3718 Dictee donderdag 19-12-2024 (1) – dictee Twenteranddictee 2024 (basisschool, groep 7-8)

Dictee – dictees [3718]

Twenteranddictee 2024 (basisschool, groep 7/8)

De 41 rode items moesten worden ingevuld.

Snoeprestaurant (auteur: Daniëlle Bakhuis)

1. Goedemiddag! Ik ben een heel speciale
chef-kok. Ik kook namelijk niet met groenten, maar ik maak hele chique gerechten van snoep.

2. Op de menukaart van mijn restaurant staan de meest exotische     lekkernijen.

3. Je smaakpapillen weten niet wat ze overkomen overkomt! Elke hap is een explosie van smaak en textuur, althans, dat zegt mijn klandizie.

4. Ooit gehoord van snoepsoep? Ik smelt dan enorm veel dropstaafjes die ik daarna enigszins op smaak breng met een crème van karamel.

5. Ook maak ik graag pizza’s die ik bereid op de barbecue. Ik gebruik dan graag ingrediënten als marshmallow en pepermunt.

6. Verder sta ik bekend om mijn heerlijke spaghetti die ik maak van kauwgom en geglaceerde     toffees.

7. Of wat dacht je van een omelet? Ze zijn verrukkelijk! Ik bereid ze speciaal met chocoladeletters. Je kan er makkelijk tweeëntwintig op, je moet alleen niet op de calorieën letten.

8. Maar het allerbeste ben ik natuurlijk in het maken van desserts. Mijn lolly’s gemaakt van salmiak zijn subliem!

9. Wil je komen lunchen? Dan is het handig om ruim van tevoren te reserveren. En oh ja, ik neem geen vouchers aan.

10. En het allerbeste: in mijn etablissement mag je alleen aanschuiven in je pyjama of onesie. Tot snel!

3717 Dictee maandag 16-12-2024 (1) – dictee Oefendictee december 2024 (2), tevens Dictee van de Dag 1182 √

Dictee – dictees [3717]

Oefendictee december 2024 (2)

1. Die wijn is goed gequoteerd, staat goed aangeschreven. Met een bahco [soort Engelse sleutel] sloeg de onverlaat de fles baco [cola met scheut rum] aan flarden. Ik ga na of hij wel thuis is in die materie. De baithak gana is in SR traditionele Hindoestaanse volks- en dansmuziek. Bangmakerij is een kwestie van bang maken. Schrijf goed: vleierij. Kijk ze daar te beê [op straat bedelen] zitten. Hij zag nog kans om in de bendie [in Indië licht tweewielig rijtuigje, getrokken door een paard] de bendir [lijsttrommel] te bespelen. Houdt de beryllistiek [waarzeggen uit spiegels] zich met beril (mineraal, edelsteen) bezig of met beryllium (element, Be, 4)? Geen van beide! Ik ben bijeen, wij zijn bijeen en ik bedacht dat we ook eergisteren bijeenwaren. Ook de gemeenteraad is bijeengeweest. Het bilzekruid heet ook wel dolkruid of malwillempjeskruid (giftig). Die blo Jan heeft heel vroeger nog op een b.l.o.-school [VD, buitengewoon lager onderwijs – GB: blo] gezeten. Zo, zijn de boertjes van buut’n ook weer present?

2. Bombazijn is fustein, pilo of barchent. Wat braak ligt, is braakliggend. Waar dient in BE de carpass [met kilometerstand op verschillende data] voor?
De/het captatio verborum is het jacht maken op fraaie woorden. Met de kosten, cum expensis is c.ex. Ce vain travail de voir divers pays: die ijdele moeite om allerlei landen te gaan bekijken. Ce vice impuni, la lecture: het lezen, die straffeloze ondeugd. CEVO: in NL, historisch: Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven (in 2010 opgegaan in het CvE = in NL: College voor Examens). CVE staat voor de Kaapverdische escudo (munt). En cve staat voor centrale verwerkingseenheid (in computer – ook CPU = central processing unit). Het charpie [pluksel] bleek in de sharpie [kleine soort zeilboot] te liggen. Chasselas [sjahs-lah] is een wijnstok of wijn. Een clivia is een plant. Wat schrijf je liever: cocaboom (struik) of kola(boom) [voor cacao]?

3. Così fan tutte: zo doen ze allen! Hoorn des overvloeds, ook wel hoorns van overvloed: cornua copiae of cornucopiae? Beide! Op *elor: bachelor, counselor en Selor [in BE: Selectie en Oriëntatie (selectiebureau van de federale overheid)]. Dat
dag-in-dag-uitritme bevalt me goed. Een dalles- is een kwartjes- of dollarhoer. Dataprocessing is van huis uit NL’s, EDP of electronic data processing is dat niet. Verklaar het subtiele verschil tussen AAD, ADD en DDD t.a.v. opnemen, mixen en op cd-master vastleggen [A = analoog, D = digitaal - ADD is ook attention deficit disorder]. Men had hem net als quaestor van de baseballclub decharge verleend, toen hij plotsklaps als getuige à décharge [GB/VD] bij een rechtszaak op moest treden. Dat wist je vast niet: DEET is N,N‑di-ethylmetatolueenamide, een insectenwerende stof. Een déjeuner dînatoire is gewoon een dejeuner.

4. Het délai is uitstel, m.n. uitstel van een termijn. Demarqueren is markeren met de demarcatielijn. Demaskeren (ontmaskeren) is een demasqué uitvoeren. Een deltoïde is een soort
cirkel-in-cirkelcreatie. Weet jij een nog dichterbije winkel? Wat is vervelender: de dieperik in gaan, de bietenberg opgaan of de mist ingaan? Zij dieette al, de rest ging ook diëten. Hij was een directbetrokkene, maar zij was de meest direct betrokkene. De dienstdoende portier zou haar een kwade dienst doen. Als ik douch, sta ik onder de douche. De drukdoende aansteller was weer bezig met druk doen. Tourneren is een tournee maken. De drukbezette man reed op de druk bereden weg. Du haut de sa grandeur is hooghartig. DVT: diepveneuze trombose, economyclasssyndroom. Rwina zetten is rotzooi trappen (straattaal).

5. Op *aea: Achaea, landschap aan de noordkust van de Peloponnesus, Arabia petraea, het gebied van de Sinaï, Gaea, de aarde als godin, eerste en oudste der goden, ontstaan uit de Chaos, het grote niets, IAEA: International Atomic Energy Agency (internationaal VN-bureau voor de atoomenergie) en sub reservatione Jacobaea: onder het voorbehoud van Jakobus, t.w. van de woorden van Jak. 4:15: ‘si Dominus voluerit’ (als de Heer het wil) en ‘si vixerimus’ (als wij dan leven). Verder veel op *ea (waaronder de vorige items): chorea (dansziekte), de pluim- of elsspirea (een zekere sierstruik), een galilea (voorkerk), icetea(!), kamerazalea (uitspraak!), not my cup of tea (helemaal niets voor mij) en zoögloea (slijmachtige substantie van bacteriën). De echinacea is de zonnehoed. De eggs benedict zijn gepocheerd.
 

6. Een EHBO’er doet aan ehbo’en. Emmes is ibbus. Eodem (die): op dezelfde dag. EOF: Europees Ontwikkelingsfonds (EU-instelling voor hulp aan ontwikkelingsgebieden). Eo ipso: juist daardoor, vanzelf. Het epstein-barrvirus is een virus dat klierkoorts en maligne lymfomen veroorzaakt. ‘Lak aan iets hebben’ wordt met een dysfemisme ‘schijt aan iets hebben’. Zij kickt op famae clamosae [schandalen]. Een fenocryst is een voorkristal. We kregen een galettetraktatie. We houden van G&T’tjes [gin-tonic]. Is galimatias hetzelfde als coq-à-l’âne? Ja, wartaal. Coq au vin is een culinair gerecht met kip. Boeken, geld, woorden galore [guh – g van goal] (in overvloed). Fra Angelico was een 15e-eeuwse broeder-schilder in Florence. Gefronst bekeek hij haar lichaam, dat gebronsd was. GRD: vroegere Griekse drachme.
 

7. De Amerikaanse natie is de great meltingpot of nations. Een great escape is een spectaculaire ontsnapping, m.n. uit een gesloten inrichting. Hij werkt goedbetaald, zijn collega beter betaald, maar zijn chef bestbetaald. Goed Zeeuws, goed rond of goed rond, goed Zeeuws: Zeeuwen zijn goedrond. Een hilversummer is in NL in het Bargoens een
niet-Jood, een goj. Met graagte verwelkomde jij de graag geziene gast. Ik heb de camino, het pelgrimspad naar Santiago de Compostela, gelopen. Is gris de lin de kleur van grain de lin (vlasbloem)? Ja. Een vader-Jood is een half-Jood. Hij kon zijn bewering hardmaken, heel hard maken zelfs. Kan ik hem hardvallen, dat ik zo hard viel? Ze zouden heengaan, ergens lukraak heen gaan. Het heitres Franzosenvolk bestaat uit fransozen. Een hilde of hilte is een hooizolder.
 

8. Strenge calvinisten (strenggelovigen, streng gereformeerden) vinden vrijzinnigen zo licht als hop (ook figuurlijk). Had je veel uitvluchten nodig bij het huis uitvluchten? Die Indian summer eindigde in het hospice. Zou Ilja Leonard Pfeijffer weleens pfeiffer gehad hebben? Is er verband tussen een osloconfrontatie [line-up] en het stockholmsyndroom [sympathie opvatten voor je gijzelnemers]? Nee. Wat moet ik mij voorstellen bij ‘der jüdische Selbsthass’ [Duits(!) voor de haat van de Joden jegens zichzelf]? Wij betrekken een sleutel-op-de-deurwoning
[kant-en-klaar voor bewoning]. Ben je nou helemaal kierem [gek]? In BE hebben ze kids-ID’s. Hij moet de kost winnen. Bij de Kol Nidreeviering [vooravond Grote Verzoendag] wordt de kol nidreetekst uitgesproken. Ik heb de dame met die kohlogen [houtskool, gebruikt als cosmetisch middel om de ogen te accentueren] een kool gestoofd. De Koude Oorlogretoriek [Koude Oorlog: specifiek Westen vs. communisme na WO II] is gebaseerd op het koudeoorlogsdenken [koude oorlog: algemeen]. Schurft leert krauwen: nood leert bidden. Een criollo is een Zuid-Amerikaans rijpaard (gaucho’s).
 

9. Moet je een krioyogerecht [GB – van de creolen] bereiden in een cryogeen laboratorium [zeer lage temperaturen]? Nee, dus. Kudos heeft geen mv., kudo wel [complimenten]. Zij heeft een hoge lactaatdrempel [zout of ester van melkzuur]. Het lady’sgroepje genoot van de ladies’ night/day. Het was haar lang gekoesterde wens, die was dus langgekoesterd. In de Languedoc spreken ze de langue d’oc (en drinken ze een languedocwijn, zoals de grenache en de cinsault). Dieu le veut: God wil het (roep van de kruisvaarders, het eerst aangeheven op de kerkvergadering te Clermont in 1095). De
latino-Spaanse mensen spreken Latinospaans [GB]. Hij heeft het in de latse [in zijn zak] gestoken. De laser scheen op het lazerkruid. Lazers, wat is dat een lazerstraal, zeg! Een lessor: leasegever aan een lessee, een leasenemer. Ik ben me het leblam, leplazarus (apelazarus, lebbes), geschrokken. Het gewelf kende een liernestelsel [decoratieve rib in ster- en netgewelven].
 

