2765 Dictee donderdag 16-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (606) √ x

Dictee – dictees [2765]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 251, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (606)

1. De letters kunnen niet a priori [vooraf] gegeven worden, al weet je het nooit zeker (cryptogram). Juist: onvoorspelbaar, dus. De balije van Utrecht is een onderafdeling van de tempeliers [ridder van een voormalige geestelijke orde]. Zou die balthasar [wijnfles van 12 liter] voldoende zijn voor ons tiental? De ziegler-nattapolymerisatie is de polymerisatie van een alkeen [zekere koolwaterstofverbinding] bij lage druk onder invloed van een speciaal type katalysator. De bams (bammen – bewust alleenstaande moeder) keuvelden tot bam [tot het ochtendgloren]. BAM is de genormeerde valuta-aanduiding voor de Bosnische convertibele mark, de munteenheid van Bosnië en Herzegovina. Het bamastelsel is de bachelor-masterstructuur. De liefkozende naam bambi voor een jong hertje met bambiogen danken we aan de figuur Bambi uit een Walt Disneyfilm. Een bambocheur is een pierewaaier.

2. Tabasjir is bamboesuiker. Een bamboritahemd is een Surinaams boelewaaihemd [Suriname, felgekleurd]. Een kipas is een bamboewaaier. Ook mies (mieën) eten af en toe bami, een gerecht van mi (deeg, geen meervoud). Bij de rooms-katholieke ban word je geëxcommuniceerd en ben je daarna ex-kerklid. Surinaamse jongeren zeggen bana tegen een penis. Een bananeneter is een toerako. De firma (een vof [vee-joo-wèhf], meervoud: vof's) [NL: vennootschap onder firma] kreeg een bancair krediet. De burgemeester geeft vog's
[vee-joo-gee] (verklaring omtrent het gedrag) af. Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht. Een vogelaarwijk is een probleemwijk. Een vogelbekvrouw is een lippennegerin. Bancassurance is allfinanz.

3. Een bancomat is een geldautomaat van de bank. De band van Poupart is de liesband [in het lichaam]. Het ligament is een bindweefselband om een gewricht. De buckramband, calicotband, fluweelband, gaasband en jaconnetband zijn allemaal lintvormige weefsels [buiten het lichaam]. Welke band had u besteld: een bluesband, countryband, funkband, funkrockband, hardrockband, jazzband, metalband, popband, punkband, rockband, salsaband, soulband of swingband? Joggers dragen bandana's [band om het hoofd]. Overdag was hij bandleider, 's nachts bendeleider. Een
ban-de-bommer (motto: ban de bom) is een pacifist. De bandelottendraagster [mv. alleen n, hanger, oorhanger] viel me op. De bande noire kocht kerkgoederen op en vernielde heiligdommen (tijdens de Franse Revolutie). De banderillero tergt de stier met banderilla's [gepunte stok].

4. De banderollenwaarde [belastingbandje] is inclusief belasting. Banditisme is het optreden van bandieten. Rivieren in Indië kunnen bandjiren [plotseling buiten de oevers treden]. Haar bh-bandje [behabandje] stond op springen. Een bandkraal is een ojiefschaaf (voor lijstwerken - ogief = boog van een kruisribgewelf). Een bandoneonist bespeelt een accordeon in tango-orkesten. De bandtongigen zijn de kamkieuwigen. Het bandwagoneffect [èh uh] beschrijft het profiteren van een politicus [van het succes van anderen]. Het bandy is een vorm van ijshockey met een houten bal. Heeft zij gebandyd? Deze allochtoon kwam uit Bangladesh. Een banisticus [vlaggen, banieren] beoefent de vexillologie [vlaggenkunde]. De banjoïste speelde vals. Doet de bank van Monte Carlo zaken met De Nederlandsche Bank [DNB] en de Nationale Bank van België [NBB]? In België heeft de Bankcommissie een controlerende taak.

5. Een banketbakker is een confiseur of patissier. Die drijft een confiserie of patisserie. De bankholiday [er zijn er meer van in Engeland, daarom geen hoofdletter] is een Engelse feestdag. Een bankharing komt van de Doggersbank. Het bankivahoen [boshoen] is afkomstig uit Zuidoost-Azië. Een bankroutier pleegt meestal bedrog. De Bankgirocentrale is een spin in het financiële web. Een banksnijijzer coupeert geen bankbiljetten. Een bank-verzekeraar vervult een dubbelrol [met het bankverzekeren]. Mandela onderging een banning order [beperken bewegingsvrijheid]. De bantoeïstiek is de studie van de Bantoetalen en Bantoecultuur. Een bansuri [oe] is een soort van Indiase dwarsfluit van bamboe. Een bantoestan is een thuisland, bantuknots [oe] zijn een haardracht.

6. De banyan [baniaanboom, banianeboom, waringin] is een tropische boomsoort. We zeggen wel 'het barre Noorden' (het grimmige Noorden), maar Siberië is nog barder (GB, VD ook: barrer). Baratta [onbetaald doorverkopen] is geen zuivere koffie. Voor de Barbadosdollar kon je heel wat barbadoskersen kopen. Barbarijse zeerovers [Barbarije, land van de Berbers] waarden over de oceaan. Barbershop is de zangstijl waarbij sentimentele liedjes a capella [zonder instrumentale begeleiding] in closeharmonystijl [close harmony = meerstemmige zangstijl waarbij de verschillende stemmen elkaar dicht volgen] worden gezongen.

7. Hangen moet ze, Barbertje [er moet een schuldige zijn], en hangen zal ze, het barbertje [hangend mandje]. Venetiaanse gondeliers zingen de barcarolle [gondellied]. Barège is luchtige doorschijnende japonstof. Het Bargoens wordt ook koeterwaals of kramerslatijn genoemd. Een barendneef (niet meer in VD) was 75 cent. De baribal is de
Noord-Amerikaanse zwarte beer. Hij was het slachtoffer van barking up the wrong tree [de verkeerde voorhebben]. Zo, is de barmhartige samaritaan [bekommert zich om de medemens] weer langs geweest? Voor een joodse jongen is de bar mitswa(‘s) aan het eind van zijn dertiende levensjaar [voor meisjes de bat mitswa(‘s), godsdienstige meerderjarigheid, eind twaalfde levensjaar]. Een barnumreclame is een megareclame. Die Barnevelders hielden barnevelders [kippen]. Een zekere barokfluit is een traverso.

8. Hoeveel millibar [mbar, nu hPa, hectopascal] was ook alweer een bar (nee: niet de barre – uitspraak: bahr, ook wel: baar – van het ballet!)? Ik denk: 1000. Baron Zeep was een gewestelijke oweeër (ow'er) [oorlogswinst]. Bij een barouchet zit de koetsier op een hoge bok. De baroxyton is een oud koperen blaasinstrument reikend van contra D tot a. Een barquette is een bakje van bladerdeeg voor ragout. Blijf bij barracuda's [zeer vraatzuchtige vis] uit de buurt! De franciscanen zijn barrevoetbroeders (barrevoetmonniken, die lopen dus barrevoets!). Een barréklem is een soort machinale barrégreep [vinger op meer dan één snaar]. Het moddergooien had wel iets weg van een barricadegevecht [n/s]. Het barrièretraktaat [n/s] [de Republiek kreeg de barrière, een rij steden in de Zuidelijke Nederlanden, als versperring tegen dreigende Franse invallen] is een in 1715 gesloten verdrag. Hij vertrok met pak en zak, gepakt en gezakt. Volgens Bartjens (GB, VD ook: Bartjes) is drie maal drie negen. De (Sint-)Bartholomeusnacht is de Bloedbruiloft, referentie: hugenoten.

9. Het barycentrum is het zwaartepunt, het baryon is een zwaar elementair deeltje en de barysfeer is de aardkern. Het basaalcelcarcinoom [kanker] is het basalioom. Hij was helemaal basané, bruinverbrand. Een bas-buffo is een buffobas, een bas-bleu is een blauwkous. Aan de uitspraak hoor je wel of je basdrum [ah] of bassdrum [ee] moet schrijven. Base is cocaïne (werkwoord: basen), base is loog (basenparen zitten in DNA). Bij de ziekte van Basedow [kortweg: basedow] doet de schildklier het te goed. Basic English (Basisengels) is rudimentair Engels voor internationaal gebruik. De programmeertaal Basic dankt zijn naam aan Beginner's All-purpose Symbolic Instruction Code. Basiciteit staat gelijk aan basiditeit [mate waarin een oplossing basisch is] en basidiomycotina zijn hetzelfde als basidiomyceten [steeltjeszwammen].

10. Hij werkte op no-cure-no-paybasis (no cure, no pay). Het vbo is het voortgezet basisonderwijs, een gemeente houdt het GBA (de gemeentelijke basisadministratie, het bevolkingsregister) bij. Voor veel drukwerk wordt de baskerville [lettertype] gebruikt. Hij baseballde, zij basketbalde (baskette, deed aan basketten). De basralokus is een Zuid-Amerikaanse boomsoort, een basset is een jachthond en een basson is een fagot. De bastaarddoronicum is een stinsenplant (GB/VD beide ook: z). De Bastille is een voorbeeld van een bastille [versterking, fort]. Hm, is dat bastognekoek? Bastweefsel is floëem. De basuco [zoe] is een harddrug. Een mannetjesputter is een bataaf [ook: manwijf]. De Batak [bewoner Bataklanden] bereed een batakker [Bataks paard]. De Batavianen (nee, niet: bavianen) aten batavia [een zekere slasoort]. De bath is een Bijbelse inhoudsmaat van 36 liter.

11. Een bathyale vondst komt van tussen de 200 en 1000 m diep. Eenmaal bij de monniken, deed zij haar batikken overgooier af. De batsmen cricketten gisteren. Een batterijei wekt geen elektriciteit op. De Battle of Britain werd mogelijk in battledress gevoerd. Is de Vlaamse BA-verzekering [burgerlijke aansprakelijkheid] identiek aan de Nederlandse WA-verzekering [wettelijke aansprakelijkheid]? Bazielkruid is basilicum. Richt de bazooka [antitankwapen met raketten]! Ken je de volgende uitdrukkingen: B&B (bed and breakfast), b-boy (breakdanceboy, VD: 2021 aaneen! - vgl. b-girl), bbp (bruto binnenlands product), BBQ (barbecue) en BBQ'en (barbecueën), bbt en bbt'er (beroeps voor bepaalde tijd), bdl (bevelhebber der landstrijdkrachten), bd (biologisch-dynamisch), bcc (blind carbon copy), bdz (bevelhebber der zeestrijdkrachten) en Bé (schaal van Baumé)? Bathmetaal is een bijna witte legering, bde's zijn bijna-doodervaringen.

12. Een bataillestuk is een schilderij dat een veldslag tot onderwerp heeft. Een bastonnade is een pak slaag, een fort kan gebastioneerd [van bastions voorzien] worden. Een bastiaan is een opzichter over medeslaven. De BCG is de bacillus Calmette-Guérin, een van runderen afkomstige bacil, gebruikt voor de bereiding van een
tbc-vaccin [tuberculose]. De baud [snelheid van informatieoverdracht] wordt afgekort aangeduid met Bd.

 

 

 

2764 Dictee woensdag 15-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (605) √ x

Dictee – dictees [2764]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 252, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (605)

Israëldictee (gezocht op '*israë*')

1. Allereerst is gezocht op woordvormen. Het Erets Jisraël is Palestina, het land van Israël. Van de naam Israël is de betekenis onzeker, misschien 'hij vocht met God', naar Jakob, die volgens Genesis 32:24-32 de bijnaam Israël verkreeg. De naam Israël is echter veel ouder en het verhaal is een achteraf bedachte verklaring. De Israëlische munteenheid is de sjekel. Een israëliet is een jood en een Israëliet is een Semiet, een nakomeling van de aartsvader Jakob. In het Israëlitische rijk worden israëlitische [= joodse] feestdagen als Jom Kipoer (de Grote Verzoendag, de plechtigste dag van het joodse jaar) gevierd. Jom Haätsmaoet is de Israëlische onafhankelijkheidsdag (geen O omdat Jom K… de officiële naam is, Suriname kent wel een Onafhankelijkheidsdag), de dag waarop gevierd wordt dat de staat Israël werd uitgeroepen. Ook Jom Hasjoa (herdenking vervolging van en moord op de Joden) is een Joodse feestdag. Jom Hazikaron is de dag waarop degenen worden herdacht die vielen in Israëls oorlogen, met name de (Amerika) Onafhankelijkheidsoorlog [VD, historische gebeurtenis], en in andere militaire acties. De Joodse lobby in Amerika spuit heel wat pro-Israëlpropaganda. Het ook in de Bijbel genoemde sanhedrin is de Hoge Raad der Israëlieten ten tijde van de Romeinse bezetting.

2. Vervolgens is gezocht binnen artikelen. Figuurlijk zijn Mozes en Aäron staat en kerk. Een aartsvader is een patriarch of een eerwaardig grijsaard. De alia is bij joden de emigratie naar Israël of de oproep tot het lezen van de Thora. Naast experimentele archeologie bestaat ook de Bijbelse archeologie. Basserool is Bargoens voor snuiter, heerschap (zoon van Israël, Hebreeuws: bar jisra'el). Hij is een rechte beëlzebub, je zou hem ervan verdenken dat hij met Beëlzebub de duivel uitdrijft. Ongezuurd brood is zeer plat uitgerold en in ronde vorm gebakken deeg, aan de israëlieten op hun paasfeest tot spijs voorgeschreven. Het chameets is gegist deeg van een van de vijf graansoorten (tarwe, emerkoren, spelt, gerst en tweerijige gerst) van het oude Israël, genoemd in de halacha (stroming binnen het jodendom). Het CIDI is in Nederland het Centrum voor Informatie en Documentatie over Israël. Bij deze zoekactie kwamen we ook Disraeli tegen (in het Lagerhuis (1852): Engeland is afkerig van coalities). Israël is een Eurovisiesongfestivalland. De bekendste farao heeft de Israëlieten moeten laten vertrekken. De fedajien zijn een islamitische,
anti-Israëlische of antiwesterse volksmilitie. Met de tefilin worden de gebedsriemen bij de israëlieten bedoeld. Een theocratie is een godsregering. Een godvrezende leefde naar de joodse wetten, maar was onbesneden. Het grote en kleine hallel zijn psalmen (psalmgedeelten).

3. De Heilig-Landstichting (niet meer in VD) bevindt zich bij Nijmegen (Dries van Agt woont - 2025 woonde - er). De intifada is de opstand van de Palestijnen in de door Israël bezette gebieden. Het Ivriet is het moderne Hebreeuws, zoals dat in Israël gesproken wordt. De jaffa(sinaasappel) komt uit Jaffa. Kibboets is in Israël de naam voor kolonies van pioniers die privébezit en hiërarchie hebben afgeschaft en zich wijden aan de opbouw en exploitatie van het land. De Knesset is het Israëlische parlement. De levieten waren priesters, je kunt trouwens iemand de levieten lezen [de les, streng berispen]. Sommigen van hen waren Levieten en kwamen uit de stam van Levi. Wat is een leviraatshuwelijk? Antwoord: een zwagerhuwelijk. De mitswa (meervoud: mitswot) is bij Portugees-israëlitische Joden een begrafenis. Een mosjav (meervoud VD: mosjavim, GB: mosjaviem) is een Israëlische nederzetting op coöperatieve grondslag, maar zonder het communekarakter van de kibboets. Het mozaïsme is de leer van Mozes. Een nazireeër verplichtte zich zich(!) geheel aan de Heer te wijden. Het Pascha heeft als synoniem Pesach. De zendgemachtigde NIK-tv in Nederland beheert de televisie van het Nederlands-israëlitisch Kerkgenootschap. Het paasbrood is met Pasen gegeten krentenbrood dan wel bij de Israëlieten ongezuurd brood, enkel van tarwemeel en water gebakken (synoniem: matse). Het PIK is in Nederland het Portugees-israëlitisch Kerkgenootschap (overkoepelend orgaan van Sefardische joodse gemeenten in Nederland). De PNA is de Palestijnse Nationale Autoriteit. Een refusenik is een Sovjetburger die ten tijde van het communisme langs legale weg een uitreisvisum had aangevraagd om zich in het buitenland te vestigen, maar geen toestemming kreeg het land te verlaten. Het boek der Richteren is onderdeel van het Oude Testament.

4. Een sabra (sabre) is een Jood of Jodin die in Israël is geboren (zo genoemd naar de vrucht van de vijgencactus: hard en stekelig vanbuiten, maar zacht en zoet vanbinnen). De sadduceeërs waren de tegenhangers van de farizeeërs met hun farizese, schijnheilige streken. Op de seider(avond) (ook: seder) wordt de uittocht uit Egypte herdacht. Een sjouchet is een ritueel slachter bij de israëlieten. Een snoge is de synagoge van een Portugees-israëlitische gemeente. Een sofer is onder andere een kopiist van thorarollen. Een synagoge wordt ook sjoel genoemd. Het feest der tempelwijding heet Chanoeka. Met terafim worden waarschijnlijk heidense godenmaskers bedoeld. Het tienstammenrijk was deel van Israël. De trappsalmen werden gezongen bij het opgaan naar de tempel. De tweestatenoplossing is een politiek bedenksel. De Vreugde der Wet is de feestdag Simchat Thora in oktober. In een weenhuis werden de ceremoniën met een lijk verricht. Na veertig jaar omzwerven vertoonden de Israëlieten de woestijnpas [vermoeide, sjokkende gang]. De uitdrukking 'in zak en as zitten' sloeg op een zakvormig rouwkleed en op het hoofd gestrooide as. De Zesdaagse Oorlog ging tussen Egypte en Israël. Ben jij weer tot zondebok verklaard?

5. Verder met '*joden*' (ook '*jood*'). Twee joden weten wat een bril kost [sluwe mensen hoeven elkaar niets wijs te maken]. Een antisemiet is een Jodenhater. Het chassidisme is een mystieke stroming in het jodendom [ook in VS]. Cheiders zijn scholen voor orthodoxe joden. De david(s)ster wordt ook Jodenster genoemd. De Endlösung moest de Judenfrage definitief oplossen. Een filosemiet is een Jodenvriend. Het achttiengebed is een vast gebed in de joodse liturgie. Een ariërverklaring is een niet-Joodverklaring. Een bandeau is een pruik om de kortgeknipte haren van orthodox-joodse vrouwen te verbergen. Een sjeitel is een pruik van gehuwde rechtzinnig joodse vrouwen. De bracha (meervoud: brachot) is een joodse zegenspreuk of lofzegging. De briet mila (meervoud: briet milot, brietot mila) is de besnijdenis van een joodse jongen. Een etrog is een cederappel.

6. Een chazan (meervoud VD: chazonim, GB: chazoniem) is een voorzanger in een joodse gemeente. Een choppe (choepa) is een Joodse huwelijksplechtigheid. De essenen vormden een joodse sekte die rond het begin van de christelijke jaartelling bij de Dode Zee leefde. De exilarch was de leider van de Joodse gemeenschap in Babylonië [in ballingschap] van de eerste tot de elfde eeuw van onze jaartelling. De haskala was de Joodse verlichting, van eind 18e tot eind 19e eeuw. De judaïca is de studie van Joodse cultuur en geschiedenis. Het kol nidree (kol nidrei) is het joods gebed [naam – dan ook hoofdletters verdedigbaar!], gezegd of gezongen op de vooravond [Kol Nidree, Kol Nidrei] van Grote Verzoendag. In de Kristallnacht hield de SS [Schutzstaffel, bewakingsdienst, ook ingezet bij concentratiekampen en de Holocaust] in Duitsland een grootscheepse pogrom tegen de Joden. De loeach (meervoud: loechot) is de Joodse almanak of kalender. De levaje is een Joodse begrafenis of uitvaart. De menora is een liturgische kandelaar met zeven armen in joodse synagogen. Een parnas(sijn) is een opzichter van de synagoge. Je kunt eruitzien als een parnassijn (welgedaan dus). Een spekjood is een Jood die de rituele voorschriften niet in acht neemt. Tisja Beav is de joodse vastendag ter herinnering aan de verwoesting van de tempel. De tsitses [ook: tsietsiet] zijn de draden aan de vier hoeken van de talles (het joodse gebedskleed).

7. Het leek hier wel een jodenkerk [allemaal door elkaar schreeuwen of spreken]. Hij scheepte me af met een jodenfooi [gering loon]. Driemaal recht is scheepsrecht (Jodenrecht). Wel alle joden [beledigende bastaardvloek]: hij is aan de joden overgeleverd [het ergste te verwachten hebben]. Wat is in Jodentaal (Jiddisch, Jiddisj) het woord voor jodenstreek? De zeloten kenmerken zich door een onverdraagzame ijver. De talliet is bij joden het vierhoekige, wollen of zijden gebedskleed voor mannen, voorzien van tsitses aan de vier hoeken, vooral tijdens het ochtendgebed gedragen en door de leider van de dienst in de synagoge [Zie ook het slot van alinea 6]. Sukkot was de Hebreeuwse en Joodse naam van het Loofhuttenfeest (niet meer in VD, wel: Soekot). De achtste dag daarvan is het Slotfeest, een joodse feestdag. Een ramshoorn is een sjofar. Een rare piechem is een vreemd personage. De chai is bij joden het symbool voor leven, gevormd met letters chet en joed. De alef is de eerste letter van het Hebreeuwse alfabet.

 

 

2763 Dictee dinsdag 14-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (604) √ x

Dictee – dictees [2763]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 253, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (604)

Chemiedictee (gezocht op '*chemi*') (1 van 2)

Zie ook blogpost 2762! 

1. We hebben gezocht op woordvormen. Dat geeft niet zoveel spectaculairs: quantenchemie (of: kwantumchemie), maar ook ischemisch (betrekking hebben op ischemie, bloedeloosheid) - een tia is een transient ischaemic attack, chemisierjurk [bovenzijde = overhemdblouse], chemisette (kraaghemdje), chemise-enveloppe (hemdbroek), chemin de fer (een kaartspel), chemiglyfie (glyfografie = methode om galvano's – clichés – voor boekdruk te vervaardigen), chemische castratie, alchemistenlatijn (ook: -chi-) en klein chemisch afval (afkorting: kca). De meeste termen komen we tegen bij zoeken 'binnen artikelen'.

