niet als klinkerbotsing beschouwd (uiig, kopiist), in samenstellingen wel: mini-interview, etc.

6 c noordnoordwesten (N.N.W.) – windrichtingen altijd met kleine letter, behalve in het rijke Westen, het Verre Westen (Amerika), de
Noord-Zuiddialoog, etc. Afkortingen altijd met hoofdletter (Z.-Afr.).

7 b Willem de Zwijger – eigennaam met hoofdletter.

8 c crapaudje – was vroeger anders, nu geen – tje meer: of je de d of de t nu hoort of niet, er komt geen extra t meer achter: crapaudje, circuitje (vroeger: circuittje).

9 a barbecueën – is ook aangepast, vroeger (tot 2005) barbecuen.

10 b gefaxt – ik fax, jij faxte (kijk naar de verleden tijd!) en dus: hij heeft gefaxt.

11 b baby's – in het Engels is het ; babies', in het Nederland baby's, party's, etc. Let op: alleen bij 'kale' y. Wel spray – sprays, whiskey (Ierse!) – whiskeys en let op met butterfly [uitspraak 'aai'] – butterfly's, want dat is recent veranderd in GB (en VD).

12 c mevrouw Van Dijk-de Boer – mevrouw P. van Dijk (met voorletter) mevrouw Van Dijk (zonder), mevrouw Van Dijk-de Boer (verderop niet nog een hoofdletter).

13 c Pasen en tweede paasdag – Feestdagen met hoofdletter, afgeleiden met kleine letter: Pasen, paasfeest, op zijn paasbest, paasnacht, tweede paasdag, Kerstmis, kerstavond, kerstfeest, kerstvakantie en … let op … kerstmis (een mis rond Kerstmis …), Moederdag, moederdagcadeau, Boekenweek, boekenweekgeschenk.

14 a hij bingoot – zij bingode – vernederlandst werkwoord bingoën, stam bingo, dus ik bingo, jij bingoot (oo vanwege de uitspraak), zij bingode (net als bij pagode) en ik heb gebingood (oo vanwege de uitspraak).

15 c apetrots en apenrots – apenkooien, apenrots, apenstaartje, etc. Alleen 'apetrots' is een zogenaamde versteende samenstelling, die men niet met de 'nieuwe spelling' heeft willen belasten … ja voor het gemak. Andere uitleg: ape- is een versterking en krijgt net als 'beresterk' geen tussen-n. Voor uw gemak: pokkenweer is weer wel met tussen-n.

16 c a.s. (aanstaande) – in principe 1 punt per woord: met andere woorden (m.a.w.), jongstleden (jl.), maar als je aa-es met letters zou willen uitspreken, wordt dat met 1 punt 'as' en daarom is een extra punt toegevoegd. Vergelijkbaar: alstublieft (a.u.b.).

17 a apostrof – zo'n woord zoek je het beste gewoon op in een woordenboek! Het komt uit het Grieks, maar dat helpt ons weinig verder …

18 b hij baseballt – omdat je 'oh' moet uitspreken is er voor gekozen in de stam 'baseball' de dubbel-l te handhaven: anders zou je gewoon 'bal' lezen in plaats van 'bohl'. Vergelijk passen – ik pass (bij voetbal) om af te dwingen dat een lange in plaats van een 'gewone' 'ah' gelezen wordt.

19 c proactief – Latijnse en Griekse voorvoegsels als pro- en

mini- krijgen geen koppelteken: proactief – voor die c zijn er geen regels, moet je gewoon opzoeken in een woordenboek! – en minitheater, sommige andere voorvoegsels krijgen wel een koppelteken: oud-burgemeester (maar oudgereformeerd),
collega-huisarts en niet-roker.

20 c vicepreses – Zie 19 bij 'pro', in het Latijn was 'praeses' met ae, maar dit is vernederlandst tot 'preses'.