10. De lunge is een fitnessoefening. Een loengi is een soms tot op de enkels reikende doek van rijkversierd katoen. Een vlijlaag vind je bij een zeedijk. Met die vlijme [vlijmscherp] naald gaat dat wel. Luid klinkend is helderklinkend. De laatste loodjes waren de verkoop van de laatste lootjes. Je kunt niet zomaar heenstappen, luchthartig over iets heen stappen. Je kunt luit of gitaar spelen en viool- of pianospelen. Geloof het of niet: de lynx – en nog wel onder het sterrenbeeld Lynx – verzamelde belemnieten of lynxstenen. Een clinist beoefent de klinische [m.b.t. kliniek] geneeskunde. Kan dat: madame-jeanette(s) [peper] in een dame-jeanne [demi-john, dameraan, mandfles]? Ach, waarom ook niet? Een beeld van de Madonna heet een madonna (Madonnabeeld – bij een maesta met het kind Jezus op schoot).
 

11. Hij verzette zich manibus pedibusque, met hand en tand. Koenjit is gemalen kurkuma (geelwortel). Het waterlood heeft als formule MoS₂ (molybdeen Mo 42, sulfer, zwavel S 16). Noem je dat nou mid- of trans-Atlantisch? Dat is al millennialang zo, zeker drie millennia lang! Mysofobie is infectievrees, misofonie geluidshaat, misandrie mannenhaat en misogynie vrouwenhaat. Van wie was monsieur Prudhomme de prud’homme, de vertrouwensman? Het munus Apolline dignum is een uitstekend gedicht [een geschenk, Apollo waardig]. Het gemutete geluid was nog goed hoorbaar. Een tegenstem is een nee-stem. Hij was net-nietslachtoffer van het net niet bedorven voedsel. Zij kwam in het no man’s land, niemandsland, terecht. Een ns. [naschrift] is een PS [postscriptum], dat weet je toch? Een quadcopter (1 c – 4 propellers) is een quadrikopter [GB].

 

 

3716 Dictee donderdag 12-12-2024 (1) – dictee Groot Dictee van Putten 2024 √

Dictee – dictees [3716]

3716 Dictee donderdag 12-12-2024 (1) – dictee Groot Dictee van Putten 2024

Groot Dictee van Putten 2024

De burgemeester van Putten, Henk Lambooij, hield voor zijn ambtenaren een dictee.

Het Groot Dictee der Nederlandse Taal vormde de bron van inspiratie voor onderstaand dictee. De dictees van 1992 tot 2010 zijn hiervoor bewonderd en gebruikt.

Deze eerste zin is om er even in te komen.

1. Spellen was een ambigue zaak: in automatischepiloottoestand lukte het me vanzelf, maar zodra ik erover nadacht, weifelde ik of gênant zo’n fransozendakje had of niet; ja al die
pietje-preciezerige accenten vond ik stupide, maar het gedoe met dat al of niet aaneenschrijven nog wel het stupiedst.

U kunt nu nog weglopen (😊).

Dan gaan we nu beginnen:

2. December is ook in Putten sinds mensenheugenis een maand van nerveuze verwachting. Door de ongegeneerde activiteiten van de commercie word je de langverbeide komst van Sinterklaas tegenwoordig al ruim van tevoren gewaar, terwijl ook de serene geneugten van het kerstfeest al vroeg tot vermoeiens toe worden tentoongespreid.

3. Tegenwoordig lijkt de goedheilig man [ook: goedheilig man, GB/VD] het veld te moeten ruimen ten gunste van de Kerstman; deze schrijdt steeds vaker ten aanschouwen van velen door drukke winkelcentra, zoals bij ons in de Dorpsstraat, tenzij buiig weer dat ten enenmale verhindert.

4. Het feest van Kerstmis, eens allerwegen een devoot festijn met dennentakken en mistletoe, wordt steeds meer naar Noord-Amerikaans voorbeeld gemodelleerd – een hard gelag voor sensibele asceten en puriteinen, die nooit ofte nimmer willen meedoen aan te veel nieuwlichterij.

5. Mijter en tabberd, hulstguirlandes en engelenhaar – zij bepalen het decembergevoel, maar hoe lang nog?

6. In de hectische dagen tussen het sinterklaas- en het kerstfeest is er niets heerlijker dan onderuitgezakt te koekeloeren naar een smeuïge aflevering van een soapserie, het vlaggenschip van menige televisieomroep ter wille van de kijkcijfers.

7. Mijn persoonlijke invulling van deze te veel door storm en verraderlijke ijzel geteisterde tijden is het uitzoeken van een attractieve vakantiebestemming. Een tiny house op de Veluwe of een bezoek aan een Masaihut in Kenia, bijvoorbeeld.

 

3715 Dictee woensdag 11-12-2024 (1) – dictee Groot Hellendoorns Dictee 2024 basisscholen √

Dictee – dictees [3715]

Groot Hellendoorns Dictee 2024

De vet en onderstreepte items moesten worden ingevuld.

Een onmeunige [dialect: ontzettend of enorm] regenbui (auteur: Mariëlle Nekkers)

1. De laatste week van augustus 2024 was het hartstikke mooi weer, maar de meteorologen verwachtten toen wel regen.

2. Iedereen hoopte dat er weer eens een flinke bui zou vallen, bijvoorbeeld een hoeveelheid van twintig millimeter, want de grond was behoorlijk uitgedroogd.

3. Bij mij in de tuin snakten de pas geplante dahlia’s, de rododendron en de Amerikaanse eik naar een beetje vocht.

4. In dierenland droomden de muisjes, de haviken en de pony'tjes van gevulde waterbakjes en kolkende beken, zodat ze eindelijk weer eens hun ongelooflijke [ook: ongelofelijke, maar dat heeft een andere uitspraak] dorst konden lessen.

5. Dus toen de eerste druppels op de aarde uiteenspatten, juichten de meeste mensen in de gemeente Hellendoorn euforisch van blijdschap.

6. Na een paar minuten begon het wel érg hard te regenen en dachten sommigen aan een onmeunige [was gegeven, zie titel] wolkbreuk of waterhoos.

7. In een deel van onze tuin was inmiddels een vijver ontstaan en op een aantal basisscholen was het binnen een waterballet geworden en moesten er nieuwe tapijten worden aangeschaft.

8. Op veel plekken kon het riool het niet meer aan en kwam de inhoud hiervan terug de huizen in, zodat de buurman uitriep: “Het wordt hier een klerezooi!”

9. In de Tubantia [dagblad] stonden dag later dat er bomen waren omgewaaid, kelders en straten waren ondergelopen en dat de fundering van de nieuwe Lidl een zwembad was geworden.

10. Rutger ten Brinke [inwoner Hellendoorn] was ’s avonds zeer bezorgd over de poes, die zich, zodra het onweer begon, uit de voeten had gemaakt.

11. ’s Ochtends vroeg was hij enigszins gerustgesteld, toen hij een klaaglijk gemiauw bij de achterdeur van zijn appartement hoorde.

12. De brandweer draaide vanzelfsprekend overuren vanwege al die incidenten en daarom applaudisseerden enthousiaste bewoners voor hen.

13. Inmiddels bevindt de gemeente Hellendoorn zich gelukkig weer in rustiger vaarwater en is het relaxte leven wedergekeerd.

3714 Dictee dinsdag 10-12-2024 (3) – dictee Groot Dictee Rijssen-Holten 2024 √

Dictee – dictees [3714]

Groot Dictee Rijssen-Holten 2024

De vet en onderstreepte items moesten worden ingevuld.

Ranking de Rijssenaren (auteur: Margreet Koster)

1. Je ziet ze in het centrum van elke stad of dorp. Gepensioneerde mannen die en plein public kletsen, het laatste nieuws weten en eventuele bouwwerkzaamheden ogenschijnlijk apathisch volgen. In het buitenland combineren ze een dergelijk rendez-voustje met het jeu-de-boulesspel, voor het ultieme la-dolce-vitagevoel.

2. Het kan aan mijn selectieve perceptie liggen maar het lijkt alsof ze een mening hebben over iedereen die langskomt. Is die kasjmieren outfit van die man een pyjama? “Heeft die frêle freule beschimmelde kaas gekocht?” vraagt iemand zich af, starend naar de roquefort, die de dame in kwestie haastje-repje in haar fietstas heeft gemikt.

3. De mannen zitten sowieso vol kattenkwaad en plagen ook elkaar. De een draagt een toupetje, de ander vindt dat meer iets voor patjepeeërs. Ze lopen er graag florissant bij. “Hoe behoudt je geverfde haar die kleur zo mooi?” vragen ze vilein aan een van hun matties. Die antwoordt met een grimas: “Daar ga ik niet over uitweiden. Ik ben een
doe-het-zelver en volkomen autodidactisch.”

4. Soms manoeuvreert er een fatbike voorbij. “Levensgevaarlijk,” brommen de heren. Je kunt ze makkelijk opvoeren met een illegaal setje uit China. “Dan accelereerde die BSA-motorfiets vroeger een stuk beter,“ mijmert de gepensioneerde elektricien.

5.Van wie zou die ontsnapte chihuahua met dat rinkelende kattenbelletje om de nek toch zijn? En zie je die ietwat verfomfaaide jongen met een kaketoe op zijn schouder? “Wat een zielenpoot,” communiceren de mannen non-verbaal. Gaat het nu over de vogel?

6. De heren nemen in hun scootmobielen ook graag de Y-splitsing door de Kerkstraat, steevast langs de bieb. Om te zwaaien naar Annelies, die het dictee vandaag voor het laatst op haar formidabele wijze organiseert.

7. Ten slotte bekritiseren ze de geairbrushte kunstige graffiti op de muur van het gemeentehuis. “Geen porem,” is de conclusie. Op naar huis. Mooi ewes [Twents: geweest]. Tijd voor cappuccino met kruidnootjes, lekker bij de pelletkachel. Morgen weer een nieuw welles-nietesspel, bij leven en welzijn.

3713 Dictee dinsdag 12-10-2024 (2) – dictee Oefendictee december 2024 (1), tevens Dictee van de Dag 1181 √

Dictee – dictee [3713]

Oefendictee december 2024 (1)

1. Een frozen shoulder (bevroren schouder) is de pijnlijke stijfheid van de schouder, m.n. als gevolg van een ontsteking of een trauma (periarthritis humeroscapularis). De asti spumante is een mousserende wijn uit de Italiaanse stad Asti (Piemonte). Bagna cauda is een dipsaus van ansjovis met knoflook, olijfolie en eventueel andere ingrediënten zoals rauwe groente of vis. De barolo is een droge rode wijn uit de gemeente Barolo in Piemonte. De nebbiolo is een wijnstok die blauwe wijndruiven oplevert, m.n. in Piemonte in Italië of de rode wijn van die nebbiolo. Een carmagnole is een lied en dans tijdens de eerste Franse Revolutie of een wambuis met opstaande kraag en revers zoals de jakobijnen dat tijdens de Franse Revolutie droegen, ook: metonymisch een jakobijn. Een piëmontese is een van oorsprong Italiaans vleesrund (mv. s of ‘s). Piëmontees = geografisch bnw. of persoon (GB, mv. -tezen – vrouw: Piëmontese, Piëmonteses).

2. Maar niet voor dictee, want VD heeft Piemontees zonder trema! Let op: emb. is de afkorting van ‘embargo’. In Werther, boek 2, is glänzendes Elend stralende ellende. Een livre de chevet is een lievelingsboek. De schicksalsstunde is het noodlotsuur. Een okshoofd is een vochtmaat. Het Erets Jisraël is het land van Israël, d.w.z. dat deel van Palestina dat het Joodse volk beschouwt als zijn historische thuisland. Aethiopem dealbare: de moriaan wassen (Erasmus); het is de moriaan gewassen (vergeefse moeite doen). Maar: Moriaantje zo zwart als roet, ging eens wandelen zonder hoed (uit een kinderliedje – enige met M). Bij ‘iemand een aar laten’ denk ik altijd aan aâren! De abaya is een lang, wijd gewaad van traditionele moslimvrouwen. Een absidiool is een kleine apsis [mv. apsissen], abside [mv. absides]. Let op: de apsiden (mv.) zijn in de astronomie uiteinden van de grote as van een planeetbaan, resp. perihelium [nabij], aphelium [veraf]. De apsidenlijn: de grote as van een planeetbaan.