2. Hoe staan je chemieaandelen? De aardalkalimetalen zijn: beryllium (4, Be), magnesium (12, Mg), calcium (Ca, 20), strontium (Sr, 38), barium (Ba, 56) en radium (Ra, 88). Acetaat (ester of zout van azijnzuur), albuminaat [eiwitverbinding], boraat [o.a. zout van boorzuur], carbonaat [koolzuur zout], chloraat [zout van chloorzuur], fosfaat [fosforzuur zout], opiaat [slaapmiddel], sulfaat [een zout van zwavelzuur] en titanaat [zout of ester van het hypothetische titaanzuur] zijn chemische stoffen. ABC-wapens zijn atomaire, biologische en chemische wapens (synoniem: NBC-wapens – N komt van nucleair). Het abiëtinezuur is een kleurloze vaste stof, een bestanddeel van colofonium [spiegel- of vioolhars]. Bij een ab-initiorekenmethode in de chemie wordt van fundamentele grootheden uitgegaan, deze is niet (semi-)empirisch. Met acaricide bestrijd je mijten. Aceetaldehyde of ethanol komt voor in bier en wijn. Aceetamide is het amide van azijnzuur (symbool: CH₃CONH₂). Synoniemen zijn acetaat en ethanoaat, acetofenon en fenylmethylketon, aceton en propanon, acetonitril en ethaannitril, acroleïne en propenal.

3. Achiraal is geen chiraliteit [identiek aan spiegelbeeld] vertonend. Aciditeit is de zuurheidsgraad. Kunnen zuurpruimen ook acidofiel [affiniteit met zuur hebbend] zijn? Acyl is de benaming voor de organisch-chemische groep die ontstaat door aan een carbonzuur de hydroxylgroep te onttrekken. Een adduct is een additieproduct [toevoeging]. Het ADP (adenosinedifosfaat) is een fosforylerend (veresterend) en energie leverend reagens in biochemische reacties, adenosinemonofosfaat wordt aangeduid met AMP en adenosinetrifosfaat met ATP. Het meervoud van agens [stof met chemische werking] is agentia. Het aglycon is een stof die in een glycoside [plantaardige verbinding van suikers met tal van andere stoffen] aan een koolhydraat is gebonden. Het albuminaat is een eiwitverbinding, albumose daarentegen is een afbraakproduct van eiwit.

4. Een alcoholaat is een alcoxide. Aldol is de benaming van
2-hydroxyaldehyde, aldose echter is polyhydroxyaldehyde. Dat wist je toch: cyclohexaan is alicylisch [niet-ringvormig]? Een alifatische is een niet-aromatische koolwaterstof. Alizarol is een oplossing van alizarine in alcohol. Een alkeen is een gekraakt alkaan (geen gebouw!). Alkoxy is de benaming voor eenwaardige zuurstofhoudende alifatische radicalen, bijvoorbeeld: methoxyl. Alleen(!) heet ook propadieen. Het allyl is een eenwaardig radicaal, net als amyl. Allylalcohol is
2-propen-1-ol. Ambraïne is ambervet en americium is een element
(95, Am). Amygdaline zit in bittere amandelen. Een analist voert analyses uit.

5. Thinner is pentylacetaat oftewel amylacetaat. Antrachinon is een oxidatieproduct van antraceen. Tetrachloorkoolstof is een apolair
[niet-polair] oplosmiddel. Dimethylformamide is aprotisch [kan geen protonen afstaan, zoals DMF – dimethylformamide]. Gedestilleerd water heet in het Latijn aqua destillata, sterkwater [aaneen!] heet aqua fortis. Arachidonzuur is het 5,8,11,14-eicosatetraëenzuur waarin alle vier dubbele bindingen de cisconfiguratie hebben. Een artsenbezoeker is een vertegenwoordiger van een farmaceutisch-chemisch bedrijf. Aspidosperma-alkaloïde is de benaming voor een groep alkaloïden die het indoolskelet (indol, benzopyrrool) bevatten. Iets au bain-marie verwarmen [in een (au-)bain-mariepan] slaat wel degelijk terug op het bad van Maria. De aminogroep is auxochroom [kleurverdiepende; VD: aaneen – 2022 – ]. Axiaal [loodrecht op vlak molecule] in chemische zin is het antoniem van equatoriaal [in het vlak].

6. Azool en pyrrool [gebruikt in de farmaceutica] zijn synoniemen. Bathochromie is roodverschuiving, het tegenovergestelde is hypsochromie [blauw-]. De bauméschaal is een schaal waarin de concentratie van oplossingen wordt uitgedrukt (symbool: Bé). De beckmannomlegging is de omlegging van een oxim naar een zuuramide, toegepast in de productie van caprolactam [gebruikt voor nylon 6 – vgl. koolstof 14-methode]. Benzopyreen is een polycyclische aromatische koolwaterstof [afgekort: pak – mv. paks]. Dibenzoylperoxide mist een hydroxylgroep. Zwitterion is betaïne.

