1250 Dictee donderdag 11 jan 2018 (1): dictee Oefendictee januari 2018 (2) √

Dictee - dictees [1250]

Oefendictee januari 2018 (2)

1. In 2010 is VenW opgegaan in IenM. Met *bour* (alleen interessante zaken): rebours (tegendraads, averechts), boeuf bourguignon (reepjes besneden rundvlees), bourbon (Amerikaanse whiskey, gestookt uit mais – maïs – en gerst), bourdalou (damespo), bourdon (o.a. zwaarste luidklok), bourdonné (heraldieke, heraldische term), bourette (znw. + bnw. – afval van natuurzijde), bourgeois satisfait (behoudend burgerman), een bourgondiër (is geen calvinist), calembour (naam- of woordspeling), deboursement (uitbetaling), pour épater le bourgeois (om te overdonderen), faubourg (buitenwijk), fondue bourguignonne (vleesfondue), labour (arbeid), Labour(stemmer) (partij), een rembourstikster (stikt niet) en tambour-maître [tamboer-majoor]. Een fâcheux troisième: hinderlijk. Doortrapte leugenaars: met een Bourgondisch geloof.

2. Het undinedom omvat vrouwelijke watergeesten. Is een coup de force een gewelddaad, een tour de force is een krachttoer, een tour à bec een snavelbektoren, een tour de bâton een handigheidje, een trucje, een tour de chant een rondreis van een zanger met optredens, een tour de passe-passe een goocheltoer, een tour d'expression een zinswending, een tour d'horizon het afspeuren van de horizon of figuurlijk de stand van zaken en een tour d'ivoire een ivoren toren. De naar de aanvaller gekeerde zijde van een bastion, ravelijn (demi-lune), lunet [brilschans: klein gedetacheerd vestingwerk met twee facen – een facestel], flèche [klein veldwerk bestaande uit twee facen] of redan [twee facen met uitspringende hoek] heet face [fahs]. Je moet die boel nog wel façonneren! La mort sans phrase geeft uitdrukking aan de volstrekte verwerping, bv. m.b.t. een wetsvoorstel. Hij is een eersteklas barista (eersteklasbarista). Een philosophicum is een r.-k. opleiding.

3. Hij is in ongenâ gevallen. Het kruidje-roer-mij-niet [GB ook: me] heeft als meervoudsvormen: kruidjes-roer-mij-niet of kruidje-roer-mij-nieten. Ik word steeds weer aan de zonden van mijn jeugd [delicta juventutis meae] [ie] herinnerd. Sommige zaken zijn malum in se [van nature kwaad], andere malum prohibitum [kwaad omdat ze bij de wet verboden zijn]. Mooi werkwoord: doorzijgen. Je kon koffie vroeger filteren: laten doorzijgen in een percolator. Een drabzak is een druipzak waarin men de olie laat doorzijgen, zodat de drab erin achterblijft. Een mooie Bijbelse uitdrukking: de mug uitziften en de kemel [kameel] doorzwelgen = een onschuldige zaak veroordelen en een zondige daad, een grove vergissing schaamteloos begaan of niet veroordelen; vergelijk muggenziften. Ook: het is lichter, dat een kemel ga door het oog van een naald, dan dat een rijke inga in het Koninkrijk Gods (Matth. 19:24 (Stvt.)). Even herhalen: hij kijkt naar (de) Klundert of Willemstad in brand staat: hij is scheel. Gynaefobie is angst voor vrouwen.

4. Zoeken op *orches*: orchestra (halfcirkelvormige ruimte voor de koren, onderaan de zitplaatsen, voor het toneel midden in een Grieks theater), ABO (Amsterdam Baroque Orchestra (Nederlands kamerorkest, opgericht in 1979)), achterporches (mv. van achterporch: veranda, terras achter een huis – porch(es) = veranda op de Antillen), écorchés (mv. van écorché: tekening of beeld van een figuur zonder huid, waardoor de spieren, pezen en botten goed zichtbaar zijn), orkest, orkestraal, orkestratie, orkestrator, orkestratrice, orkestreren, orkestzetels (stalles in het theater) [alle verwijzend naar Engels, Latijn, Frans of Grieks), orkestrion (mechanisch muziekapparaat waarop alle blaasinstrumenten van het orkest kunnen worden nagebootst) en parodos (zijingang van een Grieks theater naar de orchestra).

5. Wat was die meid hitsig, zeg! Let op: de Bijbel van deux aes, de Deux-aesbijbel, is beslist geen bajesbijbel. De rand van zonnevlekken is de penumbra, het middengedeelte is de umbra (en de umbra Dei is de schaduw van God). De picknickweide werd overspoeld door pickpockets [zakkenrollers]. Jan droeg een loden, Piet een havelock, Klaas een zorrocape en Annie een pelerine [pelerinetje, pelerientje]. De oude witte man had capitis nives [sneeuwwit haar]. Een capibara is een waterzwijn. Van capellini (pasta) kan ik echt genieten. Een capermovie (heistfilm) is een kraakfilm [diefstal of verovering van iets heel kostbaars]. De capex zijn de capital expenditures (bedrag dat een bedrijf uitgeeft aan investeringen). Gezocht op *gris* (GB): integrist(e) [aanhanger integrisme = islamitisch fundamentalisme], podagrist [lijdt aan podagra = voetjicht, pootje], agrisector, finoegrist (*), grisaille, integrisme, weggrissen, Fins-Oegrisch (* = m.b.t. de Fins-Oegrische talen) , finoegristiek (*), éminence grise, laagrisicoafval en hoogrisicogebied. Een ichtyofaag is een piscivoor. Met de app FaceTime kun je facetimen.

6. Ook nog in VD: aegri somnia (dromen van een zieke, hersenschimmen), allegrissimo (bnw., znw.: heel snel), grisaille (grauwschildering), gris de lin (lila-achtig blauw – gris-perle is parelgrijs), grisette (naaistertje, scharreltje – o ja, dat naaien ...), grisou (mijngas, niet jouw gas ...), grissini (It. soepstengels), gristen (met duidelijke g-klank – orthodoxe protestant), ontgrissen (weggrissen), pinot gris [wijnstok], petit-gris (grijze pelterij = pelzen en daaruit vervaardigde kledingstukken = bontwerk – van de huid van Siberische eekhoorntjes) en vervolgrisico etc. Met *pill* (GB – je krijgt ook alles met *pillen – o.a.): D-pupil, GHB-pil, PMA-pil, chippil, hasjpil, boorspil (!), drionpil, gangspil (!), kleefpil, afkickpil, draaispil (!), ecstasypil
(xtc-pil), daterapepil [verkrachting, onbekende persoon, eerste afspraak], antialcoholpil, antikaterpil, antipiekerpil, laatstewilpil en amfetaminepil. Die groep is nu wel tv- en Carréfähig.

7. In VD ook nog: tijd(s)verspilling, pupillenploeg (!), en papillote (bereid in bakpapier of aluminiumfolie – aluminium folie), gangspillied (!), in statu pupillari (als, in de toestand van een onmondige), een pillamp is een zaklamp [BE] en een pillbox een hoedje, een pillegift kun je in een pillendoos doen, kan spillage ook diefstal van een poisonpill (gifpil – nee, niet: fipronil!) zijn?, Bij een spilleleen kan ook een spillebeen erven, wat is de relatie tussen een spillemaag en een spillenwervel?, ook aan de spillezijde vindt men spillepoten die soms spillevoeten (ww.). Jammer, dat het antibioticum terramycine niet werkt bij tb(c). Croupier: faites vos jeux – uw inzet graag.

8. Frans: faire bonne mine à mauvais jeu = lachen als een boer die kiespijn heeft, faire de la prose sans le savoir = proza schrijven zonder het te weten, en faire sans dire = handelen zonder er verder over te spreken. De fajita [ch] is een Mexicaans gerecht. Het café van een faculteitskring noemen ze in BE fak(bar). Als je heel deftig doet, kun je tot de familje behoren. Een fanion is een klein vaantje. FAP (familiaire adenomateuze polyposis) kan leiden tot dikkedarmkanker. De farma-industrie gaat voor de winst. Een farmahuis is een pharmaceutical. Het farnasol ruikt naar lelietjes-van-dalen. De tuin der Hesperiden lag in het verre Westen, dat is niet de Amerikaanse Far West, het Verre Westen. Het FAS is het foetaal alcoholsyndroom. Fasciitis is ontsteking van het bindweefselvlies. In SR is fasyong Chinese worst.

 

1249 Dictee vrijdag 05 jan 2018 (1): dictee Oefendictee oud 350 (= Ratjetoe 23, ook: lijst Rein) √

Dictee - dictees [1249]

Dictee 350 (CCCL) = Ratjetoe (23, ook: lijst Rein)

Bij de herziening alweer gevorderd tot Oefendictee 350! Daarom dit dictee als voorproefje!

1. Er is praktisch geen practicum vandaag: de ruhmkorffklos is kapot! Met een klisteerspuit gaf je vroeger een klysma. Een coterie is een kliek van standgenoten die anderen stelselmatig uitsluiten. De gewaagde sprong van de (het) klif is een ware cliffhanger. Met '*kler*' vinden we: tallyklerk, telegrafist-klerk, sprinklerinstallatie, de klerikalen en het klerikalisme, klereschool, klerenkast (kleerkast van een vent), hippe kleren en hippiekleren, gymnastieklerares, disco-, camping- en carnavalskleren, antiklerikaal en advocatenklerk. Met '*cler*' is de oogst: ars clericalis (schrijfkunst), arteriosclerose (atherosclerose, aderverkalking), cleresie (cleresij: kerkgenootschap), de clergé (clerus, bestaande uit clerici, enkelvoud: clericus), clerihew (vierregelig, humoristisch gedichtje), clergyman (donker pak met collaar van
rooms-katholieke geestelijken), fin-de-siècleroman (maar: fin de siècle), multiple sclerose (afkorting: MS), recycleren (recyclen, ik recycleerde, ik recyclede), sclerodermie (ziekelijke verharding van het bindweefsel in de huid) en sclerofyten.

2. De kniesster – tevens skiester – was een crack in het kniezen. Zij kreeg ervan langs met de knuttel [strafwerktuig op schepen]. De knillers hadden last van knijten [mugjes]. Choquant (shockerend), shocking, wat een respondent op de dictees verwoordde: "Ach, al die Latijnse termen bekijk ik niet: je komt ze alleen maar in Breskens tegen!" De knip-en-plakgeneratie houdt zich voornamelijk met
knip-en-plakwerk bezig, als ze al geen knäckebröd eet. Een knockdown is een graadje lichter dan een knock-out. De kobmeeuw vloog in de zoo boven de kob (een antilope). Koeweit en de Koerilen hebben elk hun eigen koeterwaals. De koekenbakker bakte koekebrood en pannenkoeken. De kokardebloem is een tuinsierplant. De koek-en-zopietent stond in de koek- en Hanzestad Deventer. Tijdens het koffie-uur gedijde de koffiedikkijkerij; er werd ook nog koffiegedronken (van coffeepads, anders geschreven: koffiepads) en er werd koffie verkeerd genuttigd.

3. Zoeken op '*kola*' geeft alleen: kolaboom, kolanoten en kola-extract, naast pikolan (een draagstok van bamboe). Veel meer vind je met '*cola*': chocolade-ei, bricolage (broddelwerk), cérémonie protocolaire (protocollaire ceremonie: voorgeschreven plechtigheden bij een officiële gebeurtenis), chocoladefondue, -mousse en -milkshake, ecolander (kruising van een heckrund met een Schotse hooglander), colatie (colatuur: filtreren), focolarini (leden van een kleine gemeenschap van leken en priesters voor het 'Werk van Maria'), interscolair, lightcola, coca-cola (koolzuurhoudende bruine frisdrank op basis van kola-extract), cola-pils, cola-tic, percolator (doorzijgapparaat), piccola morte (tijdelijk verlies van bewustzijn door narcotica of extase), pina colada (cocktail van kokosmelk, ananas en rum, veelal met ijs), rucola (wilde slasoort), sc(h)ola cantorum (koor van geoefende zangers in gregoriaanse gezangen), sint-nicolaasgebak van Sint-Nicolaas en una giornata particolare (een zeer bijzondere dag).

4. Raak vooral niet in de war: de colaplant is de kolaboom, kola's zijn de vruchten ervan. Hij wil overal zijn kokkerd, zijn grote neus, insteken. Köfte is een Turks gerecht van gebakken (lams)gehaktballetjes met kruiden. Het kohlpotlood levert de make-up voor je ogen. Een kojak is een kruising tussen nerts en sabel. Een bouffante [lange gebreide wollen das] wordt trouwens ook sabel genoemd. Het Land van Kokanje staat niet vol met kokanjemasten. De koks-in-'t-ruim borgen de kokendhete vleet op. Een koksiaanse en een coccejaanse hebben slechts dit gemeen: hun genus. Koka! De judodemonstratie van de judo-equipe liep ten einde. De kondee is de haardracht zoals
Indo-Europese vrouwen in voormalig Nederlands-Indië die hadden. Kondt ge wel tijdig beslissen? Een comprimé (comprimés, comprimeetje) is een pastille van samengeperste droge stof, vooral van geneesmiddelen. Kun je met een ijskompres een turbocompressor koel houden? De compressibiliteit bepaalt de uiterste compressie, hoever je kunt comprimeren. Tot hoever kun je met je avances gaan bij haar? Tot hoe ver zou ze met me mee naar de noordpool willen? Ik kom pas als mijn morele kompas compassie getoond heeft. In ons bedrijf is hij mijn compagnon, bij onze misdaden mijn kompaan. Het eet- en drinkgerei werd gebruikt bij het eet-en-drinkgelag. Op de kolchoz [groot collectief Russisch landbouwbedrijf] werden kolbaszworstjes geserveerd. Het gaskomfoor was voorzien van alle comfort. Ben je nog op het koninginnedagfeest geweest?

5. Het koningsbrood (driekoningenbrood) eet je op het driekoningenfeest (Driekoningen, 6 januari). Op Epifanie komen de wijzen uit het Oosten (Caspar, Melchior en Balthasar) bij het Christuskind. De koninginnedagvierder kon het koningschap geen reet schelen. De kongeraal werd met congadrums verdreven. De klant is koning: hij is Koning Klant (dichterlijke vrijheid, niet zo in wdb.). Hartenbeesten zijn hertenbeesten (kongoni's, niet in VD). Bij de crash vlogen de kop aan staart (tête-bêche) gestapelde bierglazen in het rond, de kop-en-schotels bleven heel. Het kooltje-vuur is wel een adonis [plant], maar geen jongeling van zeldzame schoonheid. Leggen kooi-eenden kooi-eieren? Nee; dat zijn batterijeieren. Een kookaburra is een ijs- oftewel lachvogel. In het Koninkrijksstatuut staat vreemd genoeg niets over de koninkrijkszaal. De kortaangebonden vrouw droeg een kort aangebonden corselet. Het kornoeljehouten kastje kraakte in zijn voegen. De ara papegaaide (geval van echolalie): koppie-krauw (tussenwerpsel: uitroep van een papegaai, tegen een papegaai zeg je liefkozend (gewoon): koppie krauw of kopje krauw). Het kordon kreeg na afloop cordon bleu te eten. Met een kornet kun je vissen, een kornet kun je dragen. De kornet speelde op zijn bugel (kornet) en at bonbons uit een cornet [papieren doosje voor bonbons]. Zijn obligaties zaten in de blikkendoos.

6. Hij ging kopje-onder, maar kwam weer boven water, hij kwam weer helemaal erbovenop. Een korakora is een Moluks verplaatsingsvehiculum. Ik ben die 100 hellermunt, die koruna, meer dan kotsbeu. Bij een kostuumfilm speelt een costumier een rol, maar dan wel letterlijk! Kortgeleden zei hij nog, dat de laatste zege lang geleden was. Een creools-Surinaamse vrouw zie ik nog niet meteen de koto [op een citer lijkend Japans snaarinstrument] bespelen. Naar kouroi (enkelvoud: kouros) mag ik graag kijken. VD schrijft kravatten, van GB moet je cravates schrijven en kun je dus een cravateverzameling hebben, terwijl dat bij VD een kravattenverzameling is! De krabbekat droeg een kousenband. Een krantencorpus kan vele miljoenen woorden bevatten (het letterkorps is daarbij niet van belang). Met dat krankjorume porem (ponem) van hem was hij in de lorum. Er is geen koutje aan de lucht (hier wordt niet de kauw bedoeld), zo koutte hij vrolijk voort. Zijn gekout eindigde pas in het historische kraantje-lek. Een krabbenschaar is een krabbenpoot, een krabbenscheer een plantje, de scheren.

7. Zo, eerst in Danzig (thans, Pools: Gdańsk, niet in wdb.) de krakowiak dansen en dan een lekkere krambamboeli [punch, ook wel: jenever]! Hoeveel krachs (crashes) zijn er in de twintigste eeuw wel niet geweest? Zoeken op '*loi*' geeft veel mooie dicteewoorden: alkaloïde, allopolyploïde, aloïne (aloëbitter), aspidosperma-alkaloïde, blaxploitation, bouilloire (schenkketel, theeketel op een bijpassend komfoor), catharanthusalkaloïde (vinca-alkaloïde), een cello-intro, celluloid en celluloïde, colloïd en colloïde, cloisonné (van vaatwerk, email; antoniem: champlevé), in de couloirs der Kamer, cycloïde (radlijn, roltrek), émail-cloisonné, ergotalkaloïde, esprit gaulois (boertige grappigheid), floid (voor buitentennisbanen), hoi polloi (de menigte, de massa), horeca-exploitant, hors la loi (vogelvrij), hypocycloïde, iboga-alkaloïde, loipe, loirewijn, moment de gloire (finest hour), een acute myeloïde leukemie (betreft het been- of ruggenmerg), oloysiketi (Sranantongo: halsketting), parloir (spreekkamer), piccoloïst, ploing (nabootsing van het geluid van een snaar die wordt getokkeld), solo-instrument, tabloidpers en tetraploïde.