0166 Dictee woensdag 05 maart 2014 (3): dictee – Spellingtest √

[dictee - dictees 0166] 

Spellingtest

Allereerst: ik verzend regelmatig aan een aantal dicteevrienden de meest onzinnige zaken, zoals dictees van internet geplukt, etc. etc. Ze worden soms overstelpt met mails van me, maar ze kunnen alles wat ze niet bevalt, onmiddellijk weggooien. Geïnteresseerd? Stuur even een mailtje met het verzoek om je op de verzendlijst te plaatsen …

Recent kregen ze een spellingtest. Twintigmaal moesten ze via een driekeuzevraag de juiste spelling kiezen. Je mag jezelf controleren, of via de mail om de correcte oplossing (met wat uitleg) vragen …

1 a   Sovjet Unie                             11 a   babies

   b   Sovjetunie                                    b   baby's

   c   Sovjet-Unie                                  c   babys

2 a   Houdt de dief!                         12 a   mevrouw van Dijk-de Boer

   b   Hou de dief!                                 b   mevrouw Van Dijk-De Boer

   c   Houd de dief!                               c   mevrouw Van Dijk-de Boer

3 a   goochemerd                            13 a   Pasen en Tweede Paasdag

   b   googemerd                                   b   Pasen en tweede Paasdag

   c   gogemerd                                     c    Pasen en tweede paasdag

4  a   de Middeleeuwen                  14 a    hij bingoot - zij bingode

    b   de middeleeuwen                       b    hij bingo't - zij bingoodde

    c   de middelleeuwen                      c     hij bingo't - zij bingode

5  a    heiig weer                              15  a   apetrots en aperots

    b    heiïg weer                                    b   apentrots en apenrots

    c    hijig weer                                     c   apetrots en apenrots

6  a    Noordnoordwesten (NNW)    16  a   as (aanstaande)

    b    Noordnoordwesten (N.N.W.)       b   as. (aanstaande

    c    noordnoordwesten (N.N.W.)        c   a.s. (aanstaande)

7  a   Willem de zwijger                    17  a   apostrof

    b   Willem de Zwijger                         b   apostroffe

    c   willem de zwijger                           c   appostrof

8  a   crapaudtje                                  18  a   hij basebolt

    b   crapootje                                         b  hij baseballt

    c   crapaudje                                         c  hij basebalt

9   a   barbecueën                                19  a  pro-actief

     b   barbecuën                                       b  proaktief

     c   barbecuen                                       c   proactief

10 a   gefaxd                                       20   a  vicepraeses

     b   gefaxt                                               b  vice-preses

     c   gefax't                                               c  vicepreses

0165 Dictee woensdag 05 maart 2014 (2): dictee – Hoe word je een dicteetijger? √

Hoe word je een dicteetijger?

Allereerst: doe dan vooral mee aan het 7e7 Groot Breskens Dictee zaterdag 10 mei vanaf 14 uur in De Ontmoeting (Dorpsstraat 50, Breskens). Kosten 5 euro. Sponsoren: Jumbo, J&B en Bruna. Het dictee voor de 'aanvangers' is echt heel goed te doen! Opgave via leentfaar@zeelandnet.nl Er zijn overigens nu al 12 inschrijvingen, waaronder uit Hoofdplaat en Waterlandkerkje. Ook leuk dat zich al twee deelnemers onder de 16 hebben aangemeld!

Ditmaal wat manieren als u zich echt een beetje op het dictee wilt voorbereiden, zeg maar: dicteetijger wilt worden.