7. De beilsteintest is een methode om met behulp van een gloeiende koperdraad halogenen in een organische verbinding aan te tonen. Benzidine is het 4,4-diaminobifenyl, een kankerverwekkende vaste stof. Van een blokcopolymeer bestaan de moleculen uit secties van homopolymeren. Boor (borium, B, 5, niet: bohrium! = Bh, 107) is een chemisch element uit de dertiende groep van het periodiek systeem, atoomnummer 5, een niet-metaal [niet om te nieten ...] (symbool: B). Met bouillie bordelaise wordt Bordeauxse pap bedoeld. De brinellhardheid geeft de hardheid van metalen aan. Het brønstedzuur is de verbinding waarvan de moleculen een proton kunnen afstaan aan een base. Het broomthymolblauw is een indicator bij zuur-basetitraties. De büchnertrechter is een porseleinen filtreertrechter met geperforeerde plaat. De bunsenbrander kent u vast wel.

8. Butenal is crotonaldehyde. Het initiaalwoord MTB(E) staat voor butylmethylether, ook: methyl-tertiair-butylether. Calciumcyaanamide heeft als formule CaCN₂. De (het) catharanthusalkaloïde heet ook wel vinca-alkaloïde. Cerussiet is een uit loodcarbonaat bestaand wit mineraal. Cesium [Cs, 55] is een chemisch element net als het chalcogeen (verzamelnaam). Chemigrafie is het maken van drukplaten met chemische procedés, met name zinkografie. Chinhydron is een additieverbinding van chinon en hydrochinon. Chlooracetofenon is het CN-gas. Goede cholesterol (hdl, high density lipoprotein) kan slechte cholesterol (ldl, low density lipoprotein) compenseren. Citrulline is het 2-amino-5-ureidopentaanzuur [uitspraak ree-jie-doo?]. Een clarkelement is een voltaïsch standaardelement. Het clausproces vormt rookgassen om tot elementaire zwavel.

9. Schuim kan als een colloïdaal systeem worden opgevat. Het corydaline is een alkaloïde dat in corydaliskruiden voorkomt, vroeger gebruikt als wormverdrijvend en menstruatiebevorderend middel. Het cyaanzuur is 2,4,6,-trihydroxy-1,3,5-triazine. Een daniellelement is een galvanisch element met koper- en zinkelektroden [1,1 V, volt]. Bij de
d-elementen wordt de d-subschil langzamerhand opgevuld. Het desoxyribonucleïnezuur wordt afgekort tot DNA (a = acid). Een dewarvat is een vacuümvat met het principe van de thermosfles. Het dichloordifenyltrichloorethaan is simpelweg DDT, dieldrin (zusje van aldrin, beide: drins) is nog sterker.

10. Bij de diels-alderreactie ontstaat een cyclohexeenderivaat. Ether is een afkorting van di-ethylether. Het dinatriumtetraboraat is gewone borax. Xanthogeenzuur is een dithiokoolzure ester. Een distilleerkolf is een retort. Het dl-melkzuur is een racemisch mengsel. Dodekop heeft vele namen: colcothar, caput mortuum, Engels rood, Persiaans rood, poleerrood, polijstrood en Spaans rood. Een draaiing is een rotatie, een doublet een tweevoudige spectrale lijn [triplet, quartet]. Dralon is een polyacrylonitrilvezel, onder meer gebruikt voor stikgarens en kousen. Een druppelreactie heet ook stillireactie. Natriumbicarbonaat is dubbelkoolzure soda. Wat is dunnelaagchromatografie? Een dyade is een tweetal atomen als eenheid beschouwd, bijvoorbeeld CN in HCN. Ebullioscopie is de bepaling van het moleculair gewicht door middel van kookpunt(s)verhoging [alleen in VD]. De einstein is een
niet-officiële eenheid van fotochemische energie.

11. De ESR is de elektronenspinresonantie. Enantiomorf is elkaars spiegelbeeld vormend. Een endergonische reactie gaat gepaard met verhoging van de gibbsenergie. De EO staat naast Evangelische Omroep ook voor etheenoxide. Epichloorhydrine is
1-chloor-2,3-epoxypropaan. Het epsomzout is magnesiumsulfaat. Volgens de equipartitie van energie (synoniem: boltzmannverdeling) is de energie van een systeem gelijkelijk verdeeld over de aanwezige vrijheidsgraden. De erlenmeyer [kegelvormige glazen kolf] wordt in laboratoria gebruikt. Eterniet is een tot een duurzame stof verhard mengsel van asbestvezels en cement. Ethaandial is glyoxaal.

Bent u er nog steeds? Snel vergeten maar, allemaal!

 

 

 

 

2762 Dictee maandag 13-06-2022 (1) – dictee Dictee van de dag (603) √ x

Dictee – dictees [2762]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 254, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (603)

Chemiedictee (gezocht op '*chemi*') (2, slot)

Zie ook blogpost 2763! 

1. Ethoxyethaan is di-ethylether. Het bekende EDTA is ethyleendiaminetetra-azijnzuur. Het verschil tussen ethyleenglycolmonomethylether en ethyleenglycolmono-ethylether is gradueel, niet substantieel. Eucalyptol en cineol zijn synoniemen. Bij een exotherme reactie komt warmte vrij (antoniem: endotherm). Een exsiccator is een toestel voor chemische droging. Een extractiehuls wordt gebruikt in een soxhletapparaat. Farnasol is een naar
lelietjes-van-dalen ruikende vloeistof. De faseleer gaat ook over
fase-evenwichten [2 x n/s]. Met het fehlingsreagens kun je reducerende suikers en aldehyden aantonen (bijvoorbeeld in urine). De f-elementen zijn de lanthanoïden van de zesde en de actinoïden van de zevende periode van het periodiek systeem.

