Dictee –
dictees [2527]
Vragen en
opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee
OUD 425, geheel herzien naar situatie 2021
Dictee
van de dag (432)
De
taalbrocante, een winkel voor curiosa …
1.
Punjab, hoezo Punjab? Dan maar even zoeken in VD. De bhangra
is een Aziatische muziekstijl die elementen uit de traditionele
(oogst)muziek
van Punjab combineert met elementen uit de westerse popmuziek. De
naam 'Pakistan' is gevormd uit de namen
Punjab, Afghan,
Kasjmir,
Sindh en Baluchistan,
de combinatie betekent tevens land der reinen. Een sikh
is een aanhanger van een monotheïstische godsdienst met invloeden
uit zowel het hindoeïsme als de islam, oorspronkelijk in de Indiase
deelstaat Punjab. Ze glom helemaal met haar fris gekamde haren die
over haar frisgewassen (GB)
kleren neerhingen. In de hogergelegen gebieden komt de guereza
[gee-ree-zaa],
het zijdeaapje voor. Tegenwoordig gebruiken ze een gelaatsscan voor
identificatie. Onder hilarisch gelach
moest hij letterlijk het gelag betalen.
Maripa's zijn eetbare palmvruchten. Die wilde Marjolein maakte het
wel bont bij het feestvieren. Tabletten: per os [door
de mond]! Die wilde marjolein of
oregano kan je wel plukken!
2. Als
het warm is, roep je 'pf', bij opluchting roep je 'pfiew' en bij een
daaropvolgend onzeker antwoord zeg je 'pfoe'. Bij geringschatting zeg
je 'phoe'. Bij vakantiewoningen heb je vaak priëlen en prieeltjes
als tuinhuisjes. Braziel (brazielhout,
pernambukhout) is een harde
houtsoort. Brasilicom (brasilicum,
basilicum) is trekzalf, maar
bazielkruid (basilicum,
koningskruid) is een lipbloemige
plant. 'Jamaren' heeft alleen een onbepaalde wijs. Een ja-stemmer
brengt een ja-stem uit; er zijn ook ja-zeggers (iemand,
die letterlijk 'ja' zegt, niet een jazegger, jabroer)
en ja-en-amen-zeggers (iemand
die letterlijk 'ja en amen' zegt)
onder de sprekers. Het moet je nu toch wel de keel uithangen. Putten
doe je bij golf in de putt; er wordt dan geput! Ik dacht er half en
half aan om te stoppen. Een poelepetaat is een parelhoen. Waar is
mijn pocketcalculator? Er werd een stemming gehouden: men kon de
polllijst aankruisen. Voorkom liefst
(tand)plaque
(VD: ook -plak)!
Ik was ook maar een import-Zeeuw (een
halve Bressiaander en nu dus
export-Zeeuw).
3. Hoe
schrijf je 'Sovjetcommunisme en
-socialisme' (betreft
het wel of niet een verkorting van Sovjet-Unie, bij
‘wel’ een streepje)? Heb jij
de Koude Oorlog nog meegemaakt? In die tijd zou het wantrouwen
hoogtij vieren. Welke questionnaire
bedoel je? Houd je van racy rijden? Een rack is een stapelkastje voor
audioapparatuur. Nooit ofte nimmer zou de olijkerd de
onderscheidenlijke (respectievelijke)
luchthart-treurnieten voor de voeten lopen en overigens nooit en te
nimmer liegen. Een minoriet is een minderbroeder. Tumtum, mjammie,
lekker! Je moet je shampooën. Kan de EHEC-bacterie
[enterohemorragische
E. coli]
ook via taugé [sojascheuten]
verspreid worden? Je kunt iets op (in)
stock hebben. Door scha en schande wordt
men wijs. Hij was dichter (poëet)
bij Gods genâ. Een biënnale of een
triënnale is geen jaarlijks gebeuren. Jottem, dat gaan we doen (ja,
yes!). Er bleef niets, niente,
nada over. De paratroeper (vernederlandst)
klom in de pagodeboom. Neem nog een
glaasje (cham)pagne.