8. Vervolg: princesse lointaine (onbereikbare geliefde), varioloïden (lichte vorm van pokken, hoofdzakelijk bij gevaccineerden) en webloid (samentrekking van web en tabloid). Om dit dictee tot normale proporties op te blazen, zoeken we naar '*oil*': hard-boiled, empiretoilet, eau de toilette (verkleinwoord: eau de toiletteje), contrepoil (tegenvleug) en tegenvleug (contre-poil!) = cirkeldefinitie (gelukkig staan al die woorden nu niet meer in VD), een vaatwand coilen, boilie (aasbolletje voor sportvissers), aardgasboiler, à la belle étoile (in de openlucht, onder de blote hemel), jetfoil (draagvleugelboot), langue d’oïl (taal in Frankrijk boven de Loire), parboiled (snelkokend), passepoil (boordsel, paspel), passepoileren, poilu (soldaat aan het front, in Frankrijk in de Eerste Wereldoorlog opgekomen benaming), renvooiletter, spoiler, toile (model in katoen van een haute-coutureontwerp), toile cirée (Belgisch-Nederlands, spreektaal: wasdoek), voilà (ziedaar), voilage (overslaggordijn), voile (sluier) en een zoïlus (kleingeestig criticus).

 
 

1248 Dictee maandag 01 jan 2018 (1): dictee Oefendictee januari 2018 (1) √

Dictee - dictees [1248]

Oefendictee januari 2018 (1)

1. ENISA is het European Network and Information Security Agency: Europese instelling die zich bezighoudt met de beveiliging van digitale informatie van de lidstaten. Ik prefereer de capri- of knielegging. Een anklet is een enkel- of halve sok. Bij mijn proefschrift over enquêtes kwam ik heel wat oude enkwesten tegen. Een enneastyle tempel heeft negen zuilen voor zich. Bij mobilisatie kregen militairen een entrée de campagne [soort startpremie]. Wat wil je als entremetstje? Het Eolisch kapiteel dankt zijn naam aan Aeolis (Klein-Azië). Een ep is een extended play, e.p. is en passant, het EP is het Europees Parlement, E.P. staat voor Eerwaarde Pater, een epa is een energieprestatieadvies en het EPA is het European Pressphoto Agency (agentschap dat foto's levert aan bv. kranten). Er manifesteerde zich een zika-epidemie. Epochaal is epoque makend (epochemachend). Je bent gewoon een malle eppie. Een e-print is een c-print, toch? In het bestandsformaat EPUB (electronic publishing) worden epubs [ie] gepubliceerd. Het EQ is het emotionele-intelligentiequotiënt. Een evenveeltje is een
quatre-quarts. Evers is geëverteerd.

2. In Erets Jisraël (Palestina) wordt vaak het sjema jisraël (VD: hoofdletters?) gebeden. Wanneer was de Spaanse Successieoorlog? Binnen de eroev (mv. eroevin) mogen joden op de sabbat bepaalde goederen dragen. De ERP is in de ICT (GB ook: ict) de enterprise resource planning (= (software voor) logistieke en financiële planning). Berthold Brecht zei het al: erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral (eerst komt het eten, dan de moraal). In Vlaanderen is de ERTS de Evangelische Radio- en Televisiestichting. De ERU is de Europese Radio-unie (organisatie voor de uitwisseling van radio­programma's). Werken alle esanauten voor de ESA [European Space Agency]? ESB staat voor Economisch-statistische Berichten (Nederlands tijdschrift). Bij de ESBL-bacterie staan de letters voor extended spectrum
beta-lactamase. Het ESCB is het Europees Stelsel van Centrale Banken (EU-orgaan dat de ECB en de centrale banken van de
EU-lidstaten omvat).

3. Kijk: Escosijnse (blauwe) steen (blauwgrijze hardsteen uit de groeve van Ecaussinnes, blauwe arduin). Het eskrima is een uit de Filipijnen afkomstige vechtkunst. Met esto mihi wordt quinquagesima aangeduid: (vroeger) de zevende zondag voor Pasen. Deze etappe voert langs een étang. Ethaannitril is acetonitril. Dit etiket met e-ticket kun je afdrukken. Met een etsstift kun je etsen. Duitsland, Frankrijk en
Groot-Brittannië vormen de EU3. Wat de Eurogroep besluit, moet de eurogroep betalen. Je weet toch dat Oud Europa West-Europa is? Het Euroland bestaat uit vele eurolanden (eurostaten). Nee, een lijntrekker zal zeker geen lijn trekken. Het plaatje [helemaal onderaan dit dictee!] is van een ankh, een hengsel- of sleutelkruis, niet te verwarren met het vrouwen- of venusteken (venussymbool) ♀. Het mannen- of marsteken (marssymbool) is trouwens: ♂.  

4. E.V. staat voor electric vehicle en op op een brief uit je eigen stad staat E.V. (en ville). Jij bent mijn ware eva. Het evangelie is de blijde boodschap. Zij zijn lid van een volle-evangeliegemeente. Een eba is toch gewoon een evba? Every bullet has its billet: iedere kogel heeft zijn bestemming. Wat houdt het jus de non evocando in? Het EWS is het earlywarningsystem. Een hafiz kan de Koran ex capite opzeggen. Dat lijkt een open deur: exceptis excipiendis = met uitzondering van hetgeen uitgezonderd moet worden. Wat is de exdatum bij aandelen? Hij legde uit, dat de Vlaamse executieve best veel in de melk te brokke(le)n heeft. Mijn exgenoot is tegen.

5. Neem nou exempli gratia (e.g., exempli causa, e.c., bijvoorbeeld) de dollar. In het toneelscript stond: bakkers exeunt [enkelvoud: bakker exit] [èhk-see-joent] (af). E vestigio (terstond) poetste hij de plaat. Het summum van de exitus infelix (tragische afloop) is de exitus letalis (dodelijke afloop). De exploitant kreeg een exploot op zijn bordje. De EOD is de Explosievenopruimingsdienst. We gaan naar een Cobra-expositie, een Cobra-tentoonstelling. De Expoge is de Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd en een expogee is een ex-politiekegevangene. Dat kan ik nog wel ex propriis financieren. Ze was zo extatisch dat ze ex tacito was. Die interpellatie is extra ordinem. Extra vierge olijfolie is – zoals je weet – extra vergine. Die vijl is extrazoet. Ze heeft een extreme make-over ondergaan. Het exultet komt uit de liturgie voor de paaswake(!). Een eyeopener is een wake-upcall. Een eyvan is een nis met een koepelgewelf rond het centrale plein van een moskee.