2. Fenylalcohol is carbolzuur en fenyletheen is styreen. Kaneelzuur is 3-fenylpropeenzuur. Fibroïne is scleroproteïne, een bestanddeel van zijde. Met de fischer-tropschsynthese vindt industriële bereiding van vloeibare en gasvormige koolwaterstoffen plaats. Floroglucinol kan reageren in de tautomere vorm cyclohexaan-1,3,5-trion. Flocculeren is uitvlokken. Een formica tafelblad is gemaakt van harde kunststof. Ftaalzuuranhydride met ammoniak geeft ftaalimide. De (het) fullereen is de bekende buckyball. Een fijnstructuur omvat een multiplet.
D-galactose is een bestanddeel van het disacharide lactose en van glycoproteïnen. Gallium heeft atoomnummer 31 en symbool Ga.

3. Gaswetten zijn er van Boyle-Gay-Lussac en van Van der Waals. Geluk is wat chemie in de hersens (S. Hertmans). Geraniol is een naar rozen ruikende vloeistof. Is germanium (32, Ge) een onderdeel van europium (63, Eu)? Nee, dus. De partydrug GHB staat bekend als gammahydroxybutyraat oftewel gammahydroxyboterzuur [= GBH: grievous bodily harm]. Glucose is dextrose, druivensuiker. Glycerinealdehyde is 2,3-dihydroxypropanal. Het golf-deeltjedualisme is lastig te bevatten. Goudzwavel is antimoonpentasulfide. De twee kekuléstructuren van benzeen vormen een grensstructuur. Zeep en andere detergentia zijn grensvlakactief. De (het) guargom is een plantaardig verdikkingsmiddel. Het haberproces maakt ammoniak uit stikstof en waterstof bij hoge druk en hoge temperatuur. Het HCH is hexachloorcyclohexaan. De chemicaliënhandel staat zwaar onder druk (en dan wordt alles vloeibaar). De helmholtzenergie is gerelateerd aan de gibbsenergie.

4. Bestaan hagenaar, utrechtenaar en truus geheel uit heteroatomen? Vast niet! Hexylresorcinol is een zeker wondontsmettingsmiddel. Het hogedichtheidpolyethyleen wordt aangeduid met HDPE (vgl. LDPE). Homunculus is een kunstmens bij de alchimisten of een gedrochtje. Humuleen is alfakaryofylleen (ook: α-). Hyosciamine [oo] is een alkaloïde uit planten van de familie der nachtschaden [ook: s]. Iatrochemie is scheikunde in dienst van de geneeskunde. Icosatetraëenzuur is arachidonzuur. Een initiator is een aanjager, een inhibitor een remmer. Een bekend internetprotocol is TCP/IP [transmission con­trol pro­to­col / in­ter­net­pro­to­col]. Itaconzuur is methyleenbarnsteenzuur. Op de Jodenster (davidster, davidsster) stond geen joodgetal. Kamerzuur is zwavelzuur, bereid volgens het lodenkamerprocedé.

5. Karmijnzuur is cochenilline. Waar wordt Michlers keton voor gebruikt? Het kevlar is de aramidevezel van een bepaald merk. Het koningswater, een mengsel van twee delen zoutzuur en een deel salpeterzuur, daar lossen goud en platina in op. Koperoxychloride fungeert mede als fungicide. Kwikbeits is een oplossing van dikaliumtetracyanomercuraat in … Wilt u dat echt weten (nou, vooruit: KCN = kaliumcyanide)? Cumarine is een onverzadigd lacton. De lapis philosophorum is de steen der wijzen. Het leblancproces produceerde vroeger soda (het sodaproces van Leblanc). Een leclanché-element is een batterij met elektroden van zink en grafiet met mangaandioxide en een ammoniumchlorideoplossing als elektrolyt. Een lewisbase is een verbinding die een elektronenpaar kan doneren (antoniem: lewiszuur). Lr (103) staat voor lawrencium en Lu voor lutetium (71). Lycopeen zit in tomaten. Malathion lijkt op parathion, maar is minder giftig. MDMA, methyleendioxymethylamfetamine, is de drug ecstasy (xtc). Meitnerium (symbool: Mt, atoomnummer: 109) is een kunstmatig bereid radioactief chemisch element.

6. Het messenger-RNA (m-RNA, boodschapper-RNA) draagt informatie over van DNA naar eiwitten. Meta is de verkorting van het brandbare metaldehyd(e). De mohsschaal (schaal van Mohs) is schaal voor de hardheid van materialen: 6 staat gelijk met orthoklaas, 9 met korund en 10 met diamant. Molybdeniet is molybdeenglans. Montmorilloniet bestaat uit een zacht kleimineraal. MTB(E) staat voor methyl-tertiair-butylether, MTA voor methylthioamfetamine (een bepaalde synthetische, psychedelische drug). Myrceen is een vloeistof en onderdeel van etherische oliën. NAD is nicotinamideadeninedinucleotide [aaneen!] (NADH is de gereduceerde vorm ervan - 4 woorden, h = hydrogen), een waterstofoverdragend
co-enzym. Novolak is lak op basis van fenolformaldehydekunstharsen. Het octadecatrieenzuur heeft maar liefst 18 koolstofatomen in een molecule. Oleïne is olievet. Oliezuur is cis-9-octadeceenzuur. De recipiënt (ontvanger) vangt de werking van een chemische reactie op. Met osseïne bereidt men beendergelatine.