3. In de apsis bevindt zich de bema of bima [verhoogd vloergedeelte apsis]. Dat woord wordt vaak fout geschreven: alhamdulillah [alle lof en dank zij Allah]! Tijdens de arrenbie, de r&b, de
rhythm-and-blues werd de arrabbiatasaus geserveerd. Bij het tête-à-têteje kon je het eau de toiletteje goed ruiken. Het dohr of dhuhr is het noengebed van de islamieten. Niet verwarren: bakru, bosgeest en bakra, blanke (Nederlander) [beide SR]. Een ombervis is baarsachtig. Het ombré is een zeker weefsel. Een hebi (mv. ‘s) is een als last ervaren (on)hebbelijkheid [SR]. Ze dronken biest bij de bisjpaal en droegen bishts. Hij had iets blasés. Een bodhisattva bezit al het kandidaat-boeddhaschap.

4. Boots on the ground [grondtroepen] en bootees [stevige, lage laars] zijn niet bedoeld om tegen booty’s [achterwerk] te schoppen. Heeft de chemische vrije energie (symbool: A, helmholtzenergie) iets met een vrije-energierelatie van doen? Vraag het een alchimist, alchemist of chemicus! Opzoekitem: bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries! Een caduceus (mv) is de staf van Mercurius, de mercuriusstaf (herautsstaf). Nieuwe loot aan het firmament: caffè americano [mv. ‘s]: espresso, aangelengd met een grote hoeveelheid heet water. El caballero de la triste figura is de ridder van de droevige figuur, m.n. Don Quichot (de la Mancha) [NL: een donquichot – vgl. donquichotterie] (deze bijnaam is door zijn bediende en schildknaap Sancho Panza verzonnen – het boek erover is geschreven door Miguel de Cervantes).

5. Zijn geliefde was Dulcinea. Een dulcinea is (ironisch) een beminde. Zijn paard heette Rocinante, vgl. een rossinant = een slecht paard, een knol. Van hem kennen we ook het windmolengevecht, tegen windmolens vechten. De prada-islam [naar Prada, een Italiaans modehuis] is een vorm van islam waarbij uiterlijke verzorging en kleding zeer belangrijk zijn. Horse is ook heroïne, junk. A horse! A horse! My kingdom for a horse [Richard III: een paard, een paard, mijn koninkrijk voor een paard] (uitdrukking dat je er veel voor over hebt om het genoemde te bemachtigen). Hij had een five o’clock shadow [stoppelbaard eind van de dag]. Een caixa is een snare- of snaardrum. Emunctae naris (bnw.) = over een fijn onderscheidingsvermogen beschikkend. Ken je eufemismen (mijdwoord) in euphuïsme (barokstijl)? Twee carmenères [wijn], graag!

6. Een banketbakker gebruikt af en toe crème chiboust [banketbakkersroom gemengd met stijfgeslagen eiwit]. Dat is van crêperubber gemaakt. Zij houdt van crêpe de Chine, een zeker weefsel. Soutache of soutas is garneerband voor dameskleding. De stof seersucker lijkt op crème. Crêpe suzette [(gevuld) flensje geflambeerd met likeur] kun je eten, crêpe georgette is een zeker weefsel. Een flensje noemen ze ook wel crêpe. De gerbil (woestijnrat) tornde tegen de ghibil (woestijnwind) op. Ze kregen niet genoeg van het høken [uit je dak gaan] en hakkûh [heftig dansen op housemuziek]. De Hypophthalmichthys molitrix is de zilverkarper. Helpen jatropha’s tegen iatrofobie? Vast niet! Het draaiorgel (ka’i òrgel – SR) speelde bij de foodtruck (trùk’i pan – SR). Een snackbar noemen ze op de Antillen een snèkbar. Hij is kat’ exochen (bij uitstek) de juiste man op de juiste plaats, the right man in the right place. Hoeveel kyats [MMK Myanmar, tot 1989: Birma] krijg je voor een baht [THB, Thailand]?

7. Gaan we dit jaar nog naar de Matthäus Passion? Schrijf je liever moksaleisi of moksialesi (beide: geen mv.)? Hoeveel is milliljard gedeeld door milliljoen? Antwoord: duizend! Dat geldt ook voor elk x-jard en x-joen! Nuraghen zijn natuurstenen bouwsels op Sardinië en zeker niet nutteloos; folly’s of folies zoals een nagebouwde Griekse tempel zijn dat zeker wel. Een pechakucha duurt 20 x 20 = 400 seconden. De porfyrie is een stofwisselingsaandoening, niet te verwarren met porfier [granietsoort] en het daarvan afgeleide adjectief porfirisch. Het naskhi-(!) is Koefisch schrift [modern, cursief Arabisch]. Een recueil is een verzameling. Hij is een liefhebber van rummikub, rummikuppen, rummyen en het kubbspel. Stoofschotels op de Antillen heten stobá’s. De sucuk is een zekere, Turkse gekruide worst, çay is Turkse thee.

8. Taotjo is pasta van gefermenteerde sojabonen, taolu is een Chinese 'sport' met schijngevechten met een denkbeeldige tegenstander. Twirlende majoret(tet)jes zijn niet aan het twerken [op seksueel suggestieve manier dansen]. Churchill wist het al: V is victorie. De Tibetaanse meditatie is de qi dao [a!], de Chinese de qi gong [bevat geen a’s]. Een yurta, joert of joerte is een ger [grote, ronde dubbelwandige tent van de Kirgiezen en nomadische Mongolen]. Hij was reuzegroot en had een enorme fightingspirit. Het was een reuzenkarwei om dat karwijzaad te oogsten. Mag ik zo’n 0.0’etje van u? Een 101’tje vindt men op teletekst. Wat is dat mooi ge-3D-print! VVN [Veilig Verkeer Nederland] is nu deel van 3VO [in NL
Ver­enig­de Verkeersveiligheidsorganisatie
(ont­staan uit een fu­sie van VVN, Voetgangersvereniging en Stich­ting Kin­de­ren
Voor­rang)]. Moeder de vrouw, (ons aller) moeder Eva zorgt daar voor het gezin. Karel heeft de ware eva gevonden en ze draagt een evaatje, een morsschortje. Agal(loche)hout is adelaarshout.

9. Is hij weer uit zijn krammen (slof) geschoten? Wat weten die agnio’s en aniossen daar nu van? De animus possidendi is juridisch de wil van de bezitter om als eigenaar te worden aangemerkt. Anisette (een anisetje) is witte onschuld, anijslikeur. Die asoër [asociaal] volgde een aso-opleiding [algemeen secundair onderwijs] en was dus aso’er. Deze taal heet Akan of Twi, gesproken door de Ashanti. Koos Koets’ zwakte voor (soft)drugs kennen we van Koot en Bie. Die Koos Werkeloos kwam niet meer aan de bak. Jij vindt dat belachelijk, o zo Koos! Een koosnaam, vleinaam, troetelnaam; kosewort: apengatje, lekker dier, moppie of wijfie. Een alcarraza is een aarden kruik om dranken in koel te houden, het alcantara is een zekere kunststof (Japan, lijkt op suède) en een alcazaba is een Moorse citadel. Vanuit de ab’s [algemeen bestuur] worden de db’s [dagelijks bestuur] samengesteld.

10. Bij de Algemene Beschouwingen [geen afko] kwam ook de Algemene Rekenkamer [geen afko] in beeld. Bezoek jij die alt-right [alternative, extreemrechts] website vaak? AB: bloedgroep en Algemeen Beschaafd, ABN: Algemeen Beschaafd Nederlands, Standaardnederlands en AN: Algemeen Nederlands. Ze gingen tekeer als waren het (ze) beesten. Een amfion is een toonkunstenaar. Voces angelicae zijn orgelregisters. Met antarctis wordt Antarctica of de Zuidpool bedoeld. Hij was apetrots, pauwentrots, beretrots. Hij was apezat en schrok zich het apezuur. Een arassari is een vogel en een ap een anus praeternaturalis [operatief (in de buikwand) aangebrachte anus]. Kruiden is assaisonneren. Auscultatie is een soort borstklopperij. Een AR-bril is een augmentedrealitybril. Met een autoped zonder pedaal kun je toch autopetten. Erethisch is prikkelbaar, overgevoelig.

3712 Dictee dinsdag 10-12-2024 (1) – dictee Jeugddictee Rijssen-Holten 2024 (basisscholen) √

Dictee – dictees [3712]

Jeugddictee Rijssen-Holten 2024

De vet en onderstreepte items moesten worden
ingevuld.

Byebye basisschool (auteur: Margreet Koster)

1. Het is bijna zover: jullie gaan je dit – of volgend – schooljaar oriënteren op de middelbare school.
Spannend, want hoe kies je een school die bij je past?

2. Gelukkig zijn er de open dagen! Scholen doen dan hun best om indruk te maken en hebben de neiging een beetje te overdrijven. Een tip: beleefd glimlachen, een beetje geïnteresseerd knikken en wie weet scoor je ergens gratis snacks.

3. Laat je, met je ouders, verrassen tijdens de rondleiding. Je leert wat ‘wereldoriëntatie’ inhoudt en hoe het biologielokaal eruitziet. Bij wiskunde kom je van alles te weten over complexe, ingewikkelde formules. Als aankomende brugpieper kun je proeflessen bijwonen met spectaculaire scheikundeproefjes. Wie weet mag je een tosti-ijzer ontleden. Maar niets is wat het lijkt op zo’n dag, dus verwacht niet dat de docent ook bij de echte Franse lessen napoleonsnoepjes uitdeelt.

4. Ook in de gymzaal sloven de scholen zich uit. Van gekke spellen zoals het ‘vliegend tapijt’ tot een potje
jeu de boules waar je vader enthousiast aan meedoet. Spoiler: zulke activiteiten behoren straks niet tot de standaardgymles.

5. Je ouders gaan nu waarschijnlijk opscheppen over hun eigen middelbareschooltijd. Of ze stellen irritante vragen over vmbo en atheneum. En alsof dat nog niet genoeg is, beweren ze dat ze vroeger Latijnse woordjes moeiteloos onthielden. Geloof jij het? Ze vergeten nu zelfs wat er op hun boodschappenlijstje staat.

6. En ook al duurt het voor sommigen nog even: succes met die open dagen, houd je hoofd koel en maak je eigen keuze! Voor je het weet ga je je verdiepen in de waterkringloop, het broeikaseffect of werk je met beitels en schroevendraaiers aan elektriciteitsdraden. Maar voorlopig kun je nog even lekker genieten van die bijzondere laatste periode op de basisschool!

 

3711 Dictee donderdag 05-12-2024 (1) – dictee 5e Sinterklaasdictee TV Limburg BE √

Dictee – dictees [3711]

5e Sinterklaasdictee TV Limburg BE

Commentaar tussen [ en ]

Edward, buiten mededinging 1 fout, winnaar 5 fouten, Rein thuis 1 fout [zie in de tekst].

De taalstaat (auteur: Rick de Leeuw)

1. Tijdens zijn requisitoir [uitspraak ‘oor’ – ook rekwisitoor met zelfde uitspraak, online-GB; betekenis, juridisch: vordering, eis van het Openbaar Ministerie] was hij ogenschijnlijk flegmatiek [laconiek, onverstoorbaar kalm] geweest.

2. Raisonnabel [redelijk], maar gedecideerd [vastberaden, beslist], zoals altijd.

3. Staand naast het staatsieportret keek de procureur des Konings nu plechtstatig om zich heen.

4. Zijn meticuleus [zeer nauwgezet, precies] verwoorde tenlastelegging illustreerde exact wat het aanwenden van gewonemensentaal in een ceremoniële entourage [omgeving] kon teweegbrengen.

5. Uitentreuren had hij geaccentueerd geen terdoodveroordeling van de delinquent [bedrijver strafbaar feit] te eisen, maar anderzijds weigerde hij dit vergrijp voorshands te bagatelliseren.

6.Omdat niet enkel de bijouterieën van de taal bij het containerpark werden gedumpt, maar het Nederlands tout court [betekenis: kortweg, zonder meer – enige fout Rein: tout cours].

7. En toegegeven, de tijden van de inquisitie [onderzoek strafbare feiten, kerkelijk: geloofsonderzoek] waren voorbij, het vousvoyeren [met u aanspreken] van de zittende magistratuur [rechterlijke macht] was van lieverlede [langzamerhand - lieverlee heeft andere uitspraak] oubollig [komiek, zonderling] geworden, zelfs de eeuwenlang van dergelijke familiariteiten [vrijpostigheid] gevrijwaarde elite kon je heden ten dage vrijelijk tutoyeren .

8. Saillant [opvallend] detail hierbij was dat hijzelf [klemtoon op zelf] de graviteit [deftigheid] van zijn woordkeuze reserveerde voor het informelere circuit.

9. Hij verwachtte geen applaudisserende tribune, waar de vigoureus [nadrukkelijk] jeremiërende [klagende] beklaagde nu ongebreideld [tomeloos] naar de sympathie van de goegemeente hengelde.

10. Nee, zijn betrachting oversteeg het particuliere, hij beoogde iets universelers [alles omvattend].

11. Edelachtbare, begon de advocaat van de gedaagde zijn verweer, het betreft hier niet de spelling van worcestersaus [uitspraak: woes-tuhr] of van bavarois [koud nagerecht op basis van vruchtenmoes].

12 Het is weliswaar een dt-regel waartegen mijn cliënt gezondigd heeft, maar daarmee is ‘t kofschip [niet: het - tegenwoordig ook wel: 't fokschaap, VD] toch niet gekapseisd?

13. De rechter lachte affirmatief [bevestigend].

14. Dit proces dreigde te derailleren [ontsporen], terwijl nota bene het faillissement van de taal op het spel stond.

15. De rechter kende echter geen erbarmen en hamerde de zaak resoluut van tafel.

16. Vrijspraak!

17. Woedend reet [ww. rijten = scheuren] de procureur zijn paperassen aan stukken en stiet [verleden tijd van stuiten = hier stoten] bij deze bruuske [kortaf, nors] actie abusievelijk zijn porseleinen kopje cappuccino van zijn bureau.

18. In zijn reflex het kleinood te redden, viel hij uit zijn lits-jumeaux [tweelingbed], stootte [ww. stoten] meedogenloos zijn hoofd en ontwaakte ruw uit zijn droom.

19. De taalstaat was ook deze nacht weer niet gesticht.

3710 Dictee zondag 01-12-2024 (1) – dictee BeNeDictee 2024-10, volgnummer 90 √

Dictee – dictees [3710]

BeNeDictee 2024-10, volgnummer 90

De 70 genummerde, vet en onderstreepte items moesten worden ingevuld.
Toelichtingen tussen [ en ]

Aflamencada (auteur: Trui Gonnissen)

Betekenis/vertaling: De vrouw bij wie de flamenco haar leven blijvend betoverde [RL].

1. Zoals jullie je misschien nog (1) rappelleren [in herinnering roepen] van mijn optreden als (2) memoir(s)schrijver [uitspraak mèh-mwaar, anders ook memoiresschrijver], ben ik flink gebeten door Spanje in al zijn facetten. Een voor mij belangrijk onderdeel hiervan is al sinds meerdere jaren de flamenco. De oorsprong van deze rijke kunstvorm is duister – bronnen zijn het oneens –, maar één ding is zeker: flamenco is multicultureel, een (3) potpourri [medley, mengelmoes] van onder andere Moorse, Joodse, en Indische elementen.

2. Hosternokke, wat zou ik het graag leren. Met alle plezier en passie volg ik dan ook lessen bij Irene, een (4) vieve [vief = kwiek, energiek], uiterst kundige (5) Sevilliaanse [Sevilla, tweede i niet uitspreken]. Ze is niet meer piep, maar je kan haar ook geen (6) kavalje [oude, onaantrekkelijke vrouw] of (7) machochel [ook machoechel: dikke, vette vrouw] noemen. Zeker niet; ze is de (8) gracieuste [1 t] vrouw die ik ken. Ze danst met een buitenaardse (9) grandezza [waardigheid, zwier], maar zonder (10) kapsones [drukte, ophef], zonder veel (11) tralala [drukte, ophef, poespas] en ze beschikt over een fenomenale praktische en theoretische kennis van deze geweldige kunstvorm.

3. (12) Van acquit af aan [vanaf het begin] was ze mijn idool. De lessen zijn een fantastische beleving, niet in het minst door haar petulante persoonlijkheid. Elke keer weer gaat ze helemaal op in haar (13) wildenthousiaste verhalen over (14) Romazigeuners, (15) castagnettengebruik [mv., hand- of duimkleppers], llamadas en palos. Een groot plezier, elke maandagavond opnieuw, in de (16) Arteveldestad [Gent].

4. In een (17) olipodriga [ook olipodrigo, allegaartje = olla podrida – dat is ook een eenpansgerecht], een (18) quodlibet [mengelmoes] van Spaans, Engels, Duits en Nederlands probeert deze (19) virtuoze ons onvermoeibaar wegwijs te maken in de wondere wereld van de (20) fandango's [Spaanse volksdans, bijv. die van Boccherini], de (21) seguidilla's [Spaanse volksdans] en de cantiñas en probeert ze ons, stugge noorderlingen, te laten bewegen met zoveel mogelijk (22) élégance [NL: elegantie]. Je kan wat ze doet eigenlijk (23) afexerceren [van soldaten: africhten] noemen, want ze houdt ons bij de les als waren we (24) halfwassen [puber, nog niet geheel volwassen], en we staan onder strenge tucht. Een dansgenote kwam eens (25) kauwgom kauwend binnen. Niet (26) ladylike [door en door beschaafd] natuurlijk. Ze moest dan ook (27) cito presto [= cito, met spoed, meteen] een (28) U-bocht maken om haar (29) sjiek [stukje kauwgum] te (30) prullenbakkeren [met n vooraan!]. Irene stond er (31) diep verontwaardigd bij te kijken, als een (32) alguacil [politieman Spanje] die (33) gotspieus [brutaal] wordt bejegend door een paar (34) snotolven [snotneus = snotdolf, snotdolver].

5. Haar man Alexander, een Duitse (35) tiple- [kleine gitaar] en flamencogitaarspeler, begeleidt ons tijdens de lessen (36) con moto [muziek, levendig] met zijn (37) geacheveerde [zorgvuldig afgewerkt, waaraan niets ontbreekt] spel. De muziek gaat diep, bedwelmt, vibreert in elke vezel van ons lijf, als dronken we (38) ayahuasca [Zuid-Amerikaans geestverruimend plantenbrouwsel] of (39) kawa [bedwelmende drank van peperstruik], of gebruikten we (40) basuco [harddrug, gefabriceerd uit het restproduct van cocaïne] of (41) hasjiesj [hasj, hennep].

6. Ik dans in een groepje met dames die al sinds de (42) noughties [het decennium 2000-2009, de jaren nul, BE ook: nillies] (43) vingerknippen [inf.] en [de] (44) voeten stampen en de danspasjes harmonieus (45) aaneenflansen. De (46) fine fleur [keur der ingezetenen, meest uitgelezenen van een groep] van de dansschool, zeg maar. Zelf dans ik nog niet zo lang, dus mij kost het tonnen moeite (na een les heb ik het gevoel dat ik de (47) ironman [= hele triatlon, vgl. iron lady, Thatcher] heb voltooid) en wat ze vertelt zijn sowieso (48) 'cosas de España' [ingewikkelde zaken, voor een buitenstaander niet te begrijpen]. Is het (49) de moriaan gewassen [vergeefse moeite doen; enige hoofdletter: Moriaantje zo zwart als roet, ging uit wandelen zonder hoed – uit een kinderliedje]? Zijn het (50) pia vota [vrome wensen]? (51) Quién sabe [wie weet]; misschien lukt het me ooit. Ik laat me in elk geval niet ontmoedigen; ga trouw elke week naar de les, oefen onvermoeibaar de nieuwe stukjes en heb me al (52) kapotgeyoutubed [aaneen].

7. Het is wat mij betreft (53) sole clarius [zonneklaar]: ik ga de hakken van mijn schoenen (54) afdansen [VD]. Ik ga door tot ze zeggen: "(55) Zij heeft duende [bovennatuurljke inspiratie van de flamenco]", want het voelt als een van mijn (56) vies manquées [roeping niet gerealiseerd in leven]. De grande finale is elk jaar in juni. Dan laten wij het publiek in de 'fin de curso' zien wat we hebben geleerd. Het staat niet op de (57) mupi's [stadsinformatiezuil – mobilier urbain pour publicité et information] in de stad, maar het zaaltje in de dansschool zit elke keer goed vol. Voor een keer zijn we helemaal (58) gerestyled [ww. restylen]: een (59) goed gesoigneerde [los] coiffure, (60) kohlogen [kohl – om ogen te accentueren], een bloes met (61) ruchemouwen [geplooid (kanten) oplegsel] en natuurlijk (62) assorti [gesorteerd, pred. bnw.!] een (63) plissérok [plooisel] met (64) falbala's [geplooid borduursel]. De typische schoenen waar we flink mee (65) klikklakken maken het plaatje compleet. We zijn enigszins (66) geagaceerd [agaceren: irriteren], angstig dat er iets grandioos (67) fout gaat [los], maar die (68) bühnenfieber [Dts, plankenkoorts, wel NL: bühne + n/s!] is het voldane gevoel achteraf meer dan waard.

8. Allen daarheen! (69) No spang [maak je niet druk, ook no span, jongerentaal]; je doekoe [geld] mag je houden want het is (70) gratis voor niets.

3709 Dictee zondag 01-12-2024 (1) – dictee BeNeDictee 2024-09, volgnummer 89 √

Dictee – dictee [3709]
 

BeNeDictee 2024-09, volgnummer 89

De 70 genummerde, vet en onderstreepte items moesten worden ingevuld.
Toelichtingen tussen [ en ]

Le petit caporal (= Napoleon, auteur: Frank Denys)

1. In lijstjes met ’s werelds meest invloedrijke historische figuren eindigt hij steevast in de top tien, zijn alom bekende 1 naam is alomaanwezig 2 in cognacs met de kwaliteitsaanduiding VSOP 3 [very superior old pale], in de beroemde met een nieuwe waspapieren wikkel geëmballeerde 4 [denk aan emballage] snoepjes uit Breskens, in de Belgische mandarine 5 [met mandarijnschillen bereide likeur] en in casino- en restaurantketens.

2. Het zal u al duidelijk zijn dat ik het heb over Napoleon, een fascinerende figuur, nu eens neergezet als een machtswellustige despoot, dan weer als een visionaire hervormer.

3. Napoleone di Buonaparte werd geboren in Ajaccio, hoofdstad van het Franse eiland Corsica, in 1769 op 15 augustus, de dag van Maria-Tenhemelopneming 6 [15-08]. Zijn ouders behoorden tot de lagere adel en het was vooral zijn moeder Laetitia die de jonge Napoleon de nodige discipline bijbracht terwijl zijn vader hem stimuleerde in zijn studies. Napoleon had geen aanleg voor talen en sprak zijn hele leven een soort koeterwaals 7 [onverstaanbaar gebrabbel, koetertaal], d.w.z. Frans met een Corsicaans accent. Hij muntte wel uit in wiskunde en tijdens zijn militaire opleiding genoten geschiedenis en literatuur zijn belangstelling. Zo is bekend dat de roman Die Leiden des jungen Werthers 8 van Goethe zijn livre de chevet 9 [lievelingsboek] was.

4. In 1789 brak de Franse Revolutie uit. Onder instigatie van de jakobijnen 10 [dominicaan, voorstander van de democratie], gekleed in een carmagnole 11 [wambuis jakobijnen] en getooid met een Frygische muts 12 [rood, kegelvormig, punt naar voren – jakobijnenmuts] met opgespelde kokarde 13 [onderscheidingsteken, versiersel] werd in 1793 Lodewijk XVI geguillotineerd 14 [guillotine, valbijl] in Parijs. Bonaparte had inmiddels zijn naam verfranst en ontpopte zich tot een Franse patriot en overtuigd revolutionair. In 1795 trad hij voor het eerst op de voorgrond en op vraag van de regering om een royalistische opstand neer te slaan schoot hij kartetssalvo’s 15 [kartets – met s – is granaat] af op de menigte. 1796 was een scharnierjaar: Napoleon gaat een steamy 16 [stomend, zeer hartstochtelijk] relatie aan met Joséphine de Beauharnais, trouwt en krijgt diezelfde maand maart als 26-jarige het opperbevel over het leger van Italië om Oostenrijk aan te vallen. Niet zonder succes: nadat hij de Piëmontezen [VD niet ë, maar e] op de knieën had gedwongen, haalt hij felbevochten 17 [aaneen] zeges waarvan vooral de Slag bij de brug van Arcole dient vermeld. Nadat Napoleon in de strijd enkele generaals en aides de camp 18 [adjudant] had verloren, steeg hij af van zijn paard en liep met de tricolore 19 [Franse vlag, ook: lid Franse sportploeg] de brug op in een regen van vuur. Hij raakte omsingeld en wist maar ternauwernood door zijn manschappen ontzet te worden. Toch werden de Oostenrijkers nog in de tang genomen en waren ze tegen 1797 uit het noorden van het Apennijns Schiereiland 20 [Italië] verdreven.

5. In 1798 vatte Napoleon zijn veldtocht aan naar de Mediterranée 21 [Middellandse Zee(gebied]. De bedoeling was om Egypte te veroveren en Brits-Indië aan te vallen. Na een tussenstop in Malta waar hij de johannieterridders 22 [Maltezer ridder, Heilige land beschermen] versloeg, voer hij met zijn vloot vanuit Kreta naar Alexandria. Gedreven door meltemi’s 23 [krachtige koude noordenwind in de Egeïsche Zee, ook; meltemia, alleen enkelvoud] bereikte hij in een recordtempo de Egyptische havenstad. In Caïro was het met jatagans 24 [dolk, ook: atagang] uitgeruste mammelukkengarnizoen 25 [soldaat van een Egyptische ruitermilitie] geen partij voor de artillerie van Napoleon tijdens de Slag bij de Piramiden. Hier zou Napoleon de legendarische woorden ’40 eeuwen kijken op u neer’ zijn manschappen hebben toegeroepen. Zeker is dit evenwel niet, net zomin als zouden de kanonniers als oefening een stuk van de neus van de sfinx van Gizeh hebben afgeschoten. In de vorig jaar met hollywoodiaanse 26 [à la Hollywood] allures gemaakte pellicule 27 [film] van de Brit Ridley Scott zien we kanonkogels piramiden verbrijzelen, maar dat is apodictisch 28 [onweerlegbaar] een loutere verdichting van de historische waarheid. Uiteindelijk liep het niet goed af met de expeditie van Napoleon. Zijn vloot werd verslagen in de Slag bij de Nijl, de soldaten raakten uitgehongerd en door de bubonenpest 29 [builenpest] werd zijn leger sterk uitgedund. Napoleon verliet noodgedwongen Egypte en keerde terug naar Frankrijk.

6. In zijn thuisland slaagt Napoleon erin zijn desertieavontuur als een grote overwinning voor te stellen, een constante die als een rode draad door zijn carrière loopt: zijn vermogen om mensen en gebeurtenissen naar zijn hand te zetten en zijn eigen mythe te schrijven. Ondertussen rommelt het bij het Directoire 30 [regeringsvorm Frankrijk 1795-1799] , een pentarchie zonder steun van de bevolking. Met de coup d’état 31 [staatsgreep] van 18 brumaire 32 VIII (datumaanduiding van 9 november 1799 volgens de republikeinse kalender 33 [van de Franse Republiek]) wordt Napoleon tot eerste consul benoemd en neemt hij feitelijk alle macht over, wat vijf jaar later met zijn eigenhandige kroning tot keizer een culminatiepunt kent.

7. Door onder meer gebruik te maken van allianties en door vazalstaten te creëren waarbij hij veel van zijn familieleden op de troon zette – denken we maar aan zijn broer Lodewijk in Nederland –, verwierf de Franse dictator de heerschappij over continentaal Europa. In 1805 versloeg hij Oostenrijk en Rusland tijdens de Driekeizersslag 34 [Frankrijk, Oostenrijk, Rusland] bij Austerlitz. Geniale
shock-and-awemaneuvers 35 [bij verrassing overvallen met grote overmacht] zoals de inzet van en haie 36 [militair: als een haag, naast elkaar] oprukkende bataljons, de carréformaties 37 [militair, vierzijdige slagorde] en de alternerende aanvallen van kurassiers 38 [kuras = rug- en borstmasker] en veliten 39 [in de napoleontische legers lichte infanterie- en cavalerie-eenheden] waren doorslaggevend bij deze memorabele veldslag.

8. De Russische veldtocht van 1812 was een kantelmoment in de napoleontische oorlogen. Na de onbesliste Slag bij Borodino staken de Russen Moskou in brand en gingen de voedselvoorraden van de Fransen in vlammen op. De gedwongen terugtocht uit Moskou verliep verschrikkelijk: niet alleen werden de soldaten geteisterd door allerlei ziektes zoals dysenterie 40 [bloederige diarree] en rickettsiose 41 [bijv. vlektyfus], bovendien sloeg de winter ongenadig toe: bij vriestemperaturen van -28 graden (volgens de schaal van Réaumur 42) stierven veel soldaten door conglaciatie 43 [congelatie, bevriezing]. Een regiment van de Württembergse 44 cavalerie verloor meer dan veertig procent van zijn sterkte, maar dat was maar een fractie van het half miljoen slachtoffers dat het Franse leger tijdens deze veldtocht te beurt viel.

9. In de twee daaropvolgende jaren stortte het Empire 45 [Franse keizerrijk van Napoleon I
(1804-1815)] ineen. De geallieerde troepen brachten Napoleon een verpletterende nederlaag toe in de Slag bij Leipzig en verbanden hem naar het eiland Elba. Nauwelijks tien maanden later wist hij echter uit zijn exilium 46 [ballingschap] te ontsnappen en de macht in Parijs te heroveren. Zijn belofte de grenzen te respecteren en vrede te willen stuitte op ongeloof bij de geallieerden. De oorlogszuchtige keizer zal in 1815 zijn Waterloo vinden in de gelijknamige Brabants-Waalse gemeente. Een alliantie bestaande uit Engelsen, Duitsers,  Pruisen, Nederlanders en Belgen onder aanvoering van de Britse hertog van Wellington levert in de drassige lössgrond 47 [Limburgse klei, kleefzand] slag tegen Bonapartes troepen en wint kantje boord 48 het pleit. De vraag zich over te geven werd er beantwoord met
le mot de Cambronne 49 [vloek, krachtterm] , wat volgens de mythe gelijkstond met een Frans vijfletterwoord voor essetee 50 [stront]. Uiteindelijk moet Napoleon definitief afstand doen van de troon en wordt hij verbannen naar het patmos 51 [soortnaam, verbanningseiland, Patmos = dat van Johannes, Bijbel, Openbaring, Apocalyps, Grieks met k] Sint-Helena, waar hij op 5 mei 1821 op 51-jarige leeftijd stierf. Nog voor zijn schicksalsstunde 52 [noodlotsuur] had toegeslagen had hij al zijn volledige memoires gedicteerd waarin hij zijn debacles 53 [volslagen mislukkingen] op anderen afschoof en zijn cadmische 54 overwinningen [pyrrusoverwinning = schijnsucces] als fabelachtige prestaties beschreef.

10. Hoewel het beeld dat uit zijn psychobiografie tevoorschijn komt er een is van een imperialistische massamoordenaar en populist avant la lettre, is het toch nodig even voorbij de histoire bataille 55 [behandeling van de geschiedenis als een aaneenschakeling van oorlogen en veldslagen] te kijken. Napoleon was immers ook een stimulator van schone kunsten, vader van de moderne wetgeving en aanhanger van de verlichting.

11. In de eerste plaats maakte hij komaf [zijn werk afronden] met het ancien régime 56 [oude, gevestigde orde van voor de Franse Revolutie], gekenmerkt door een standenmaatschappij waarin de adel en geestelijkheid ongekende privileges genoten. Met zijn Code Napoléon 57, ook
Code Civil 58 genoemd, legde hij de basis voor de democratie. Dit Franse burgerlijk wetboek waarin de principes van ‘vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid’ werden vastgelegd en de scheiding van kerk en staat werd verordend, diende als inspiratie voor wetboeken in vele landen waaronder die van België en Nederland.

12. De burgerlijke stand van het gemeentehuis is voor een amateurgenealoog als ik een fundgrube 59 [goudmijn, schatkamer] en dat heb ik aan Napoleon te danken. Hij voerde niet alleen een gestandaardiseerde en verplichte registratie in van geboorten, huwelijken, echtscheidingen en overlijdens, bovendien moest iedereen een definitieve spellingswijze van de veelal al bestaande achternamen opgeven. Bijnamen en patronymica 60 [patroniem = familienaam afgeleid van de naam van de vader] werden opeens echte familienamen en bovendien erfelijk.

13. De invoering van het decimaal metriek stelsel ter vervanging van oude maateenheden mag hij eveneens op zijn conto schrijven. Gemeten gemeten 61 [gemet = vlaktemaat, vgl. NL-eiland Tiengemeten], gewogen scrupels 62 [oud, 1,3 gram] en greinen 63 [diamantgewicht, 50 mg – greintje = korreltje, geen greintje verstand hebben] en afgepaste okshoofden 64 [oude vochtmaat voor wijn, bier, etc.] waren weinig praktisch en vertoonden soms regionale verschillen. Aren, grammen en liters werden de uniforme standaardeenheden, die in de 20e eeuw uitmondden in het SI-stelsel 65
[Système International d’Unités – eenheden].

14. Voorts ligt Napoleon ook aan de basis van de ontwikkeling van het conservenblik 66. Hij loofde een beloning uit voor het bedenken van een methode om zijn soldaten makkelijker van voedsel te voorzien. De Franse confiseur 67 [banketbakker] Nicolas Appert won die prijs, want hij was erin geslaagd voedsel luchtdicht in glazen potten te bewaren, een procedé 68 dat men later eponymisch 69 [eponiem = op basis eigennaam – Pasteur --- > pasteuriseren, etc.] ook appertisatie is gaan noemen. De Brit Peter Durand patenteerde Apperts werkwijze met het gebruik van meerdere recipiënten waaronder blikjes.

15. Om hier vandaag te geraken moest ik rechts rijden 70 en aanbellen bij huisnummer 15, twee ogenschijnlijk vanzelfsprekende zaken die ik ook al aan Napoleon te danken heb. Toegegeven, vele van zijn maatregelen en realisaties dienden een welbegrepen eigenbelang (rekrutering dienstplichtigen, heffen van belastingen, etc.) maar zijn vandaag verworvenheden die we nauwelijks kunnen wegdenken in onze maatschappij. Hoe dan ook, meer dan tweehonderd jaar na zijn dood blijft de figuur nog altijd tot de verbeelding spreken en voor veel controverse zorgen. Reden genoeg om er eens een dicteetje aan te wijden.

3708 Dictee vrijdag 29-11-2024 (1) – dictee Oefendictee november 2024 (4), tevens Dictee van de Dag 1180 √

Dictee – dictees [3708]

Oefendictee november 2024 (4)

1. De spillezijde is in de genealogie de vrouwelijke zijde. Een spillemaag is in het feodale erfrecht een bloedverwant van moederszijde. De spille- of prikkebeen, de spillepoot boog zich over de spillenwervel. Bij het zwaardleen waren alleen mannen bevoegd tot erfopvolging. Bij het spille-, konkel- of vrouwenleen ook de vrouwen. Een burin is een burijn of een buurvrouw. Spondei [enkelvoud: spondeus, ook: spondee, spondeeën] zijn spondeïsch. SQL staat voor Structured Query Language. De BSE is de boviene spongiforme encefalopathie, de gekkekoeienziekte. S.P.Q.R. staat voor Senatus Populusque Romanus: senaat en volk van Rome. Het eeuwige Rome is de Eeuwige Stad. De Steenbokskeerkring is de zuider- of zuidelijke keerkring. Een poilu is een soldaat aan het front (in Frankrijk in de Eerste Wereldoorlog opgekomen benaming). Zij is stewardessje.

2. Star Wars = SDI = historisch Strategic Defense Initiative (Amerikaans bewapeningsprogramma, gestart in 1983, dat o.m. voorzag in de bouw van een ruimteschild). De Stoomwet regelt het stoomwezen. Een super‑G is een super-giant [VD, waarom streepje? – reactie: wordt bij herziening binnenkort weggehaald!]. Hij droeg een surahkleed en keek of er een soera te vinden is, waarin die paardenziekte, de surra(ziekte) te vinden is. Elk van de verzen van een soera in de Koran heet een Koranvers of aya. Het suramin is een zeer giftig geneesmiddel tegen de slaapziekte (nona; de trypanosomen worden overgebracht door de tseetseevlieg). De encefalitis postvaccinalis is een hersenontsteking optredend na het inenten met koepokstof, de encefalitis lethargica is de slaapziekte. Een SUV [sport(s) utility vehicle]: luxejeep. Een Sydneyer kan op een sydniër rijden.

3. Binnen het corps heersen corporale gewoonten. SWOT-analyse: strengths, weaknesses, opportunities, threats. Een taddart is een rechthoekig huis met één verdieping in Noord-Afrika. Een tapu is een amulet en een poku een liedje. Ook ‘De zeven zussen’ is een heptalogie. Ze hebben zich tegoed gedaan aan die lekkernijen. Je moet anderen niet tekortdoen. Drs. P is met punt. Nadat er theegezet [GB, VD ook los] was, werd er theegedronken [idem!] (je kon ook thee-citroen krijgen) met twijfel of deze thee afkomstig was van een echte theedief, zoals die t-dief, die “Hij steel” uitsprak, beweerde. Bij postzegels is tête-bêche zoiets als kop aan staart (niet: kop aan kont!), een soort kop-staartbotsing bij de filatelisten dus. Wist je dat ‘thebaïde’ feitelijk naar Thebe (hoofdstad van Beotië) verwijst? Vgl. Thebaan en een sfinx.

4. De Thebaanse zwaan was trouwens de bijnaam van de Griekse dichter Pindarus. Er was een tigtal, preciezer: er waren tig duizend en nog preciezer: er waren circa zevenduizend afgekeurde producten. Een tomboy is een jongensmeisje (meisje dat zich jongensachtig gedraagt), maar wat is een femboy, een meisjesjongen? Toot, totebel, teutebel, morsebel. Sommige ganzeriken kunnen vliegen, andere niet. Die Toscanen roken toscaners. Hoe lang is die vlaggenmast en hoelang is hij die nu al aan het schilderen? Zij giechelde, toen hij de tour de
passe-passe binnenliep. Die tractor heeft al elektrische tractie. De tractus umbilicalis is de navelstreng. Dat is nog trashyer, waardelozer dus. Een trammer gaat niet met de trein; een tremmer doet iets met kolen op een stoomschip. Trichineus varkensvlees kan trichinose geven.

5. De troupier en het baseballgroupie hebben samen een trottinet(te) aangeschaft. De eerlijke vindster werd rijkelijk beloond. Haar bemoederende trouwma is een waar trauma voor haar. Een trucker truckt met zijn trekker of rijdt ook wel met een XXL-truck [zie ook verderop] of ecocombi. Tsores zijn sores, zorgen. De tsjolent is warm eten voor sabbat, dat tevoren wordt bereid en vervolgens warm wordt gehouden [ww. warm houden, wel warmhouder, warmhoudplaat]. De turco belandde in Turkmenistan. Je kunt eruitzien als een turk en roken als een Turk. Karel zij tegen Harmen: “Hé Truus (truus), komt er nog wat van?” Hij is ervan doordrongen dat hij ervandoor moet gaan. Een ufo (unidentified flying – ook: floating – object, vliegende schotel) is een uap (unidentified aerial phenomenon). Een uretrorragie is niet echt fijn.

6. De leerling werd de klas uit gestuurd, de spion werd de laan uit gestuurd, omdat hij een vals bericht uitstuurde. Hij is lid van een ultra-alt-rechtse partij. Daar wil ik van af zijn. Je kunt maar ervan af zijn. Kun je dat van je afzetten? Je moet niet van je af bijten. Leuke jongens en meisjes, die Vendéeërs en Vendéesen! Bij Schiedam wilden sommigen verdergaan (met fietsen), anderen wilden zelfs verder gaan dan Delft. Een ouijabord [wie-jaa] communiceert met geesten, de ouguiya is de vroegere munteenheid van Mauritanië (MRO, thans: MRU). USB staat voor universal serial bus. De pannenkoek was vers bereid, versgebakken. Heeft (hebben) de Verts/ALE (= V/ALE), de Verts/Alliance Libre Européenne (fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie) in het Europees Parlement veel stemmen gehaald?

7. Ze waren veruit de beste, maar hun onderlinge prestaties lagen ver uit elkaar. De verzouten soep werd in de toch al verzoute rivier gegooid. Met een fedora (deukhoed) op maakte Churchill het V-teken. Het viet vo dao bestaat uit de gezamenlijke Vietnamese vechtsporten en de filosofie daarachter. Face to face kun je een face-to-facegesprek hebben en vis-à-vis een vis-à-visontmoeting. Als die brandstapel vlam vat, zul je niet snel kouvatten. Zo’n vluggertje is een quickie, een tussendoortje. Dat komt er nou van met die vluggerds, vluggerdjes. Piet is een harddraver van luie Kees. Als iemand vogelvrij verklaard is, is hij een vogelvrijverklaarde. De overspelige moest ploegtrekken. Wil je soms in het voorgeborchte van de hel terechtkomen? De linksbuiten zou zich vrijspelen.

8. Die vloek werd hem achternagegeven. Hoe krijg ik dat geld vrijgespeeld? In dat park mogen de honden vrij spelen. Een wacho is een kruising tussen een watje en een macho. Tegen de (taal)regels in krijgt een Wajonger een Wajong-uitkering. Nou ja, dan vergeten we dus het donorprincipe maar even … Ze is een wannabefilmster en een wannabe-idool. Hij zou weeromkomen en het mijne weerom geven. Een wegenwacht werkt voor de Wegenwacht. De wijdheid van de omgeving verbaasde hem, de weidsheid ook. Een lowbrow is verre van intellectueel. De bierbrouwer keek met gefronste wenkbrauwen naar het laatste gebrouwt. NB of N.Br. is de afkorting van noorderbreedte. Hij maakt voortdurend wheelies [ee – e] en stoppy’s [geen e – y]. Ik wil zo’n witteke van Hoegaarden. Een wijnproever zal in de regel wijn proeven.

9. Zal die winstgevende onderneming echt veel winst geven? Het was wrevel wekkend, maar vooral ijzing- en angst wekkend. Een wortelschietende plant is aan het wortel schieten, een lang staand persoon trouwens ook. De yo-app diende alleen om ‘yo’ naar je vrienden te appen. Die zagenzetter is een echte zagevent. Na een blauwe maandag wist ik al dat Black Friday gewoon zwarte vrijdag is. Met Z.W.t.W. wordt zuidwest ten westen bedoeld. Mokken is bouderen, chagrijnen of pruilen. Een zoetwatervis leeft in zoetwater en niet in zoutwater of een zoutwaterbekken. Ben jij de laatste? Zo niet (zoniet, zo nee), dan volgen er meer. Een zwart-Amerikaans persoon komt uit zwart Amerika. Zij zijn lid van de zwartekousenkerk [streng protestants kerkgenootschap, hoedjeskerk]. Daar is een zuiderzeekwallenwalhalla.

10. S is small, XS is extra small, XXS is extra extra small en XXXS is extra extra extra small, vgl. ook L, XL, XXL en XXXL. Zij draagt een XL-trui, hij een XXS-truitje. XSL is de eXtensible Stylesheet Language, een markeertaal. De seksextensie is xxx. XML is de eXtensible Markup Language en XHTML is de eXtensible HyperText Markup Language. Onder pretext van is met een voorwendsel en zoiets kan een aanwensel worden. Zij runnen een dotcombedrijf. Ook ‘txt’ [text] en ‘doc’ zijn bestandsextensies. Op die boerderij worden de koeien gevetweid. ESBL is in de biologie extended spectrum beta-lactamase, een enzym, afgescheiden door bepaalde bacteriën, dat de werkzaamheid van sommige antibiotica tenietdoet. De extensie is html, de naam van het systeem HTML (beide: Hypertext Markup Language).

 

3707 Dictee donderdag 28-11-2024 (1) – dictee Groot Hofdictee Markelo 2024 √

Dictee – dictees [3707]

Groot Hofdictee Markelo 2024

Korreltje zout (auteur Paul de Kuyper)

1. Halverwege een langeafstandswandeling door het zo bewierookte Zuidoost-Twentse coulisselandschap belandden een vriend en ik onlangs in een korte welles-nietesdiscussie waarin we twistten over een futiliteit.

2. We genoten op het terras van een café-restaurant in een 30 kilometerzone van een cappuccino met ongezoete amandelmelk, ik met schwarzwalderkirschtorte en hij met
karamel-zeezoutcheesecake, toen hij zijn ongezouten mening gaf over zouthuisjes.

3. Allesbehalve architectonische hoogstandjes, hoogstens groot uitgevallen hokken voor een
sint-bernardshond, noemde hij ze, terwijl ik tijdens het lopen nog schromelijk overdreven had gespeecht over deze smaragdgroene sieraden op onze route.

4. Weifelend quootte ik wat ik op wikipagina’s had gelezen over de winning van natriumchloride: in 1886 werd bij Delden voor het eerst zout ontdekt in Nederlandse bodem en dat werd vanaf 1935 als pekelwater omhooggepompt, eerst in hoge boortorens, later met mobiele boorinstallaties in de veel lagere zouthuisjes.

[Pauze]

5. Wat als oer-Hollands keukenzout in ons
peper-en-zoutstelletje terechtkomt, moet in het supermarktschap concurreren met koosjer zout, Keltisch zout, fleur de sel en exotischer soorten als himalayazout en Hawaïaans zout.

6. Tekoopbordjes zagen we niet, maar het zoutbedrijf wil honderden huisjes verkopen en de eerste hebben al nieuwe bestemmingen gekregen: van een kippenren waarin barnevelders [kippen]
vrije-uitloopeieren leggen tot een sanitairgebouw inclusief kinder-wc’tjes, las ik in een smeuïg humaninterestverhaal in Tubantia [krant].