1247 Dictee zondag 31 dec 2017 (1): dictee Oefendictee december 2017 (10) √

Dictee - dictees [1247]

Oefendictee december 2017 (10)

1. Serums of sera is het meervoud van serum. Pede poena claudo is de straf die laat op de misdaad volgt. Een EKO-keurmerk garandeert een ecologisch verantwoord productieproces. De elektroconvulsietherapie of elektroshocktherapie is de ect. Een E-klimaat is koud volgens Köppen. Elektrokeramiek is oxidische keramiek. In GB en VD komt *elisabeth* nergens voor. De elsenaar is een meeuwachtige. De elstar is een geel-rode handappel. Haar profiel op het vwo was e&m (economie en maatschappij); ze werkt nu op EL&I, in NL het ministerie [het gebouw!] van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Embarkeren doe je op een embarcadère. Wist je dat embarras ambras is (en 'embarras du choix': een te grote keus) [Een embrasse is overigens een gordijnophouder.]? Het blijft een wonder: het embryon in utero matris (de ongeboren vrucht in het moederlichaam). Zijn overgrootmoeder heeft zich als emigree in Zeeuws-Vlaanderen gevestigd.

2. Een emisario is een émissaire. In een transistor zit een emitter of emissor. Tja, emmes is ibbus ... De keeper raakte aardig ingeschoten: bij het inschieten voor de wedstrijd konden we maar weinig ballen de goal in schieten. Ik vind aioliolie nog lekkerder dan kajapoetiholie of neroliolie. Er waren veel Bredaënaars bij de NAC-thuiswedstrijd. De enallage [ee-nah-laa-gee] is een stijlfiguur. Ik waardeer je en ami, als vriend. En attendant is ondertussen, en brochette is (culinair) op een vleespen (opgediend) en en cabochon is (bij juweliers, van edelstenen) halfrond geslepen. Een enceinte is de hoofdwal van een vesting. Met 'en cours de route' wordt onderweg bedoeld. Het hoogste doel bij schaken is 'en échec (mat, in bedwang). Schrijf je deze Engelen echt met een hoofdletter? Of niet? Op het medische congres was er ook een stand met stents: een stentstand dus. De militair vergaat zijn puttees [uh, ie].

3. Een censor was belast met de volkstelling, maar kon ook namens de paus het 'nihil obstat' (geen bezwaar tegen publicatie van geschrift) afgeven. Daarop volgde trouwens het imprimatur van de paus (verlof tot drukken). Verder was het censor Appius Claudius Caecus die in 312 de Via Appia (ook: Appia Via) liet aanleggen van Rome naar Capua, later doorgetrokken tot Brundisium, met aan weerszijden vele grafmonumenten. Bij het bouillon trekken kreeg ik de volgende associaties: boeuf bourguignon [gerecht], bouquet garni [bosje kruiden], consommé (niet-gebonden – niet gebonden – bouillon of soep), dashi (met zeewier), fond (ingekookte bouillon), fumet (idem), Geneefse saus is een saus van visbouillon, graanbouillon (jenever), huts(e)pot, kaldoe (in Indië: vleesnat), knoedel (meelballetje), kombu (Japanse keuken: zeewier om bouillon te trekken), pindasoep,
pot-au-feu (ook: pot-de-vin – fooi, maar: coq au vin), sajoer en sajoer lodeh, saoto (pittige soep van kippenbouillon), saupiquet (zekere saus), shabushabu [gerecht], sukiyaki [Japans gerecht], umami (de vijfde smaak) en vleesextract.

4. Bij zeewier denk ik aan: agaragar (gedroogd), alginaatgaren, dulse [dahls] (eetbare zeewiersoort met donkerrode bladeren), hiziki (wordt geweekt gegeten), kelp, nori (Japan: gedroogd of geroosterd), sushi (rijstballetje in zeewier), sushibacterie (interessant!), wakame (krulwier), zeeleguaan (eet zeewier!) en Japanse zoutjes (met o.a. soja, zeewier en/of sesamzaad). Vlak bij de kursaal lag een quizzaal (kwiszaal).

 

1246 Dictee zaterdag 30 dec 2017 (1): dictee DeTafel van Taal 2017 √

Dictee - dictees [1246]

Dictee De Tafel van Taal 2017

Nijntje (auteurs: Onze Taal)

1. Begin dit jaar overleed Dick Bruna op [letters] negenentachtigjarige leeftijd.

2. Van Zuid-Koreaanse kleuters tot bedoeïenendreumesen: overal ter wereld verslinden kinderen Bruna's vierkante nijntjeboekjes [kleine letter, vooraf gezegd] met pictogrammen van het meisjeskonijn en het abcb-rijmschema ernaast.

3. Net zoals zijn gouaches, lithografieën en aquarellen tekende de iconisch besnorde kunstenaar haar koolzwarte [kohl werd niet goed gerekend] omlijning met minutieuze precisie.

4. Gestileerde details kunnen daarbij emoties teweegbrengen: één enkele traan bijvoorbeeld verbeeldt een terneergeslagen nijn.

5. Nijntje [begin zin] is wereldberoemd: Utrecht heeft voetgangersstoplichten met haar beeltenis en in het land van de rijzende zon [VD: Japan] vind je zelfs een miffyskioord [miffy is de buitenlandse naam van nijntje – zie internet].

6. Bovenal is ze een niet-aflatend commercieel succes: zo zijn online houtje-touwtjejassen en speelgoed-gsm'etjes [vergelijk: ge-gsm'd] te koop van ons beroemdste exportproduct.

7. Nijntje is ongetwijfeld de onsterfelijkste flapoor [beter: langoor = o.a. konijn] aller tijden.

 
 

1245 Dictee woensdag 28 dec 2017 (1): dictee Oefendictee december 2017 (9) √

Dictee - dictees [1245]

Oefendictee december 2017 (9)

1. De xeres(wijn) komt uit Jerez (ook: Xeres), net als de sherry uit Jerez de la Frontera (voluit). Er is een x-aantal, er zijn x zoveel, damherten afgeschoten. Van Dale houdt het op een i-grecje (y'je), GB op ei'tje (y'tje). Een yurta is een joert(e). Een yuccamot zul je niet in yuca aantreffen. Is het nu renminbi yuan, renminbi of yuan? Een yorkatori is een verhaal over de geesten van overledenen. [Niet in wdb.]: Didibritori's zijn duivelsverhalen. Tori [mv. van torus, wiskunde] zijn (!) omwentelingslichamen beschreven door een cirkel bij wente­ling om een as in het vlak van die cirkel.

2. Of zakoeski (mv.) nu uit België of Rusland komen, het blijft een aperitief. Sander heeft een zander gevangen. Een havezate (havezaat) is een hofstede. Hij heeft als verzamelaar al heel wat gezant. Uit de zedenleer kun je zedenlessen trekken. Een Savooiaard komt uit Savoye. Ik kreeg zegge en schrijve één reactie. Ze stal een zestal artikelen. Hier zet men koffie en over: een onvervalst zeugma (syllepsis). De roman speelde in de [cijfers] 70'er jaren. Ga je op ziekenbezoek, dan ga je op ziektebezoek. De afko z.g.a.n. staat voor 'zo goed als nieuw' en z.g.o.h. staat voor 'zeer goed onderhouden'. Sommige zienden [geen n uitspreken] zijn ziende blind (een oxymoron: caligare in sole, met kop- of oogkleppen lopen).

3. Hij heeft ménière, niet de ziekte van Parkinson. Lees jij die cricketzine ook? Een zittenblijver moet zittenblijven (is blijven zitten). Uit zijn zodiac keek hij naar de zodiak. Schrijf je 'zo dadelijk' wel degelijk los? Waar ligt de zoet-zoutgrens in die rivier? Een zoetwaterbron levert zoetwater (VD: zoet water). Zoeteriken zijn zoetekauwen. Een smombie is een smartphonezombie. In een zottenkot hoor je veel zotteklap. Zo'n zouknummer klinkt heel aardig (als verzoeknummer). Ze voeren om de zuid. Wanneer startte men met zwart-wit-tv (teevee, televisie)?

4. Die donjuan en donquichot is maar een kleinduimpje onder de janklaassens. Hoeveel harrypotterbrillen heb je in die Harry Potterfilm gezien? Schrijf je dat goed: Armani-imitatie, Pavarotti-interview en Dalai Lama-aanhanger? Ik skype vaak en ik heb mijn skypeprogrammatuur recentelijk geüpdatet. Hoe schrijf je: hòmber (kerel), biná (hert) en mansaliñabos (ook: manzanilla, mancenielje, dolboom)? Ik chil vaak, jullie ook? Er vlogen twee MiG's over. Is de Heilige Maagd soms heiliger dan de heilige Thomas (zeker wel dan een ongelovige thomas)? Hij was apestoned. Dat bedrijf doet aan camionetteverhuur. Dit is een veelvoorkomende FAQ: betekent f.a.q. inderdaad franco aan wal? Hij probeerde op de fasching met farthings te betalen. Een faux dévot is een huichelaar en een fausse dévote een huichelaarster. De incorrupta fides nudaque veritas duidt de niet te verbreken trouw en de naakte waarheid aan [nuda veritas is de naakte waarheid]. En dextra fidesque: ziedaar mijn rechterhand en mijn woord, ik geef er mijn hand op. Een dominee of priester is een pastor fidus animarum fidelium: een trouwe herder van de gelovige zielen.

5. GRID was aids avant la lettre. Hyperhidrosis is heftige zweetafscheiding. Beïnvloedt miosis de myopie? Zo'n cyanoseaandoening is niet voor de poes (maar voor de mens). Hij is een goedsul, een kalf Mozes. Haal niet door elkaar: fdc = first day cover en FDC = fleur du coin (maagdelijke munt). Die nepvogel is genebd. Zou iemand met amusie automatisch amuzisch zijn? Plaisanterieën zijn plezant. In dat maison de plaisance wonen een paar mauvais plaisants. De bas-bariton, begeleid door een bugel oftewel flügelhorn, zong a capella auf Flügel des Gesanges: op de vleugels van het lied. Een wigwam is een indianentent of tipi. In BE is een wigw een weduwe, invalide, gepensioneerde en/of wees. Bij het eigenlijk instrumentale Europese volkslied [VD fout: V] wordt ook wel het 'Alle Menschen werden Brüder' [VD: zonder 'het' een a] gezongen.

6. Verdere volksliederen: Brabançonne (België), Britannia rules the wave (Engeland, vroeger), waar in 't bronsgroen eikenhout (Limburg), Deutschlandlied (Duitsland), God save the King (ook: Queen, Engeland), de Vlaamse Leeuw (Vlaamse Gemeenschap), Marseillaise (Frankrijk), The Star-Spangled Banner (VS), Wilhelmus (Nederland) en Yankee Doodle (een (!) Amerikaans volkslied). Het was water- of beter gezegd: ijskoud. Een beagle is wel een brak (drijfhond), maar geen braque d'Auvergne of braque ariégeois. Ook bij de ETA kennen ze de èta, het étang, de étagère, de etage, de etappe en de état-major (alle officieren van een oorlogsbodem). Een googol is tien tot de honderdste: een 1 met 100 nullen. Een googolplex is tien tot de macht googol: een 1 met een googol nullen, toe maar ... Hij gaf haar een eau de toiletteje. 'Been' heeft een scherpheldere e, 'bed' een zachtheldere. Welk E-nummer heeft die stof? Easy beavers zijn uitslovers.

7. Met eau: eau de cologne (mv. eaux de cologne of eau de colognes), eau de goulard (geen mv.), eau de javel (bleekwater, geen mv.), eau de labbaraque (geen mv.), eau de la reine (lodderein, geen mv.), eau de lavande (geen mv.), eau de parfum (mv. eaux de parfum of eau de parfums), eau des carmes (karmelietenwater, geen mv.), eau de toilette (mv. eaux de toilette of eau de toilettes, verkleinwoord eau de toiletteje) en eau de vie (brandewijn, mv. eaux de vie of eau de vies). EB is de epidermolysis bullosa [makkelijk blaren krijgen, epidermolyse (mv. n/s) is het loslaten van de opperhuid]. Een ebenist ebeneert, toch? De EBU is de European Broadcasting Union, de Europese Radio-unie. Komt de eurocity (EC) zelfs daar? De ecclesia triumphans is (r.-k.) de triomferende kerk. Hij maakte eclatant éclat. Het verleden kan ecmnesie veroorzaken. Een XXL-truck is milieuvriendelijk. Wie zitten er momenteel in de Ecofin-raad? De économie de bouts de chandelle is de zuinigheid die de wijsheid bedriegt. DVT (diepveneuze trombose) is het economyclasssyndroom. Een tsunami is edax rerum (allesverslindend).