7. Oxim wordt gebruikt als middel tegen gifgas. De naam 'oxygenium' voor zuurstof komt uit het Grieks. Het PAN is het peroxyacetylnitraat. In pasteurs [toestel] kun je pasteuriseren. Het pauliverbod is een uitsluitprincipe . Het pcb is het polychloorbifenyl. Een peroxide heeft een tweetal zuurstofatomen. De ziekte van Pfeiffer [kortweg: pfeiffer] is genoemd naar een Duitse chemicus, deze heet ook wel kusziekte of zoenziekte (kissingdisease, pfeiffer). Plagioklaas is een mengsel van albiet en anorthiet. Polyamide is nylon, naftaleen is polycyclisch. Polyethyleentereftalaat hoort bij het letterwoord pet. De polymerasenketenreactie is een methode waarmee een DNA-fragment vele malen kan worden vermenigvuldigd. Het initiaalwoord ppb betekent: parts per billion [= ons miljard!], ppm betekent: parts per million [= ons miljoen!]. Een precipitaat is een bezinksel.

8. Pro analysi is een zuiverheidscriterium voor een chemisch product. Polyurethaan (meestal: pur) wordt ook PU genoemd, denk maar aan purschuim. Pyrex is thermisch en chemisch resistent glas. Een quartet vindt men in een spectrum. Raneynikkel is fijn pyrofoor poedervormig nikkel. Redox is de samentrekking van reductieoxidatie. Een
referentie-elektrode is een elektrode in een galvanische cel met een constante potentiaal (bijvoorbeeld een kalomelelektrode). De r.e.m. is de rasterelektronenmicroscopie. Revivificatie is het (chemisch) herstellen van de oorspronkelijke toestand. Het r-RNA is
ribosoom-RNA. Sarine [ook: sarin] is een zenuwgas, een derivaat van fosfonzuur. De scanning tunneling microscopy is microscopie op moleculaire schaal. Het scheeliet is een mineraal. Het seaborgium is een kunstmatig bereid element (Sg, 106).

9. Het seignettezout is kaliumnatriumtartraat, onder andere gebruikt als reductiemiddel bij het maken van zilverspiegels. Sfaleriet is zinksulfide, sferuliet een bolvormig mineraal. Sherardiseren is verzinken door met zinkpoeder te bespuiten. Similor is pinsbek, namaakgoud. Het solvayprocedé is de productiemethode van soda uit kalksteen en zout. Het soxhletapparaat is een toestel om te extraheren. Wat is het verschil tussen spiritus ketonatus [met aceton] en spiritus methylatus [met methanol]? Squaleen is een acyclische onverzadigde koolwaterstof. Anabole steroïden worden gebruikt als stimulerend middel. Een teclubrander is een verbeterde bunsenbrander. Het thermietprocedé is een technisch procedé voor het winnen van sommige metalen, waarbij aluminium gebruikt wordt als reductiemiddel van de metaaloxiden. Het thio-ureum is een kankerverwekkende vaste stof. Thortveitiet is een scandium [Sc, 21] bevattend mineraal.

10. Transfer-RNA of t-RNA is overdrachts-RNA. De vanderwaalskracht is klein in vergelijking met de coulombkrachten. De vastestoffysica bestudeert – geloof het of niet – de vaste stoffen. Veronal is een
di-ethylderivaat van barbituurzuur dat vroeger als slaapmiddel werd gebruikt. Voorbeelden van een lineaire vrije-energierelatie zijn de brønstedrelatie en de hammettrelatie (beide niet meer in VD). De WCA is in Nederland de Wet Chemische Afvalstoffen.

Bent u er nog? 

 

 

 

2761 Dictee zondag 12-06-2022 (2) – dictee Wekelijkse dicteetest 210 RL √ x

Dictee – dictees [2761]

Wekelijkse dicteetest 210 RL [elke zondag]

Welk van de 3 antwoorden is juist?

Oplossingen: hieronder!

Bron: Oefendictee (oud) 710

1. Hij kreeg de ziekte van ………., zij kreeg ……...

a. Crohn                                    Weil

b. crohn                                     weil

c. Crohn                                    weil

2. Een ……… mix van dansmuziek heet ………..

a. Creoolse                                     zouk

b. creoolse                                      zoek

c. creoolse                                       zouk

3. Een ………. maait gras, een ………. is een winkelhaak.

a. zwatmaaier                                    zweitje

b. zwadmaaier                                   zweitje

c. zwatmaaier                                    zwijtje

4. Een ……….. voor een ………..!

a. Delfts blauwbord                          habbenkrats

b. Delftsblauwbord                           habbekrats

c. Delftsblauwbord                           habbenkrats

5. Uit zijn …………. klonk: “……………….”.

a. 27MC-bakkie                        1,3 dimethylbenzeen

b. 27MC-bakkie                        1,3-dimethylbenzeen

c. 27 MC-bakkie                        1,3 dimethylbenzeen

6. Je bent er mooi ……… en …………...!

a. in getrapt                                ingestonken

b. ingetrapt                                 ingestonken

c. in getrapt                                 in gestonken

7. ………... is onrijpe Spaanse peper en ………… pikante salami.

a. Peperoni                          pepperoni

b. Pepperoni                        peperoni

c. Peperoni                           peperoni

8. Een toast ………… is met filet …………..

a. kannibaal                       américain

b. kannibale                       américain

c. kannibaal                       americain

9. Je kunt schrijven ‘à decharge’ (I) of ‘à décharge’ (II).

a. GB keurt alleen I goed, VD alleen II

b. VD keurt alleen I goed, GB alleen II

c. GB en VD keuren beide zowel I als II goed.

10. ……….. is rode wijn en ………… witte wijn.

a. Clairette                                    clairet

b. Clairet                                       clairette

c. Clairette                                     clairette

Oplossingen [210]: zie hieronder.

--------------------------------------------------------------------

Oplossingen [210]

1c 2c 3b 4b 5b 6a 7a 8c 9a 10b

6 Volgens GB 2025 nu 6c: erin stinken.

9 In 2025: GB en VD allebei: à décharge 

Contact: leentfaarrein@gmail.com