7. ’s Middags op een tweede terras proostten we met een bockbiertje en een bordeauxwijn, en voor we huiswaarts keerden, beslechtten we onze eerdere discussie: voor ons beiden staat de cultuurhistorische waarde van de minuscule maar karakteristieke zouthuisjes buiten kijf.

3706 Dictee woensdag 27-11-2024 (2) – dictee Het Grote Sinterklaasdictee 2024 √

Dictee – dictees [3706]

(Te) gemakkelijk. Slechts 9 deelnemers.

Het Grote Sinterklaasdictee 2024

Evenement van Filologica, studentenvereniging Taal en letterkunde UGent

(geen titel)

1. Bas was een bijzonder jongetje uit een middenklassengezin. Hij had een handje van konkelfoezen [konkelefoezen, konkelefoezelen, konkelfoezelen en konkelen hebben een andere uitspraak] en plannetjes smeden. Op Moederdag beloofde hij zijn kamer op te ruimen, maar in plaats daarvan stuurde hij de hele dag berichtjes heen en weer met [naar] zijn vrienden. Ze hadden ge-sms’t over een absurd idee: een zee-egel clandestien in de vijver van de buren gooien.

2. Het leek hilarisch, maar eindigde in een fiasco van epische proporties. Toen hij betrapt werd, kreeg Bas een déjà-vugevoel: alweer in de problemen! Zijn vader, een consciëntieuze man, was verbolgen. “Bas,” zei hij streng, “denk je dat een F-16-piloot, zoals je wilt worden, zich zo gedraagt? Als je doorgaat, beland je in een apocalyptisch doemscenario vol misère!”

3. Die avond lag Bas in bed, terwijl hij reflecteerde op zijn gedrag. Hij was nochtans geen intrinsiek slechte jongen, maar wat een anarchistische chaos bracht hij telkens teweeg. De buren noemden hem zelfs een pietje-precies, omdat hij zich overal mee bemoeide, tot in de meest triviale details. Hij leek soms wel een prototypische perfectionist, maar dan zonder enige zelfdiscipline.

4. Langzaam maar zeker begon Bas te veranderen. Hij maakte minuscuul kleine stapjes, maar liet zien dat hij het beter wilde doen. Hij leerde zorgvuldig zijn werkjes af te maken, zoals het perfectioneren van een vroegtwintigste-eeuws essay voor school. Hoewel het soms moeite kostte, bijvoorbeeld wanneer hij zijn aerobiccen moest laten [schieten] voor zijn huiswerk, wist hij dat dit de enige legitieme weg was.

5. Sindsdien ging het stukken beter met Bas. Consciëntieus [komt 2 x voor] zijn bleek helemaal geen ondraaglijke [fout: ondragelijk, ook andere uitspraak] marteling.

3705 Dictee woensdag 27-11-2024 (1) - dictee Tv-uitzending Groot Waterlands Dictee 2024 √

Dictee - dictees [3705]

Tv-uitzending Groot Waterlands Dictee 2024

Die gelegenheid krijg je niet zo vaak, maar van dit dictee heeft RTV Purmerend een video gemaakt van 2 uur en 34 minuten (2:34:00). Je kunt hierin (ook) het dictee beluisteren, de tekst meeschrijven en verderop aan de hand van de vertoonde schermen een zelfcorrectie op je werk uitvoeren. Als je het allemaal erg lang vindt duren, kun je altijd ook nog meteen doorspoelen naar het begin van het voorlezen van de tekst en ook later weer doorspoelen naar het begin van de correctie ...

Start voorlezen - 21:15

Eerste scherm met correcte tekst zin 1 - 1:06:00 

De benodigde link is:

 https://fb.watch/w6RlnU-yaZ/

Kopieer deze link naar de adresbalk van (bijv.) Google en druk op Enter, of kies voor 'plakken en gaan'.

Klik het Facebookscherm weg.

Maak de afbeelding schermgroot.

Stel evt. het geluid in (helemaal rechtsonder) en start de video door op het pijltje (driehoekje) linksonder te klikken.

Veel kijk- en luisterplezier!

 

3704 Dictee zondag 24-11-2024 (1) – dictee Groot Waterlands Dictee 2024 √

Dictee – dictees [3704]

Groot Waterlands Dictee 2024

Zie ook:

Dicteefanaat over deelname Groot Waterlands Dictee:

https://rtvpurmerend.nl/fragmenten/video/dicteefanaat-over-deelname-groot-waterlands-dictee

(Geen titel, auteur: Yoeri van den Busken)

37 deelnemers, 710 fouten (gemiddeld 19,2)

Norm: www.woordenlijst.org - het verschil met het papieren GB was kennelijk niet helemaal duidelijk en de online-VD bleef - zoals bij Verenigd Koninkrijk en kicksen - geheel buiten beschouwing.

Correcte norm: 1) online-GB (= woordenlijst.org), 2) online-VD.

Beste plaatselijke deelnemers: allebei 7 fouten, Bert 4 fouten, Rein 0 fouten

Commentaar tussen [ en ]

1. Gedesillusioneerd keerde de tot kosmopoliet getransformeerde topvoetballer terug uit het Verenigd Koninkrijk, waar hij in beginsel nog met veel klaroengeschal was onthaald.

2. Ondanks zijn controversiële inborst bewierookte het journaille hem uitvoerig. Zijn bewonderenswaardige curriculum vitae indachtig kreeg hij het predicaat polyvalente verbindingsspeler opgespeld en de verwachtingen waren dientengevolge hooggespannen.

3. Bij de ouverture in een volgepakt stadion was de goalgetter daadwerkelijk nog dicht bij een mythische status geweest, ware het niet dat hij te elfder ure meermalen het aluminium raakte.

4. Gaandeweg kon er weinig meer worden gecreëerd en ofschoon hij per se wilde slagen, zonk de routinier sinds die vermaledijde middag alras weg in de vergetelheid.

5. Naar verluidt lag een hardnekkige meniscuskwetsuur hieraan ten grondslag, maar de nodige excessen in het uitgaansleven en gebakkelei met zijn collegae speelden hem eveneens parten.

6. Het leidde ertoe dat zijn eega hem verliet. Wat restte, was een handvol gênante escapades en de man die jarenlang geprezen werd omdat hij als professional zo consciëntieus leefde en in allerijl verengelste, verwerd plotsklaps tot kop van Jut [zondebok, de kermisattractie is een kop-van-jut!].

7. Hij verstopte zich terneergeslagen in zijn luxueus ingerichte maisonnette, gaf steeds minder frequent acte de présence en hing na tweeënhalf [niet voorgelezen: twee en een half; ook 2,5 goed!] jaar kniezen definitief zijn kicksen [staat gewoon in VD] aan de wilgen.

8. Als een anonymus en zonder memorabilia van een verfomfaaide carrière stapte hij op de ferry naar zijn vaderland. Daar vond hij emplooi bij een abattoir in een obscure wijk die je met recht als achenebbisj [norm: GB; met VD ook: aggenebbisj; VD ook oggenebbisj – maar dat laatste met andere uitspraak!] kon definiëren.

9. Slechts bij tijd en wijle werd de voormalige vedette herkend en dan kwamen zijn overzeese decepties onmiddellijk weer ter sprake.

10. Ten overstaan van de mediacarrousel probeerde hij zijn losbandige levensstijl nog één [ook 1 goed, maar dat is wek raar!] keer te bagatelliseren. Nochtans realiseerde hij zich terdege dat zijn revolutionaire voornemens waren uitgemond in een minuscuul oeuvre. En dat het klassieke adagium hierbij weer opgeld deed: een ervaring rijker, een illusie armer [tussen aanhalingstekens wellicht wel beginnend met ‘Een’].

3703 Dictee zaterdag 23-11-2024 (2) – dictee Oefendictee november 2024 (3), tevens Dictee van de Dag 1179 √

Dictee – dictees [3703]

1. Let een faciel [gemakkelijk, inschikkelijk] iemand op faciliteiten? Een tobogan is een slee of een kermisroetsjbaan. Een tersel, tarsel of taleke is een mannetjesroofvogel (niet de baillet, het smelleken en de sperwer). Een macarisme is een zaligspreking en een macarena is een Spaanse solodans. Een eetbare maaslander [kaassoort] komt uit Maasland. Het pompadoer [stof] is naar Madame (Mme, Mad.) de Pompadour genoemd. In een magot [spaarpot] kun je je opgespaarde geld stoppen. Wie mank gaat/loopt is mankgaand. À propos (apprepo, apperpo, by the way), zullen we dat mal-à-propos (misverstand) maar niet even de wereld uit helpen [uithelpen]? Een mariachi is een Mexicaanse straatmuzikant of zijn muziek. Nieuw inzicht: naast mei nu ook oktober als Mariamaand met hoofdletter. Een Martinikaan komt vooralsnog van Martinique.

2. Een matsegerecht en dan mattentaart toe? Wanneer is de Matthäus Passion? De mba is de moderne bedrijfsadministratie, de MBA de master of business administration. Een menagerie is een ménagère. Eerst mens worden, dan (het) mens-zijn. Een vergissing is een méprise. Er is een groot verschil tussen het middenwesten van Nederland en het Midden-Westen van Amerika (de VS). Een milf [mother I’d like to fuck] is veel ouder … Met myopie ben je myoop (bijziend). Een  metteur en scène zorgt voor de mise-en-scène. Chlorofyl, xanthofyl, monofyl, de rest: -fiel! Met mono-ideïsme heb je een idee-fixe. De enige kapitaal-M-eisende monsieur is Monsieur Calicot. Er wordt een MRI-scan gemaakt: magnetic resonance imaging. In de musichall werd een musical opgevoerd. Niet elke nimf is nymfomaan, manziek.

3. Ze verwerd van nimfijn later tot nymphe du pavé en viel ooit in een nymfaeum. Er zijn noorderlingen die noordelingen eten. Het normen-en-waardendebat is niet waardevrij. Wat notoir is, getuigt van notoriteit en is algemeen bekend. De NS-IC was weer eens te laat. Brr, wat is het guur! Hij gaf maar no toestemming. ‘Numero’ mag je afkorten met of zonder punt [no. en no], maar de afkorting van ‘nummer’ krijgt altijd een punt [nr.]. Ken je die woorden: puissance, usance, nuisancevalue? Een NOM-woning is een nul-op-de-meterwoning. Het DéFI staat voor Démocrate Fédéraliste Indépendant (Belgische politieke partij). Oriënt, Oosten, Morgenland en Occident, Westen, Avondland [VD: ‘occident’ en daarbij ‘westen’ lijkt onjuist]. Entia non (sunt) multiplicanda praeter necessitatem: die uitspraak is bekend als het scheermes van Ockham of Ockham’s razor. Die Willem van Ockham wordt ook Doctor Singularis genoemd.

4. Oet [vero: onderwijs in eigen taal, oetc [BE: onderwijs in eigen taal en cultuur] en oalt [onderwijs in allochtone levende ta­len] zijn nauw verbonden, nauw verwant. Old boy(s) networks (VD), dat zijn gewoon oldboysnetwerken (GB). Een oleometer is areometer [vochtweger – werken daarmee is areometrie] voor olie. Een arenvis is een melet, een ansjovisachtige vis. De tepelhof is een voorbeeld van een areola. In NL is een olb een openbare leeszaal en bibliotheek. Een oldenburger is een zwaar warmbloedpaard, zeer geschikt als landbouwpaard. Oldermans, oldermannen of olderlieden waren zekere overheidspersonen in de Friese en Saksische landstreken. Eromheen draaien is om de hete brij heen draaien (als een, de kat). De echte
Opa-en-omadag valt op 4 juni. Opgeien doe je met geitouwen, opgijnen met een gijn. Je kunt beter geen snip aan hebben, een snip, snipper of borrel ophebben.

5. Je kunt een trap op lopen of opgaan. Bij het uit bed opstaan zag hij de foto waar hij op staat. Je kunt er donder op zeggen dat hij die krant gaat opzeggen. Hij is erg op zich, opzichzelfstaand. Ik zie ertegenop, jullie zullen ook wel ertegenop kijken. Daar zullen ze nog vreemd van opkijken. Raar? De oranjehemden [Oranjespelers] dragen het Oranjeshirt, niet zomaar een shirt. Byebye, dáág, luidde de afscheidsgroet. Astrakan is gekruld bont van pasgeboren lammeren, persianer. Een ostrakon (mv. ostraka) is een (pot)scherf, te gebruiken bij een ostracisme, schervengericht. Een godswoord is een Bijbeltekst [woord van God, goddelijke uitspraak]. Dat is echt iets oversizeds. Op Pascha of Pesach eten de joden een pascha, paaslam. De paashaas brengt de paaseieren rond.

6. De paupiëtteproducent [gevuld rolletje vlees of vis, bv. een blinde vink] had eer van zijn werk. Het astrakan is een zeker cloqué (opbollend) dubbelweefsel. Een parwa is een zekere tropisch Amerikaanse loofboom of het hout ervan. De neiging van groeiende planten om zich te ontwikkelen in de richting van zuurstofrijkere lucht heet aerotropisme. Een pensionaire zit in een pensionnetje, maar is niet op pensionaat [kostschool]. Gaan zij [op een bord] hex spelen met dank aan de Deense wiskundige Piet Hein? Het OSAS is het obstructieveslaapapneusyndroom, slaapapneu. Dat pietje-ongeduld is een janongeluk. Piqueren doe je bij het biljarten, pikeren o.a. bij het doornaaien (van bv. revers – zelfde mv.). Een pirosjki is een Russisch pasteitje en een pierogi is een Pools gerecht van deegballetjes. Een bittenbak is (de prullenbak van) een pc.

7. In een pittenbak kweek je komkommers. Een plaidje is een reisdeken en een pleetje een wc. De Kerstster is de ster van Bethlehem. De prachtwolfsmelk is de kerstster. Het PIK is het Portugees-israëlitisch Kerkgenootschap (overkoepelend orgaan van Sefardische joodse gemeenten in Nederland). PTT, vero voor: Posterijen, Telegrafie, Telefonie. PCGD: in NL (historisch) Postcheque-en-Girodienst (VD; GB: p en g – een van de voorlopers van de Postbank). De pip’s [pee-jie-pees] zijn de primi inter pares, zij waken over hun pips [pihps] (persoonlijke internetpagina’s). Een rouwdanus is een rouwdouw(er) of rauwdouw(er) [GB]. Hij is niet rechts-, maar linksgeoriënteerd. Een reliquiarium bevat relikwieën. De enzymenbehandeling hielp niet. Hij moest een deel van zijn remuneratie renumereren. Resorberen: resorptie [opnemen van vocht].

8. De resources [middelen] bepalen de ressources [mogelijkheden]. Een RFID-chip heeft radiofrequentie-identificatie [E: radio frequency identification]. Bij drum-‘n-bass gebruik je een bas(s)drum. Met *ijij*: glij/snij/rijijzer en voorbijijlen. Met *ii*: veel. Met *iij*: niets. Met *i-ij* [GB]: dooi-ijs, draai-ijzer, kiwi-ijs, lawaai-ijker, mini-ijsje, mini-ijskast, mini-ijstijd, plooi-ijzer, schroei-ijzer, tahiti-ijsvogel en tosti-ijzer. In VD nog: tuttifrutti-ijs, hooi-ijzer, I-ijzer, roei-ijzer, schrooi-ijzer en sprei-ijzer. Met *iji* in GB: veel, aaneen. In VD: idem veel. INR, India, roepie en IDR, Indonesië, roepia. Een griekse: NL, Bargoens: luis. Romeins-katholiek [Rome, rooms-katholiek] staat tegenover Grieks-orthodox. De grand départ is in de wielersport het geheel van activiteiten rond de start van de Tour de France. Vgl. de Tour de France Femmes.

9. Ze rijden nu in een na-Tourcriterium. De ruwharige hond snuffelde aan de ruwarige tarwe. Een keulenaar is een reuzenaak en dus reuzegroot. Met samogon wordt zelfgestookte wodka benoemd [Rusland]. In SR is samosa SR driehoekig, plat, gesloten pasteitje. Samp(e)len, scrabb(e)len, tack(e)len [GB] en dribbelen. Een sandelhoutpaard (sandalwood) komt van Soemba, het Sandelhouteiland. Altijd met e: sanguine, maar consanguien(e). MERS is het Middle East respiratory syndrome (besmettelijke, ernstige longziekte) = kamelenhoest. Een villanel(la) is een meerstemmige, volkse compositie of een zekere lyrische versvorm. Een secret de Polichinelle is een publiek geheim. In depot is gewoon en dépôt. Simavi was oorspronkelijk: Steun in Medische Aangelegenheden voor Inheemsen.

10. Zeg maar Sijmen, dan vloek je niet = ik geloof er niets van. Bij de Grote Sint-Bernhardpas [ook St.] zie je vaak sint-bernardshonden. De Heilige Salarius is sint-salarius, de salarisdag. Is de kasjroet, het geheel van de joodse spijswetten, echt nog niet bankroet? Echt waar: een skratjie pokoe is een skrakipoku. Arrenbie is rhythm-and-blues, soca is soul en calypso. Het was niet gezellig voor Simpelmans die niet tegen alleen-zijn kon, in het samenzijn met die saaimans en die sombermans. Wat heeft jouw souschef een mooie souspull, zeg! De Holodomor is de door middel van collectivisatie van de landbouw veroorzaakte hongersnood in de Oekraïense Sovjetrepubliek in 1932/1933, soms beschouwd als vorm van genocide. Met een spartaanse opvoeding worden je Spartaanse zeden bijgebracht.

3702 Dictee zaterdag 23-11-2024 (1) – dictee Groot Zutphens Dictee 2024 √

Dictee – dictees [3702]

Groot Zutphens Dictee 2024

Winnaars scholieren (18-): 20, 27 en 36 fouten.
Winnaars Liefhebbers: Marry Potjes 5 fouten, Wino Sijm 10 fouten, Jan Riefel 13 fouten.
Winnaars Specialisten: Jeroen 5 fouten, Rein 6 fouten [zie I t/m VI], Bert 7 fouten.
Shoot-out tussen Jeroen en Marry: die won de laatste via een benaderingsvraag.

Commentaar tussen [ en ]. Wat rood is, hoort niet bij het dictee.

NB Dictee 2025 – do 21/11!

Gedrukt in Zutphen [titel, deze was tevoren bekend, erop googelen had heel wat fouten gescheeld, vrijwel alle!]

1. (Eerste boekje in Zutphen gedrukt)
In 1518 werd in Zutphen het eerste boek gedrukt, rijkelijk voorzien van xylografische [houtsnijkunst] verluchtingen en gezet in het font Textualis Zutphaniensis * [I, II, eerst T z, later t z], hetwelk men heden ten dage digitaal downloadt om vrij te gebruiken voor tekstverwerken.
* Lastige kwestie. VD heeft alleen lettertypen met kleine letter zoals non-plus-ultra, baskerville, civilité, nonparel, romulus, mediëval, etc. Buiten de wdb. zie je vaak hoofdletters (Arial, Times New Roman, etc.). Googelen levert op, dat je in Zutphen 2 hoofdletters zou moeten schrijven. Maar regels ervoor lijken er niet te zijn. In dit geval was inderdaad één hoofdletter en één kleine letter het beste geweest. Dan had je nooit 2 fouten gehad …

2. (Librije)
De Librije opende in 1564 als openbare leeszaal, waar geestelijken en burgers konden kennisnemen van de contrareformatorische ** [III] leer, maar ook van nieuw gedachtegoed zoals de revolutionaire theorieën van Copernicus over ons zonnestelsel.
** Ik was ten onrechte geobsedeerd door de specifieke Reformatie en de (specifieke, katholieke) Contrareformatie, maar VD vermeldt duidelijk dat de daarbij behorende adjectieven met kleine letter moeten …

3. (Van Bulderen en zijn eerste Zutphensche Courant)
Henricus van Bulderen publiceerde in 1783 de eerste krant van Zutphen én [duidelijk met nadruk gelezen] Gelderland, de door hem landelijk verspreide patriottistische Zutphensche Courant; een eenmansactie waarbij hij in ten minste zes edities berichtte over patriotten en Oranjegezinden in een voor hem politiekvijandige [IV] *** atmosfeer.
*** Ik weet niet meer, hoe dat is voorgelezen, ik meen met de nadruk op ‘vijandige’ en daarom schreef ik het los. Maar met die nadruk moet het inderdaad aaneen: er zijn in VD genoeg voorbeelden met *vijandig [m.n. vrouwvijandig] om dat te doen!

4. (David de Gorter [was te lezen bij de plaatjes op het scherm …])
David de Gorter, minder bekend dan de evenzeer botanisch geïnteresseerde contemporaine Martinet [historisch persoon Zutphen], beschreef minutieus plantjes in zijn Flora Zutphanica [boek over de stadsplanten van Zutphen, 1781]; hij wordt hier zo’n tweeënhalve eeuw later alleen herinnerd door het David de Gorterpad [ook de naam van een wandeling …].

5. (Thieme)
Uitgeverij Thieme bevoorraadde een centennium lang onze schooltassen met atlassen vol topografie, geomorfologie [vormen van de aardoppervlakte en hun ontstaan] en tektoniek [leer van de verschuivingen en verplaatsingen van de aardkorst] van onze aardkloot [aardbol], en meester Prop [vgl. de Meester G. Propschool] zorgde daarbij decennialang [decennium = 10 jaar] voor de geüpdatete [bijgewerkte] geopolitieke [invloed van de aardrijkskundige gesteldheid op staatkundige vraagstukken] actualiteit.

6. (Illegale pers WOII)
Henk van Langen was een van degenen die de lokale verzetskrant Frontloupe [V, uiteraard alleen op internet te vinden] medio 1944 oprichtten; met vrienden verzorgde hij de clandestiene edities die koeriersters verspreidden; de allerlaatste, inmiddels gestencild, verscheen in rood-wit-blauw nadat de Canadese geallieerden Zutphen bevrijdden.

7. (Productiekant)
Belangrijke processen in de boekproductie zijn papier maken **** [VI] en boekbinden en dat brocheren gebeurde sinds vroegachttiende-eeuwse jaren met glutinelijm van gekookte beenderen en huiden; verscheidene grote chemie-industrieën zijn voortgekomen uit Zutphense lijmziederijtjes [zieden = koken, vgl. zeepziederij].
**** Ik had dat aaneen en dat had m.i. niet foutgerekend mogen worden. Bij lemma ‘maken’ (9) in VD staat een lange opsomming met *maken van azijn- en deegmaken t/m zadel- en zakkenmaken. De opsomming (‘zoals de volgende’) is niet-limitatief en papiermaken valt daar dus ook onder!

NB Het lemma 'papiermaken' komt binnenkort [12-2024] in het online-GB!

8. (BührmannUbbens [stond te lezen op een vrachtwagen op het scherm])
Oud-employés [bij ‘onbekend m/v’ altijd de mannelijke vorm!] van de gerenommeerde, jammer genoeg failliete papiergroothandel richtten recent een BührmannUbbensexpositie [‘alles’ werd goed gerekend, mits hoofdletter B en géén streepje voor expeditie] in met anekdotes, precisiemeetinstrumenten, zoals de steekhygrometer [vochtmeter], en salarisenveloppen waarin medewerkers hun traktement ontvingen – dat menigeen direct in een lokaal horeca-etablissement verkwistte.