8. Daar is ie weer: de zwarte zee-eend. Hij is onze een-na-belangrijkste leverancier. Een haute contre zit tussen tenor en countertenor in. Hij is een zwaan-kleef-aanmethodeaanhanger. Het kompas is een leidend voorwerp. Bij een trilemma zijn dat alle drie alternatieven. Het uitgaanstypegildevolk kent ze wel: de kravat, de lavallière, de cravate noire en de cravate blanche. Is zulks denkbaar: een respectueuze (putain) respectueuse? Een eetbui is een vreetkick. De BED, de binge eating disorder, is de eetbuienstoornis. De Effie is een
tv-reclamespotsprijs. De E.H. is de Eerwaarde Heer en de E.Fr. is de Eerwaarde Frater. Een mens moet genoeg me-time hebben. De
EHEC-bacterie is de enterohemorragische E. coli. Een voorbeeld van een tekenziekte is de ehrlichiose. De mooiste eieren vind ik het beo-ei en het cobra-ei. Aaisykjen is gewoon eiergaren. Zij zijn een twee-eiige tweeling. Eikelsuiker is querciet. De Orde van de Eikenkroon is een Luxemburgse ridderorde.

9. Op de eiker deed de ijker zijn werk. Uit het Duits: ein Ende mit Schrecken (een einde met verschrikking), ein Märchen aus alten Zeiten (een sprookje uit oude tijden), ein Mensch mit seinem Widerspruch (een mens met zijn innerlijke tegenstrijdigheden), ein Schauspiel für Götter (een aanblik goden waardig) en ein Volk in Waffen (een volk onder de wapenen). Met *moulin*: GB geeft mouliné(s) = moulinetgaren (effectdraad), VD verder nog: moulin à paroles (klappermolen: iemand wiens mond niet stilstaat), moulineren (m.b.t. zijde twijnen of fileren in een (zijde)molen), en de zeggenkorfslak is de Vertigo moulinsiana, die leeft van moeraszegge (geen mv.).
 

1244 Dictee maandag 25 dec 2017 (2): dictee Dictee 300 van 856 Oefendictees √

Dictee - dictees [1244]

Nou vooruit, dan Oefendictee 300 ook maar als voorproefje ...

Dictee 300 (CCC) Jubileumallegaartje

1. Half. De halfgare halvegare (halvezool, mafkees, mafjanus, etc.) had om halftwee [GB ook: half twee (!)] een afspraak met zijn halfbroer. Hij had er half en half (GB, bijwoord) op gerekend met hem een broodje half-om-half (niet te verwarren met een broodje halfom) te eten en een curaçaotje te drinken. Zijn peettante bespeelde naast de halve viool ook de driekwartviool. Anderhalve cent en twee halve centen (halvecenten) maken samen een halve stuiver: daar kon je een halvestuiversbroodje mee kopen (een zevend'halfje is trouwens zes en een halve stuiver, een pietje). Anderhalve man en een paardenkop zagen dat het halvemaan [GB ook: halve maan] was. De winnaars van de kwartfinales komen in de halve finale. Een halvemaantje [croissant] kun je eten, bijvoorbeeld op het halve-eeuwfeest. De Maagdenburgse halve bollen kreeg je nauwelijks uiteen. De Rode Halvemaan is in Iran wat het Rode Kruis bij ons is. Alles went, behalve hangen en een vent. De rechts- en de linksback trainden tweeënhalf uur samen. Met een twee-en-een-halvecentstuk kon je twee en een halve cent verrekenen. Een halfopen deur is een halfgesloten deur. Een halfvol glas is een halfleeg glas. Halfbegrepen wijsheid is geen wijsheid (bij halfbeschaafde volkeren). Het boek (met halfmarokijn) had een halfmarokijnen band. Half beneveld rakelde hij die halfvergeten historie weer op in het halfvrijstaande huis. Zijn halfbroer en -zuster waren geen bloedverwanten van hem. Een twaalf-en-een-halfjarig huwelijk hield al twaalf en een half jaar, dus langdurig stand.

2. Brugge. In de handel is een beurs een openbaar gebouw waar de kooplieden op bepaalde uren bijeenkomen om te handelen of over handelszaken te spreken (genoemd naar het huis de Beurs [Huis Ter Beurze] in Brugge). In de Bloedprocessie wordt het Heilig Bloed rondgedragen. Een Bruggelinge is een inwoonster van Brugge of van Brugse afkomst. Een bepaalde kapel te Brugge heet het Heilig Bloed. Aldaar is het hoed (4 maten of een halve hectoliter) een oude inhoudsmaat [voor graan]. De volksopstand tegen het Franse bewind te Brugge op 18 mei 1302 wordt Brugse metten genoemd. Brugge had de stapel [= stapelplaats, opslagplaats van goederen] van al de goederen die in de haven van Sluis aankwamen. Brugge is het Venetië van het Noorden; ook Amsterdam en Giethoorn zijn dat. De orde van het Gulden Vlies is door Filips van Bourgondië ingesteld (te Brugge in 1429).

3. Amsterdam. Heel bekend was veilinggebouw De Zon in Amsterdam. Wall Street geldt als symbool van het Amerikaanse kapitalisme en ontstond toen New York nog Nieuw Amsterdam heette. Tijdens de vrijmarkt op Koninginnedag was Amsterdam afgeladen vol. De Vondelparkjeugd frequenteerde in de jaren zeventig (70) het Vondelpark. Vroeger had je in Amsterdam het Paleis voor Volksvlijt. De Sociale Verzekeringsbank (SVB, zie de betreffende website) is een rijksinstelling te Amsterdam. Amsterdam is het Venetië van het Noorden. Veense bonen komen uit Veenstad (tuinbouwgebied tussen Amsterdam en Leiden). De UvA is de universiteit van Amsterdam. De naam 'Stopera' is een samentrekking van 'stadhuis' en 'opera'. In het internationale spellingsalfabet staat Amsterdam voor de a. De Satisfactie van Amsterdam was het verdrag waarbij deze stad het gezag der Staten van Holland erkende (1578). Provo's waren provocerend en ludiek. De Portugese Joden (Sefarden, Sefardim; GB ook: Sefardiem) zijn omstreeks 1600 uit Portugal gekomen en vonden te Amsterdam een wijkplaats. Vroeger had je het AP (Amsterdams Peil); dat is nu het NAP (Normaal Amsterdams Peil). De uitdrukking 'voor pampus liggen' dankt zijn naam aan een zandbank (Pampus) in het IJsselmeer ten oosten van Amsterdam.