Hij was paleoantropoloog. Dit stamt uit het paleolithische tijdperk.
Ik ga naar McDonald's.
4. Hij
hield een panegyriek, een lofrede. De bottomline is de kern van de
zaak. Het parc vaccinogène [koepokinrichting]
was verafgelegen. De pardellynx [uh]
komt voor in Zuid-Europa. Een pardessustje is een overjas. De
mcdonaldisering schrijdt voort. Op de weg lag macadam [steenslag].
Een montgolfière is een heteluchtballon. De montbretia
[sj/tsj]
is een sierplant. Mopé is de eetbare, pruimvormige, gele vrucht van
een tropisch Amerikaanse boom uit de sumakfamilie. Wie speelt er nu
nog met een a-al-tolletje? Niemand. Bij
die meet-and-greet [beroemdheid
ontmoeten] heb ik Joost ontmoet.
Als je aan MPS lijdt, heb je een
meervoudigepersoonlijkheidsstoornis.
We hebben botje bij botje gelegd voor de picknick [een
botje-bij-botje is een Amerikaanse picknick]
.Tuttut, zo'n tuthola is die tijdelijke tussenpaus nu toch ook weer
niet? De total losses van de beide
auto's was een feit. Zij leidt en lijdt aan een vie manquée. Zonder
mankeren werd er betaald. De megille (megila)
is een wetsrol. Wat is 'MER'
[milieueffectrapportage]?
5. Een
parsimonie [s
= simpel] is een eenvoudige
verklaring van iets, parcimonie
[c = cent]
is gierigheid, vooral bij Zeeuwen (zeggen
ze). Waar komen magelhaenpinguïns
voor? Een makartboeket
[d]
is een boeket van gedroogde bloemen en grassen. Wat doe je weer
lapzwanserig [Taaladvies]?
Qu'en-dira-t-on zijn praatjes. De Midgardslang komt uit de Noorse
mythologie (taalkundig
uit het Oudnoors). We kennen de
minister van staat en Vadertje Staat (naast
Vadertje Tijd). Ben je nou van
lotje getikt? Hij was louche, zij nog
loucher, maar hun oom was het louchest van allemaal. Hij volgde wel
een lowcarbdieet. Crazy, crazyer, crazyst, sexy, sexyer, sexyst.
6. De
chique dame was nog chiquer dan de chicste douairière. Het maäriev
(meervoud:
maäravim – VD)
is het avondgebed bij de joden. Wat laatmiddeleeuws is, slaat
op de late middeleeuwen. De Ezeltjes staan in de Kreeft en niet
omgekeerd! Interessante werkwoorden zijn: buzzen (hij
buzt, jij buzde, we hebben gebuzd),
quizzen (ik quiz,
jullie quizden, we hebben gequizd – ook: kwissen!),
winozzen [waar
was ik
naar op
zoek?)
of wilfen
[what
was I
looking
for]:
ik winoz, jij winozde, ze hebben gewinozd
– en (gewestelijk)
kizzebizzen (jij
kizzebizt,
ik kizzebizde,
we hebben gekizzebizd
– alleen in VD)
naast het meer normale kissebissen (kissebiste,
voltooid deelwoord: gekissebist, dat
in GB en VD). Bij het pierewaaien
zagen we dat de noordse en de Kuhls pijlstormvogels lange smalle
vleugels hebben. Een clergyman is een donker pak met collaar van
rooms-katholieke geestelijken. Focolarini zijn leden van een kleine
gemeenschap van leken en priesters voor het 'Werk van Maria'.
7. Fluks
gebruikte hij zijn flux de paroles (flux
de bouche, enkelvoud – radheid van
tong) om zijn
fluwelenfrederikgedrag goed te praten. Foliumzuur
is N-pteroyl-L-glutaminezuur (komt in
groene bladeren voor). Hij had een fors bemeten postuur en was
overigens ook forsgebouwd. De wedstrijd zou gelijk opgaan.