1. De beste voorbereiding is het Groene Boekje. U koopt het voor een paar tientjes, maar het is ook gratis te raadplegen op www.woordenlijst.org Het belangrijkste daarbij is de zogenaamde Leidraad voorin. Daar staan alle spellingregels. Dus waarom we
Noord-Brabant, langetermijnvisie, geüpgraded, ge-e-mail en geëtter, grandslamtoernooi, grand-prixcircuitje, paus, professor, Sint-Pieter en sint-salarius, koeterwaals, Plathaags, Van Kooten en De Bieachtig, middeleeuwen, de Beeldenstorm van 1566, d'tje, t'tjes, ei'tjes, m'etjes, ij'tjes en z'jes schrijven zoals we dat schrijven … Af en toe een (half)uurtje bladeren in de 100.000 woorden van GB kan ook zo z'n nut hebben. Op internet vind je ook de erratalijst van wat er in de nieuwste oplagen veranderd is [2020: niet meer!]. Zo staat er in uw papieren versie wellicht nog Atjeeër, maar op internet staat nu echt (nadat ik dat aangedragen had) Atjeher. Want 'Atjeh' is natuurlijk een aardrijkskundige eigennaam, waarmee je niet mag rommelen.

2. De Dikke Van Dale is de tweede bron, maar die 4500 pagina's met pakweg 250.000 lemma's neem je niet zomaar op een achternamiddag door! Er zijn ook wel beperktere uitgaven van VD en op internet vind je ook de 'gratis' VD, maar die geeft natuurlijk niet alles (dat zou commerciële zelfmoord zijn …).

3. Ook zeer aan te raden voor een tientje: 5000 venijnige dicteewoorden (Onze Taal, Prisma, ISBN 9 789000 331581). Bij 'normale' dictees grijpt men hier vaak op terug, dus iedere dag een paar bladzijden lezen, kan je bij de gewone dictees veel fouten schelen!

4. En mocht je echt de smaak te pakken hebben: kijk wekelijks op mijn blog: leentfaarrein.blogspot.nl

5. En mocht je dreigen echt fanatiek te worden: kijk dan regelmatig op 'onze' website www.dictees.nl Daarop vind je verslagen van dictees, leuke artikelen en zeker wel 1000 echt gehouden dictees en oefendictees. Veel plezier en succes ermee!

 

0164 Dictee woensdag 05 maart 2014 (1): dictee Woerden – Groot Woerdens Dictee √

Dictee woensdag 05 maart 2014 (1): dictee Woerden – Groot
Woerdens Dictee

Rating

Dictee (zie onder) werd alweer voor de derde maal gehouden. Dankzij de controle vooraf door www.dictees.nl zaten er geen fouten in het dictee. De entourage was prima. Op zich zou dat tot 3 sterren kunnen leiden, maar het weren van dictee-experts kost 1 ster: men kan toch gemakkelijk een categorie 'van buiten' instellen (desnoods met numerus fixus), dan komt het dictee ook landelijk (meer) op de kaart!

Rating - RDR 2 sterren: * *        [NB de 48e rating]

Woerden bruist (titel)

1. Degenen die Woerden altoos beschouwen als doorsneegemeente zullen na deze spellingsexercitie welhaast gegeneerd vaststellen dat zij ernaast zitten en zich faliekant verkijken op dit vitale centrum van de Randstedelijke groene long.

2. Reeds in de Romeinse tijd(s)spanne moet het hebben gebruist in deze contreien; parkeergarage Castellum, die tevens dienstdoet als drive-inmuseum, toont parafernalia als amforen en doet vermoeden dat de hier bivakkerende soldaten zich toentertijd nogal eens te buiten gingen tijdens een bacchanaal.

3. Negentiende-eeuwse landschap(s)schilders van de Haagse School frequenteerden graag de Woerdense omgeving, getuige hun impressionistische werk in het stadsmuseum [ook S, dan plaatselijke eigennaam]; zij verbeeldden het gebied indertijd althans als openluchtspektakel.

4. Het natuurschoon is nog alleszins een belangrijke trekpleister en voor recreatie is agrotoerisme inmiddels ook een vertrouwd fenomeen: menig familie-uitje leidt naar een multifunctioneel agrarisch bedrijf of naar de prestigieuze shortgolfbaan aan het Oortjespad, waar zelfs door ongeoefende charlatans tweeënhalf uur driftig wordt gepitcht en geput.