4. Het Palingoproer vond in 1886 plaats. Een over-'t-ij-kijkertje is een zeer vol glas jenever. Wat in Rotterdam een openluchtboekhouder is, is in Amsterdam een boekjesgast (een tallyman dus). Het Noordzeekanaal loopt van Amsterdam naar IJmuiden. Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft neogotische en neorenaissancistische stijlkenmerken. Bezoek vooral de Munt in Amsterdam. Groot-Mokum (Mokum) is Amsterdam. De midkapindex is een beursindex in Amsterdam. De Maagdenhuisbezetting vond plaats in 1969 (een maagdenhuis was een weeshuis voor meisjes). Het (Amsterdamse) Lieverdje is de beeltenis van een Amsterdams straatjochie op het Spui in Amsterdam en was gelieerd aan de provobeweging.

5. De Lastage was een buurt waar vroeger werven waren. Een (groene) krul was een openbaar straattoilet. Een spotnaam voor de inwoners van Amsterdam en Zaandam is koeketers. Koperen knopen waren lagere ambtenaren. Het KIT is het Koninklijk Instituut voor de Tropen. De tegenspeler van Katrijn was Jan Klaassen. Het hoed is een oude inhoudsmaat (ca. 10 hl.). Hoever bent u met de vraag, hoe ver Amsterdam van Parijs ligt? Het groene hart van Holland ligt tussen vier steden in (wel – zonder toevoeging: – het Groene Hart). Was Amsterdam eerst paaps, later werd het geus. De zinspreuk van een maatschappij van beoefenaars en beminnaars der wetenschappen en kunsten te Amsterdam luidde 'felix meritis' oftewel 'gelukkig door verdiensten'. De Februaristaking was een protest tegen anti-Joodse maatregelen van de Duitse bezettingsmacht. Een drijfsijs is een Amsterdamse eend.

6. De naam van de groep Cobra staat voor Copenhagen, Brussels, Amsterdam. Het Blauwhoedenveem zou volgens het donorprincipe een extra 'a' krijgen (Blaauwhoedenveem). De naam 'Artis' is een verkorting van 'natura artis magistra' oftewel 'de natuur is de meesteres van de kunst'. Een van de betekenissen van 'amsterdammertje' is parkeerpaaltje. Het AMC is het Amsterdams Medisch Centrum. De verandering in de regering van Amsterdam door de calvinisten op 26 mei 1578 wordt Alteratie genoemd. De AEX is de Amsterdam Exchanges Index (een beursindex van Amsterdam). Een aapje was voor de Tweede Wereldoorlog een huurrijtuig in Amsterdam. Het Aansprekers- of Biddersoproer vond plaats in 1696 (omdat alleen de gemeente nog mocht begraven).

7. Brussel. Het wetstratees is het politiek jargon, genoemd naar de Wetstraat in Brussel. Zijn Waterloo (VD) vinden is definitief verslagen worden. De VUB is de Vrije Universiteit Brussel (ook: ULB, Université Libre de Bruxelles). De Brusselse olievlek is de steeds veldwinnende (maar: veld winnen!) verfransing die van Brussel uitgaat. De verbrusseling is de verschuiving van politieke beslissingen en beleid van nationale overheden naar de Europese Commissie. De Marollen is een volksbuurt in Brussel. Het land van Bruegel is het Pajottenland, ten zuidwesten van Brussel. De Gordel is een jaarlijks wandel- en fietsevenement rondom Brussel. Reed de couponnetjestrein [Belgische beleggers op weg naar Luxemburg] vaak? Brussels lof, Brusselse spruitjes en Brusselse kermis (let wel: geen Vlaamse kermis, maar bepaald soort biscuit!) zijn allemaal te eten. De geuzelambiek is een zwaar soort bier.

8. Antwerpen. De drie zustersteden zijn: Antwerpen, Brugge en Gent. Het Steen te Antwerpen is de gevangenis. De bijnaam van Antwerpen is sinjorenstad. Antwerpen is de belangrijkste Scheldestad. Het poesjenellentheater (de poesjenellenkelder) is een marionettentheater in Antwerpen. Een pagaddertoren is een uitkijktoren uit de Spaanse tijd in Antwerpen en omgeving. Antwerpen is het Jeruzalem van het noorden. De hel van Deurne vind je bij Antwerpen. De Franse furie was een aanval op onder andere Antwerpen.

9. Gent. UG of UGent staat voor Universiteit Gent (vroeger: RUG, Rijksuniversiteit Gent). De Pacificatie van Gent (1576) zou alle Spaanse troepen moeten verdrijven. De witte kaproenen van Gent vormden de burgerpolitie die witte kaproenen droeg en een rol speelde bij verschillende opstanden. De jan-van-gent (meervoud: jan-van-genten of jan-van-gents) is de bassaangans (genoemd naar Bass Rock). Hou en trouw (of getrouw) is getrouw onder alle omstandigheden; dat is de leus van de stad Gent (Fides et Amor). Een Gentenaar woont in Gent. De bijnaam van Hendrik van Gent (Henricus Gandaversis) is 'Doctor Solemnis' (letterlijk: verheven doctor).

10. Mechelen. Het Opsinjoorken is de naam voor een pop die vroeger in processies werd rondgedragen en waarvan het ontstaan teruggaat op een oud Vlaams volksgebruik om mannen die hun vrouw mishandelen, te bespotten. Uit Mechelen kennen we het Mechels hoen, de Mechelse herder, Mechelse kant en Mechelse was. Een mechelaar ten slotte is een zekere munt.