Uiteindelijk zou de tegenpartij gelijkkomen. Genâ
en vree zij met u. Ge moogt geen geweld plegen. Hoed u (hoedt
u zich) voor geweldpleging. Glidkruid is blauwe godsgenade, de
trollius is de globebloem en gnathologie
[leer van de
kauworganen]
is een deel van de tandheelkunde. De GmbH
[Gesellschaft
mit
beschränkter
Haftung
(besloten
vennootschap, bv)] kennen ze in
Duitsland. De schilder was door de wol geverfd. Het kozijn was
nieuwgeverfd (VD),
het was tevens roodgeverfd. De lap was roodgevlekt. Hij was het
manusje-van-alles, de jack-of-all-trades, de du(i)vel-doet-al,
de maître Jacques. De jonquille is een plant. We moesten de
sluipschutter kaltstellen (VD:
hij stellte kalt, dat hij kaltstellte, we hebben kaltgestellt,
GB echter: hij stelde kalt etc.).
Hij was het kritischt van allemaal: hij wilde het friste water en het
verste fruit.
8. De
kanaalzwemmer zapte van kanaal naar kanaal De Kanaalzwemmer zwom van
kust naar kust. Een kapucijntje is een zwart duifje, een
souffre-douleurtje is een zwart schaapje. Gonokokken veroorzaken
gonorroe(a)
(druiper,
geslachtsziekte). De volgende
woorden mag je nooit in een dictee gebruiken: goodie, gadget,
hebbedingetje en gooi-en-smijtwerk. Bij de karavansera(i)
stonden heel wat caravans. Een kartuizer kat is blauwgrijs. De
freelance journalist (freelancejournalist)
werkte op freelancebasis (freelance
basis).
Het frêleste meisje van de klas liet de fresnellens [uitspraak!]
(trappenlens)
zien. Jeu de boules spelen is jeu-de-boulen. Een jodentoer is een
lastig werk. Verder kennen we de jodenstreek, het jodenpek (asfalt),
de jodenmens, de jodenman, de jodenlijm, het jodenkruid, de
jodenkoek, de jodenketting, de jodenkers, de jodenkerk, de
jodenjongen, de jodenhoed, de jodengenoot, de jodenfooi, het jodendom
[godsdienst, bij
volk: Jodendom]
en de jodenbaard. Ik was gast op een religieus joods feestje.
9. Een
Hoegaarden is iets fris, iets Belgisch. De crimineel had iets louches
en de jonge vrijster iets closes. De ijsco
heeft zijn naam te danken aan de IJscompagnie.
De Spaanse gouden eeuw
(de Hollandse =
de Gouden
Eeuw!),
wanneer viel die precies? De gouden eeuw
in Frankrijk is de tijd van Lodewijk XIV. Onze school won de
interscolaire [ook:
interscholaire] sportwedstrijden.
Een interlocutoir vonnis is nog niet definitief. De
nuisancevalue is de betekenis (alleen)
als iets hinderlijks (snapt
u
Van Dale wel?).
Hij fungeert als luis in de pels. Hij is een luis-in-de-pelsfiguur.
Een nymfaeum is in de archeologie een
monumentale fontein of monumentaal gebouw met bassins waar een
waterleiding in uitmondt. Een nymphe du
pavé is een ordinaire straathoer (een
wegwerkster). De op- en
aangeschoten rotjochies vielen me steeds lastig bij het joggen.
Geciseleerde gegoten metalen voorwerpen zijn met een steekbeitel
bewerkt. Er is ook een fijn geciseleerde literaire
(GB ook: tt)
stijl.
10. Een
gecraqueleerd schilderij vertoont craquelé: het zit vol kleine
barstjes. Grootayatollahs zijn de hoogste geestelijk leiders bij de
sjiieten. Een hacendero is de eigenaar van een haciënda. Een
ranchero runt een ranch(o).
Squaleen is de acyclische onverzadigde koolwaterstof behorend tot de
groep der triterpenen, die voorkomt in de lever van haaien en in
sommige planten en wordt beschouwd als tussenproduct in de
biosynthese van steroïden. Een Cetti's zanger is een bruine
rietzanger met luide zang, die af en toe als gast bij ons broedt.