5. De gemeente kent een schier grenzeloze evenementenkalender en moet bijwijlen iets cancelen; nochtans trekt ze jaarlijks vele niet-Woerdenaren naar happenings als een triatlon, een loeigezellige najaarsmarkt, een dance-event met tachtiger- en negentigerjarenmuziek, een één [mogelijk ook: een] weekend durend jazzfestival en natuurlijk de intocht van de goedheilig man [2020 - GB ook aaneen], het volksfeest dat afgelopen herfst internationaal de zwartepiet kreeg toegespeeld.

6. Ook de lokale bioscoop [m.] draagt met zijn programmering van kaskrakers bij aan het mondaine karakter van de stad en heeft zijn recette kortgeleden nog slim veiliggesteld: hij is een samenwerking aangegaan met enkele nabijgelegen etablissementen.

7. Heden ten dage zullen zelfs gastronomische types constateren dat er nog meer is dan afhaalchinees en dat zij voor exquise spécialités als gnocchi, tzatziki, sint-jakobsschelpen, crème brûlée, een tiramisu'tje of, nog exotischer, een Vietnamees rodebonenijsje niet per se meer hun woonplaats uit hoeven gaan.

8. Kortom criticasters, hoedt u zich voor dedaigneus bruuskeren, onderschat de reikwijdte van Woerdens betekenis niet en weet dat de stad aan vitaliteit niet onderdoet voor menige metropolitische agglomeratie.

 

0163 Dictee woensdag 26 februari 2014 (5): dictee – oefendictee 725 (deel 3) √

Dictee woensdag 26 februari 2014 (5): dictee – oefendictee 725 (deel 3)

7. Clerus klinkt beter dan clergé [èh]. Het stikt daar van de kap-, kob- en kokmeeuwen. Deze skiester is een ware skister! Wat is het verschil tussen koeterwaals en Bargoens? De Koerd ging op vakantie naar de Koerilen. De kondee is een haardracht met een wrong. In dat oude verhaal stond dat kooltje vuur steevast naast de sierplant, het
kooltje-vuur. Een effectentrommel wordt ook wel blikkendoos genoemd. Is iemand discrediteren hem of haar in diskrediet brengen? In dat wassenbeeldenmuseum zijn ook kratesen opgenomen. Bij een kouros (mv. kouroi) moet ik altijd aan een korè (mv. korai) denken. Er was geen koutje aan de lucht, maar we zagen wel een kauwtje in de lucht. Hé krullenbol, laat die kuddegeest eens varen. Enige oudgereformeerde gemeenten worden aangeduid met Gemeente [ook: Kerk] onder het Kruis.

8. Een must-have is een hebbedingetje. Verkopen ze bij het Kruidvat [winkelketen] ook lonten? Kyaniseren doe je met kwik-II-chloride. We hebben ons krom gelachen om zijn krompraten. Gurkha's strijden met kukri's. Kunnengenoten zijn niet van beiderlei kunne. Kwaad vertellen na kwaad denken en kwaad willen is zoiets als kwaadspreken. Labskous heet ook wel lapkous. Onze vakantie gaat naar la città eterna. Ik kan de langue d'oc en langue d'oïl nooit uit elkaar houden. De lansier lanceerde een nieuwe rijstijl. Omdat dit Latijn voor me was, ben ik nu aan het eind van mijn Latijn (au bout de mon - son - latin). Gebruik die lastminuteaanbieding dan toch! Niet te vreten, dat lauwebrijprutje. Ligt seculariseren niet dicht aan tegen laïc(is)eren? Geloof die lijpo's maar liever niet! Sterk verhaal: met die
lepels-en-vorken kun je niet eten …

9. Hij was lek- en leeggereden. Ik wil liever geen mok, maar een
kop-en-bak. Een lis sub judice is een rechtszaak die nog aanhangig is. Zo'n  links-extremistische figuur zal wel lid zijn van een extreem linkse partij. Die loeris (van lotje getikt) moest zich het schompes, de pleuris, werken. Hij heeft wel een los-vaste relatie met Mientje. Zijn mond staat niet stil: hij lijdt aan logorroe. Een literair * historicus verricht literair-historische * arbeid. Moet je 'losschroeven' los schrijven? Lorkenbomen zijn geen sporkebomen, maar lariksen. Dat veertje is een ludibria ventis, een speelbal van de winden. Het devies in het wapen van de provincie Zeeland is 'luctor et emergo' (ik worstel en ontzwem). Met lucrum sessans wordt gederfde winst bedoeld. Aan het begin van dementie zijn er nog weleens lucide [heldere] momenten. De soldaten kregen allemaal lupa's [lunchpakket] mee.
* GB ook: litterair!

10. Als een lupus in fabula, een duveltje uit een doosje, dook hij op uit het niets. Die lulla vond de lullepijpspeler maar een lulleman; die moest echter wel naar een brand als lullenman. Heel, heel lang geleden vond je aan de Maasoever de maaseend en de maashagedis. Leefden er al magelhaenpinguïns in het magdalénien? Op Sicilië vind je veel maffioze maffiosi [enk.: maffioso, maffioot]. Meisje, het valt niet mee om je maagdom te behouden. Het lsd is, zoals bekend, het lyserginezuurdi-ethylamide (ook: lysergamide). Wat doe je met een Lyonse kwast? Een ezelsbruggetje: het ontplofbare lyddiet onderscheid je van lydiet door aan DDT te denken.
 
 

0162 Dictee woensdag 26 februari 2014 (4): dictee – oefendictee 725 (deel 2) √

Dictee woensdag 26 februari 2014 (4): dictee – oefendictee 725 (deel 2)

4. Een waterdokter, is dat een aqualoog? Vreemd: jacana's [kaa] worden ook wel jaçana's [saa] genoemd (het zijn steltlopers). Het is hier Jantje Contantje: hier betaalt een jan-contant handje contantje. Een jan-in-de-zak is een au bain-marie bereide koek. Een janjaweed [dzjahn-dzjaa-wiet] is lid van een gewapende Arabische militie in Darfur. [In cijfers:] De jaren 90 lopen van '90 tot en met '99. Yasser Arafat had zelf toch zeker wel een jasser [aardappelschilmesje]? De jan-weetal [2020] en het lijsje-weetal zongen een prachtig duet. De Jakobsdag is de feestdag van de Heilige Jacobus, 25 juli. Jeetje mina, wat een je-m'en-foutisme, zeg. Jouer des coudes is niet netjes: met je ellebogen werken. Kun je jouïsseren van een action de jouissance? Kan joosjesthee, buskruitthee, wellicht kwaad? Hij zal wel weer Joppie zijn. Hij heeft een joppie [karweitje, baantje].

5. Is jugendstil hetzelfde als art nouveau? Juffertjes-in-'t-groen zijn sierplantjes of likeurtjes. Het zij je vergeven: zeg maar kaddisj. Een taxidermist is een preparateur. Een kalief bestuurt een kalifaat, een markies een markizaat. Een ka-kom-eruit is een bijdehante ka. Hij is aan de kakkerij. Op de markt kon de kakadoris de kakofonie van schreeuwende kaketoes niet overstemmen. Zo'n kanis is geen ponem, maar je kunt er wel kano's mee eten. Voor canderen heb je kandij nodig. Het kandidaat-Eerste Kamerlid ontmoette de
kandidaat-vicepresident van de Verenigde Staten. Kardaus (kardoen) kun je als groente eten. Ze behoort tot de kanunnikessen van het Heilig Graf. De Hollandse kantonnier [ie] huwde de Brugse kantklosster.

6. De bintjes, dorés en irenes waren bij karrenvrachten in de aanbieding. Met die linnen voeringstof, dat kat-in-de-zak, kocht ze een onverwachte kat in de zak. Aan de voet van een aartje kunnen kelkkalfjes staan. Heb je weleens een kast- of relnicht met een kastoren hoed gezien? Nooit van gehoord: krambamboeli en kajapoet(ih)olie. Die kettingrokende zenuwpees is vertegenwoordiger in kevlar, een soort aramidevezel. Doet u er wat kappersaus bij? Het werd een keizersnedebevalling. Kauwen en wouwen zijn vogels. Cava is Spaanse volgens de méthode champenoise gemaakte mousserende wijn en een kava (ook: kawa) is een peperstruik. Zo'n kingkong kun je beter niet tegenkomen. Die klappei maakte veel stampij. Wanneer was de kleine ijstijd? Je moet dat alleen maar puur klinischbiologisch benaderen.
 
 

0161 Dictee woensdag 26 februari 2014 (3): dictee – oefendictee 725 (1) √

Dictee woensdag 26 februari 2014 (3): dictee – oefendictee 725 (deel 1)

Bij de oefendictees is weer een nieuwe mijlpaal bereikt: nummer 725. Het dictee is nog vrijwel ongecontroleerd door derden, dus iedereen mag erop schieten, als hij of zij fouten aantreft … Mail naar rein@dictees.nl [2020: dit adres bestaat niet meer]

1. Mag je een viervoetige (niet: tetrapodische) ijslander ook eilander noemen? Schrijf je weids met een ij'tje of een ei'tje? Hij wilde er weer zijn neus insteken, maar zij wil er echt geld, tijd en energie in steken. Lastig, al die d'tjes en t'tjes. Die sergeant en die arbitrageant waren echte intriganten. Isoniazide en isocyanide zijn bijna woordgelijk, maar werkingsongelijk. Ik moet mijn ismeverzameling eens bijwerken. Er zijn vier isomere butanolen:
1- en 2-butanol en 2-methyl-1-propanol (isobutylalcohol) die alle drie vloeibaar zijn, en 2-methyl-2-propanol, een naar kamfer ruikende kristallijne stof die geproduceerd wordt door katalytische additie van water aan isobuteen, tja ... Bepaalde derivaten van butanol dienen als antioxidantia. Een jab [dzjèhp] is een punch in de vechtsport. Een kazoo is een soort van mirliton. En een gambade [luchtsprong - paarden]?

2. Hij sudokut vaak, hij lost vaak sudoku'tjes op. Bij een oefendicteetje voor Goes waren de 10 invulwoorden (onderstreept): Rotaryclub, een teveel aan daadkracht, te veel daadkracht, crapaudje, circuitje, taxirit, taxi's, taxietje, de kleinkinderen en hun Cito-toets, en in Sotsji hadden Zijne Koninklijke Hoogheid koning Willem-Alexander en Hare Koninklijke Hoogheid koningin Máxima plaatsgenomen op de viptribune. Met 'mai*': maidenspeech, maieutiek (verloskunde), maikara > makaira (blauwe marlijn), maiko (jonge geisha), maillot (broekje met lange kousen), maina (treurspreeuw), een mainteneur met zijn maintenee, die maire heeft een buitengewoon goed maintien [houding], maische (bierbeslag), maison, maison de passe (bordeel), ook: maison de rendez-vous en maison de santé (particulier ziekenhuis voor geesteszieken). 

3. Verder: maisonnette, maison de société (bordeel), maître (chef-kok of schermmeester), maître-chanteur (beroepsafperser), maître Jacques  (manusje-van-alles), maître d'hôtel (intendant), maîtresse, maître-tambour (tamboer-majoor), maitriseren (de meester spelen) en maitta (ik geef op – bij budo). Stoelen: (Sint-)Pieterspenning (vrijwillige gift der gelovigen voor de Heilige Stoel), sedesvacatie (het vacant zijn van de pauselijke of een bisschoppelijke stoel), sedes apostolica (r.-k.: de Heilige Stoel), paddenstoel, grand foulard (groot kleed om over een bank of stoel te leggen), de drievoet van de Pythia, dos-à-dos (stoel met een leuning in het midden voor twee personen), dagobertstoel (niet Dagobert Duck, maar middeleeuws meubel met gebogen zitting), aartskanselier van de Heilige Stoel: opperste kanselier van het pauselijke hof.