Dictee - dictees [0945]
De coup
1. Nee, ik bedoel niet: een coupé zoals een stiltecoupé in de trein; ook geen coupe zoals de kleermakersterm – snit of vorm –, champagneschaaltje (champagnecoupe) of schaaltje voor ijsconsumptie (ijscoupe). En ook niet de coupe-file (voorrangskaart) en de coupe soleil (kapsel met plukjes geblondeerd haar). Er zijn heel veel woorden met *coup* zoals decouperen met een decoupeerzaag = zaagmachine waarin een smal, langwerpig zaagblad, dat aan één kant vastzit, op en neer beweegt. Ik ga ook voorbij aan de begrippen coup de force (gewelddaad), coup de foudre (plotselinge en onweerstaanbare verliefdheid), coup de fouet (zweepslag), coup de grâce (genadeslag), coup de main (overrompeling, verrassing – wel dubbel-s!), coup de maître (meesterstuk), coup de pédale (pedaaltred), coup d'essai (proefstuk), coup d'état (staatsgreep), coup de théâtre (onvoorziene wending die aan een zaak gegeven wordt, ommekeer) en coup d'oeil (vluchtige blik, oogopslag).
2. Ik wil het hebben over een 'gewone' coup, een staatsgreep
(die pleeg je). Zoals hiervoor al bleek, in feite een verkorting van 'coup
d'état'. In Turkije is een coup verijdeld. In het NOS Journaal (zo schrijf je
dat, eigennaam, en niet zoals Van Dale: wel een NOS-journaal) hoorde ik de nieuwslezer
zeggen 'koe' en de Turkijecorrespondent 'koep'. Ik was er heilig van overtuigd,
dat alleen het laatste juist was. De waarheid is kennelijk anders: van VD mag
het allebei! Daarmee ontstaat dan wel een probleem: wie 'koe' zegt, moet als
verkleinwoord 'couptje' ('koetje') schrijven, wie 'koep' zegt moet coupje
('koepje') schrijven. Het Groene Boekje heeft coupje (dat gaat dus uit van de
uitspraak 'koep' en niet van 'koe'). Van Dale heeft het verkleinwoord niet. Bij
dictees is het dus het veiligst om de GB-vorm 'coupje' op te schrijven, wat er
ook voorgelezen wordt!
3. Er zijn meer van die gevallen. Een leuk voorbeeld is 'compromis'. Dat mag je van Van Dale op het eind uitspreken als 'mihs' of als 'mie'. Bij de eerste uitspraak hoort de schijfwijze 'compromisje', bij de tweede 'compromistje'. Ook hier is weer vervelend dat Van Dale de beide verkleinwoorden niet heeft. Het Groene Boekje heeft echter beide vormen, zowel compromisje [ih] als compromistje [ie]. Hier is er geen probleem bij een dictee: goed opletten hoe het woord uitgesproken wordt en het naargelang daarvan opschrijven.
4. Er is ook nog de categorie blessure: daar mogen blessuurtje
en blessuretje allebei. In dat laatste geval moet de 'uh' na de 'r' wel
duidelijk uitgesproken worden! Overigens heeft GB alleen 'blessuretje', VD
heeft geen verkleinwoord. Uitsmijters: crapaudje (geen t), heg, hegje, hegge,
heggetje, jongen, jongetje, eau de toiletteje (altijd zó, omdat het (nog) Frans is),
camping, campinkje, big, biggetje, cd'tje, café en cafeetje.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten