3617 Dictee vrijdag 03-05-2024 (1) – dictee Oefendictee april 2024 (4), tevens Dictee van de Dag 1161 √

Dictee – dictees [3617]

Oefendictee april 2024 (4)

Dictee van de Dag 1161

1. Het woord ‘pausinnen’ is een contradictio in terminis (feitelijk geen mv.). Die yuppie at een pie [paai] [pasteitje]. Met OSAS wordt het obstructieveslaapapneusyndroom of slaapapneu aangeduid. Een pietje-ongeduld hoeft niet altijd een janongeluk te zijn. Dat pijpje-lak [plant] is niet een kleine pijp lak [lak]. Het meisje waarop/op wie je verliefd bent geworden – allebei goed, ‘op wie’ is beleefder en formeler. H₂O’erig is gewoon waterig. PFAS (GB: kleine letters denkbaar in toelichting – VD: kleine letters) staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dat
belle-époquekostuum staat haar goed. Slechts 2 items in deze context met trema: preëmptief [preventief] en preëminent [boven andere(n) voortreffelijk]! Primi [enk.: primus] inter pares (pip’s) kunnen ook best eigen pips (persoonlijke internetpagina’s) hebben. Dat prisoner’s dilemmageval is eigenlijk best curieus. Dat
private-eyeverhaal is best interessant. Hij is pro-Engels en was aanwezig bij een anti-EU-betoging. ‘Proëmium’ (voorrede, inleiding, voorwerk) is het enige woord ‘proe*’ met een trema. Staat het anti-inbraakalarm wel aan?

2. Hij is antikatholiek. Hun opvattingen zijn promiscue. De Botswaanse munteenheid is de pula (BWP). Een fidus Achates (trouw (met)gezel – pylades) zal niet snel fides Punica (Punica fides, punische of Carthaagse trouw) plegen (verraad). Met pyri* (VD): pyridine, pyridoxine, pyridyl(azonaftol – PAN), pyriet* en pyrimidine(base). Je schrijft ‘authentiek’ toch wel goed? Het Spaanse ‘qué’ is ons ‘hè’. Verwar niet: taffia = soort rum (uit suikerriet), ratafia (een likeur) en raffia (zeker vezels). Een
rechts-extremist is extreemrechts. Rechtop staan, dat doe je rechtopstaand. Het ka’i òrgel [draaiorgel] stond bij de trùk’i pan [foodtruck] naast de snèkbar, ergens in de Nederlandse Antillen. Het meervoud van ksar [versterkt woestijndorp Berbers] is ksour. Met piro* alleen: [VD] piron = piroen (pijler of zuil), piroplasma (parasiet bij dieren), piroplasmose (bloedarmoede dieren = babesiosis), pirosjki (Russische pastei) en pirouette(ren).

3. Verder dus alles met pyro*! Helikopter (maar: helicopterview), gyrokopter en octokopter, maar: quadcopter! Denk ook aan ornithopter. Wie een schimmel- of kalknagel heeft, lijdt aan onychomycose. Een erigeron is een fijnstraal. Wat is dat een fifibanaan [zeer klein], zeg. Woorden die in GB met dé beginnen: débouché, dégénéré (+ ‘afgeleiden’), déjà-vu (+ samenstellingen en afgeleiden), délégué (+ afgeleiden) en dépositaire. R.P. staat voor Reverende/us Pater – eerwaarde vader, r.p. voor réponse payée (antwoord betaald, b.v. bij telegram). Muziek met -and-: rhythm-and-blues en
country-and-western (rest: ‘n). GB met ré: référé, réussite (maar reüsseren) en r.s.v.p. = répondez s'il vous plaît, réponse s'il vous plaît. Niet a.u.b.’en * s.v.p. Gebiedende wijs van *: a.u.b.!

4. VD heeft dépit, GB depit (accent niet nodig – TH). Ook het ‘omgekeerde’ komt voor: denk aan cecemel (VD) en cécémel (GB) [betekenis: een chocoladedrank – gelieerd aan de merknaam = volgens NTI]. GB, met aé: niks, met bé: bébé, met cé: de al genoemde cécémel en cérémonie protocolaire, met dé: zie eerder, met eé: niks, met fé: niks, met gé: niks, met hé: hé, met ié: niks, met jé: niks, met ké: niks, met lé: niks, met mé: mémé [ANW: oma], ménage à trois/quatre en ménière (ziekte van M), met né: niks, met oé: niks, met pé: niks, met qé: niks, met ré: zie eerder, met sé: sédula, séjour, sérieux, met té: niks, met ué: niks, met vé: vélocipède, met wé: niks, met xé: niks, met yé: niks en met zé: niks. Met ?é* krijg je ze trouwens allemaal! Ik kreeg daarbij ook nog ‘één’ cadeau! Gezocht op *’n*: drum-‘n-bass, jump-‘n-jive, rock-‘n-roll, m’n, ‘n, op z’n (jan)boerenfluitjes, op z’n elfendertigst, recht voor z’n raap, z’n en zo’n. Met *op zijn*: erbovenop zijn, op zijn (jan)boerenfluitjes en op zijn elfendertigst. Met *voor zijn*: niets. Met *in zijn*: erin zijn, met *van mijn*: van mijnentwege, met *van zijn*: van zijnentwege, van zijn positieven zijn

5. Met *-and-*: alive-and-kicking,
bed-and-breakfastformule (maar: bed and breakfast! – GB/VD ook: B&B), cash-and-carry, click-and-collect,
country-and-western, doom-and-gloomverhaal (VD: doom en gloom), do’s-and-don’ts, drag-and-drop, fish-and-chips,
hit-and-runadvisering (hit-and-run alleen VD),
kick-and-rush, kiss-and-gostrook, kiss-and-ride,
law-and-orderbeleid, look-and-feel, meet-and-greet, naming-and-shaming, park-and-ride, pay-and-gokaart, plug-and-play, sale-and-leaseback, shock-and-awe,
touch-and-feelfactor, track-and-tracecode, trial-and-error, ups-and-downs (GB, VD ook: ups en downs).

6. Ook de Turkse Rivièra heeft een rivièraklimaat. Schrijf goed: rijijzer, zijingang, tosti-ijzer, kopiist
(mini-instructie), vanille-ijs (beijveren), college-uitstap (geuit) en gummi-jas (bijectie). Die sans-papiers [illegale vreemdeling] is heel goed in het papier-macheeën [VD] met papier-maché [papierdeeg]; trouwens ook met papier collé [VD] [collage op ondergrond gelijmd]. Een jerichoroos is een roos van Jericho. De breedgeschouderde monnik was ruig gepijd. A sadder and wiser man is door schade en schande duidelijk sadder-and/but-wiser geworden. Hij werd verteerd door saeva indignatio: woedende verontwaardiging. Penny wise, pound foolish: zuinig in kleine en verkwistend in grote zaken, op een verkeerde manier. De sancerres is een witte loirewijn. In Manilla vind je vast geen sawoe-manila’s (sapotillebomen). Een Sardijn komt van Sardinië. Voor mij één sauternes, graag!

7. En voor haar: één sancerres, s’il vous plaît [s.v.p.]. Bij het snookeren hebben ze ballennetjes of balzakken. Is dat hetzelfde als epididymides? Nee, dat zijn bijballen! Echte balzakken zijn scrotums! Als je scheel kijkt, denkt men wellicht dat je scheelziet van de honger. Esthetica is schoonheidsleer, schöngeisterei. Die (Schotse) Hooglander, een berg-Schot was houder van meerdere Schotse hooglanders (als je die kruist met een heckrund, krijg je een ecolander). Zwitserduits is Zwitsers-Duits of Schwyzerdütsch. Een colon is (ook) een dubbel(e)punt, een semicolon een puntkomma. Een dubbelspoor (VD) mag je ook ‘dubbel spoor’ (GB) noemen. Een showbink is een showlijder, wie een show leidt, is een showleider … Een Siënese/Siënees komt uit Siena. Koning Victor Emanuel (1820-1878) had de bijnaam il re galantuomo [koning-gentleman]. Het was een kwestie van: rien appris ni rien oublié: niets geleerd en niets vergeten. Een sobstory is een tranentrekker (tearjerker).

8. Er werd r&b, arrenbie, rhythm-and-blues, maar ook soca, soul en calypso, ten gehore gebracht. Bij tinnitus is er sprake van oorsuizen en fantoomgeluiden. Een son et lumière is een klank-en-lichtspel. Sous-vide [van voedsel langzaam gegaard in een vacuümverpakking en daarna snel gekoeld] en sous-entendu [bedekte, bij het gezegde inbegrepen maar niet met zoveel woorden uitgedrukte bedoeling: rest aaneen. Spagnolet is een stof, een spanjolet of espagnolet een draairoede. Wist je dat een wist-je-datje een weetje of wetenswaardigheid is? Wat is juist:
all-invakantie, all-inclusive vakantie, all-inclusivevakantie of allesinclusiefvakantie? Alle vier! Het meervoud van spondeus is spondei. Die afkorting ken je: s.t.e.h. = salvis titulis et honoribus, behoudens titels en eer. Een stereotype is (ook) een stereotiep beeld. Het SDI is het Strategic Defense Initiative [VS, 1983].

 

 

3616 Dictee donderdag 02-05-2024 (1) – dictee Over wie zou dit gaan? √

Dictee – dictees [3616]

Eerder was dat al 2492. Leuk, nogmaals geplaatst!

Over wie zou dit gaan?

Betreft: Dictee Zutphen 2013 (auteur: A.L. Snijders, pseudoniem van P.C. Muller)

Boek: Slibreeks, nummer 148, titel ‘26 ZKV’ (zeer korte verhalen).

Hieruit p. 39-41 (verhaal 13)

Aanhalingstekens

1. Omdat Lionsclub Zutphen-Kattenhaven mij heeft uitgenodigd het vijfde Groot Zutphens Dictee voor te lezen, denk ik na over mijn handicap, ik kan niet goed spellen. Toen ik het woord accessoires voor het eerst las, bedacht ik een ezelsbruggetje voor de dubbele c en de dubbele s. Maar het lukte me niet dat ezelsbruggetje te onthouden. Daarom heb ik nooit vrijwillig meegedaan met dictees, ik kon de wedstrijd toch niet winnen. Toen ik een jaar of veertig was las ik in de krant dat kinderen die van nature linkshandig zijn allerlei kwalen kunnen krijgen als ze op school tot rechtshandigheid gedwongen worden. Ze moeten bij links of rechts altijd blijven nadenken, ze blijven lang in bed plassen, en de kans op dyslexie is groter dan normaal. Ik vroeg het aan mijn moeder. Zij herinnerde zich dat ik inderdaad als kleuter linkshandig was en in de eerste klas van de lagere school gecorrigeerd werd. Ik was dus waarschijnlijk de eerste dyslecticus die het Groot Zutphens Dictee voorlas.

2. Wat me het meest trof was de mededeling van de jury dat de Nederlandse Taalunie het dictee had goedgekeurd. Deze mededeling had duidelijk gewicht. Ze werd meermalen herhaald. daarbij kwam nog een andere maatregel die mijn aandacht trok, er waren twee prijscategorieën. Een voor de bewoners van Zutphen en omstreken, en een voor de buitenstaanders. Op de voorste rij zat een man die zich erg op zijn gemak voelde. Hij maakte grapjes over de autoriteit van de Taalunie en bleek ook anderszins goed ingevoerd te zijn. Zelf vond ik het dictee erg moeilijk, ik was blij dat ik niet in de zaal zat maar achter het (de) katheder stond, wat mij ontegenzeggelijk enige autoriteit schonk. De zesenvijftig deelnemers maakten samen 1131 fouten, de Zutphense winnares maakte er zes, de tweede prijs ging naar twee autochtone deelnemers met acht fouten, de derde prijs was voor iemand met tien fouten. De man op de eerste rij (uit Breskens, wat je noemt een buitenstaander) had één fout gemaakt, hij protesteerde, zijn fout was geen fout, de jury maakt een fout door deze fout een fout te noemen. De jury hield voet bij stuk en wees zoals voorzien naar het gezag van de Taalunie. Ik was verzeild geraakt in een onbekende wereld, ik begreep dat er een rondreizend dicteecircus bestaat, met fundamentalistische deelnemers die bereid zijn hun leven te geven voor een aanhalingsteken. ik genoot, maar hoop toch dat de AIVD via infiltratie in Breskens een burgeroorlog kan voorkomen.

Noot

Ik schreef correct: zoveel onderaardse gangen … Net als in ‘zoveel hoofden, zoveel zinnen’ en dus niet ‘zo veel’. Mijn nachtelijke mail aan de Taalunie werd de volgende ochtend al heel vroeg beantwoord met boetedoening … RL

 

 

 

3615 Dictee maandag 29-04-2024 (1) – dictee BeNeDictee 2024-04 √

Dictee – dictees [3615]

BeNeDictee 2024-04

De 80 vet en onderstreepte items moesten worden ingevuld.

Commentaar in blauw.

 

Van kerk naar klankschaal (auteur: Bert Jansen)

1. Antispeciësisten (1) [tegen discriminatie naar soort en het zetten van mens boven dier] mogen er graag op wijzen dat de mens een dier is. Maar om de mens niet geheel en al op één lijn te stellen, wordt er dikwijls het relativerende ‘denkend’ of ‘pratend’ aan toegevoegd. Of ‘religieus’. Op de mens als (al dan niet) religieus dier wil ik in deze succincte (2) [beknopt] verkenning wat – hopelijk verhelderend – licht laten schijnen.

2. Of de mens ten diepste een religieus wezen is, is een onderwerp dat al eeuwenlang (3) filosofen en theologen bezighoudt. De meeste geleerden wijzen er gedecideerd op dat de bewijzen van verbondenheid en transcendentie zowel overweldigend als wijdverbreid zijn, maar
enkelen (4) [enkele is hier fout] van hen omarmen de maximes (5) [mv. n/s, stelregel op gebied van de levenshouding] van ds. Harry Kuitert, die er niet voor terugdeinsde heikele thema’s aan te snijden. Met zijn beroemdste uitspraak, te weten ‘Alles van boven komt van beneden’, vervreemdde hij zich van menige gelovige.

3. Degenen die het congenitale (6) [aangeboren] godsbesef steunen, wijzen erop dat we al in de klokbekercultuur (7) [cultuurtijdperk tussen 2600 en 2000 v.Chr., direct voorafgaand aan de bronstijd], uitingen zien van religiositeit. In oude graven worden ook steevast kostbare geschenken aangetroffen die steun geven aan het geloof aan een hiernamaals: hoofdsieraden, zoals ferronnières (8), kleurrijke armbanden, enigszins lijkend op de rakhi’s (9) [SR] die op hindoefeesten cadeau worden gegeven, chatelaines (10) [kasteelvrouw, maar ook: kettinkje] en lekythoi (11) [enk. lekythos = Attische of Korinthische ranke vaas] die verschillende
eaux de cologne (12) [mv., ook: eau de colognes – met andere uitspraak: + s] bevatten. Denk ook aan de myriaden goden die het Romeinse Rijk bevolkten en waarvoor men in Rome een speciale tempel bouwde: het Pantheon.

4. In onze contreien leefden vóór onze jaartelling Keltische en Germaanse stammen met hun geloof aan geesten. Druïden (13) [D, begin zin: priester bij de oude Kelten] leidden ceremonies en rituelen, zoals offeranden (14)
[mv. n/s dus n moet voorgelezen worden] aan goden en geesten. Ze hadden overigens ook een ambtelijke functie; zo vervulden zij de rol van alguacil (15) [Spanje], een soort van ambtenaar van politie.

5. In Europa werd eenieder die afweek van de officiële leer heftig vervolgd. De autodafe’s (16) [afkondiging ketterverbranding] kostten aan duizenden mensen het leven. Men wilde andersdenkenden geheel en al
cancelen (17) [uitsluiten] uit het openbare leven. Pas ná de middeleeuwen kreeg het verzet tegen de hegemonie van de kerk handen en voeten.

6. Gedurende de hele geschiedenis van de mensheid zien we dus aanwijzingen voor de mens als religieus dier. Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw maakte de clerus (18) [clergé, r.-k. geestelijkheid] de dienst uit in Nederland, dat in classen (19) [classis, bekend, heeft naast mv. classes – helaas – ook als mv. classen] was opgedeeld. Opgevoed in een christelijk gezin, geloofde ik als kind dan ook ernstig in de heilige trits God, Jezus en Sinterklaas. In die volgorde. Ik bezocht een protestants-christelijke school en aan mijn zondagse gang naar de kerk – altijd
dasje-jasje (20) [jasje-dasje betreft inderdaad verwisselbare begrippen …], dus mét kravat (21) [stropdas, wel: cravate noire en blanche, maar in GB ook (los): cravate!] – werd nooit getornd.

7. Met andere geloofsrichtingen kwam ik niet of nauwelijks in contact, of het moet met de in vrolijke kleuren uitgedoste hare krisjna’s (22) [volgeling van door swami Prabhupada gestichte sekte] zijn geweest, die in de jaren 60 de Amsterdamse straten bevolkten. Hun ideeën stoelen op de Bhagavad Gita (23) [niet in wdb., niet gewenst in een dictee, op internet ook andere schrijfwijzen, betekenis: de Bhagavad Gītā vormt een onderdeel van het zeer omvangrijke epische gedicht de Mahābhārata, een boek toegeschreven aan de wijze Vyasa - Wikipedia] waarin de bhakti (24) de hoogste toewijding is. Zij verdwenen even plotseling als ze gekomen waren. Even later kwam de in de VS ontstane
Bhagwanbeweging (25) [beweging rond de Indiase goeroe Bhagwan Shree Rajneesh] in Nederland op, die eveneens haar inspiratie in het hindoeïsme vond, en waarvan de aanhangers sannyasins (26) of
rajneeshies (27) werden genoemd. De arrestatie van de leider in 1985 gaf de nekslag aan deze beweging.

8. Mijn warm kloppend hart voor het pacifisme zette mij tijdens mijn middelbareschooltijd (28) op het spoor van de quakers (29) [staat in alinea 9 en dus: weggevertje – betekenis: lid of aanhanger van een godsdienstige sekte]. Vanwege geloofsvervolging settelde deze in Engeland gestichte sekte zich in de zeventiende eeuw in Pennsylvania. Snorren lieten ze niet groeien (de associatie met het leger vond men te sterk), wél
sappeursbaarden (30) [lange volle baard, sappeur = militair die loopgraven aanlegt] (soms met
heiligedagen (31) [iedere katholieke kerkelijke feestdag die niet op zondag valt, vormvariant heiligdag, maar ook: kale plek bij verven of in het haar – de heiligendag is algemeen: doordeweeks én ’s zondags] en
henri-quatres (32) [korte puntbaard]. Toen ik er echter achter kwam dat zij niet alleen het militarisme verwierpen, maar ook onthouding van de wereldse geneugten predikten, was het uit met de liefde.

9. De aan de quakers verwante, eveneens hoofdzakelijk in Pennsylvania wonende amish (33) [sekte van mennonieten – menist, doopsgezinde – in de VS], leggen nóg meer de nadruk op een traditionele levensstijl en afzondering van de moderne wereld. Zo verplaatsen ze zich nog steeds met paard-en-wagen en hoge zwarte, op faëtons (34)
[een visetende keerkringsvogel (Phaëthon), maar hier: licht open rijtuig op vier (later ook op twee) wielen] gelijkende koetsjes. Ze verbouwen teff (35) [glutenvrij graan uit Ethiopië] en kumquat (36) [zure, op sinaasappel lijkende vrucht (Fortunella)] voor eigen gebruik. De bendir (37), een type lijsttrommel (38), speelt in hun cultuur een belangrijke rol.

10. De rooms-katholieke kerk was een no-goarea (39) [verboden gebied] voor ons protestanten. Maar verboden religieuze vruchten maakten nieuwsgierig en op een dag – per se níét op de dag des Heren – vergaapte ik mij aan de pracht en praal in het katholieke godshuis: marmeren muren (géén scagliola! (40) [imitatiemarmer]), priesters in hun met cingula (41) [enkelvoud: cingulum = wit koord om de albe – wit miskleed priesters, etc. – van een priester] bijeengehouden alben en amicten (42) [schouderdoek, humeraal van priester] achter de credenstafel (43) [waarop bij plechtigheden ceremoniële attributen gereedgelegd worden] met monstransen en pyxides (44) [enkelvoud pyxis = rooms-katholiek doosje van goud of zilver waarin de geconsacreerde hosties zonder plechtigheid naar de zieken buiten de kerk worden gedragen met geconsacreerde hostie]. Wát een contrast met de man op de sobere preekstoel in de protestantse kerk. Ja, ‘de man’, want de houten broek [= preekstoel!] paste de vrouw in die tijd nog niet goed.

11. Eenmaal op de universiteit raakte de Eeuwige steeds verder uit beeld [lees deze zin eens goed!] – het was definitief uit met het kerkbezoek. Tezelfdertijd werden de eerste haarscheurtjes zichtbaar in het tot dan toe
solide (45) [solide, solider, soliedst, maar ook: solied, solieder, soliedst] confessionele bouwwerk. En de
famae clamosae (46) [enkelvoud: fama clamosa = schandaaltje] kon men niet langer binnen de kloostermuren houden.

12. Nog helder voor de geest staan mij de amoureuze escapades van de lascieve [= wulps, wellustig] cluniacenzer monnik (47) [kan ook aaneen, zie lemma monnik - VD, ook verkort: cluniacenzer – van Cluny Fr.] Maurice, een aan axillaire hidrosis (48) [de oksels betreffende zweetafscheiding] lijdende cretin (49) [kropmens, geestelijk en lichamelijk onvolgroeid, mismaakt]. Zijn al te vrijmoedige uitleg van het belangrijkste Bijbelse gebod, scilicet (50) [te weten, namelijk, sc.] dat van de liefde, opgetekend in het evangelie van Mattheus (51) [net als museum], leidde tot de val van de hesychast (52) [monnik Grieks-katholieke kerk, geheel aan contemplatie gewijd] – het veroorzaakte een waar eclat (53) [schandaal, ook: glans, luister, eclat maken = opzien baren]! In het bijbeltje(!) (54) van de
would-bemonnik (55) was de passage ‘heb uw naaste lief als uzelf’ onderlijnd ...

13. Waar onze monnik ook aan geleden zal hebben, níét aan gynaefobie (56) [beklemmende vrees voor vrouwen]! Ook was hij geen schoenenfetisjist (57) [schoenen als fetisj = levenloos voorwerp van afgodische verering bij heidense volken], want zijn slachtoffer was een weliswaar ravissant gemaquilleerde (58) [verrukkelijk, betoverend – geschminkte, opgemaakte - beter: 2 invulwoorden!], maar óngeschoeide karmelietes (59) [vrouwenorde die de regel van de karmelieten volgt]. Onderzoek leerde dat een jaloerse kapucijn (60) [kapucijner monnik, kapucijnermonnik – zie lemma monnik, VD] zijn
collega-kloosterling (61) erbij gelapt had. Het eerste MeTootje avant la lettre (62) [beter: 2 invulplaatsen!] was een feit.

14. De juicy [sappig] details (63) [Nederlandse, evt. Engelse uitspraak - beter: 2 invulwoorden!] werden breed uitgemeten in de couranten, en men smulde ervan! Ik niet het minst: ze gingen er bij mij in als Gods woord in een ouderling! Overigens bleek de monnik eerder al een waarschuwing van de prior te hebben gehad vanwege aeschrologie (64) [het uiten van ontuchtige taal, het gebruiken van vieze woorden].

15. Het behoeft geen betoog dat broeder Maurice’(!) (65) [bij uitspraak moo-ries, bij uitspraak moo-rie-suh: Maurices] scheve schaats hem niet in dank werd afgenomen; hij was niet langer welkom in het klooster. Uit dépit (66) [VD: ergernis, GB: depit, beide het-woorden, zou dat hetzelfde zijn? Vraag voorgelegd aan GB/VD. NTI: Ja. Zij vinden depit volgens de regels correct en dan zou dépit bij VD dus fout zijn] hing hij zijn
ripsen kamizool (67) [van rips: ribbetjesgoed, ripsweefsel – kledingstuk mannen - beter: 2 invulwoorden!] aan de wilgen en verruilde het verzorgen van zieltjes voor dat van planten en bloemen; hij vond emplooi (68) [bezigheid, werk, betrekking] in een aanpalend tuincentrum. Atappalmen (69) [nipa, waterpalm] en sint-jakobskruid (70) [= jakobskruiskruid, giftig] waren zijn lievelingsplanten.

16. Het spirituele landschap ligt er heden ten dage heel anders bij: we kunnen naar recht en rede spreken van religieus eclecticisme. Het gat dat de ontkerkelijking heeft geslagen, wordt opgevuld met mindfulness (71) [achtzaamheid] (inmiddels evidencebased (72) [oordeelkundig, gebaseerd op wetenschappelijke feiten], als ik het goed begrepen heb), meditatie en diverse vormen van yoga, zoals bikram- (73) [weggelaten: yoga] – waarvoor je overigens goed tegen de warmte moet kunnen, want deze vorm van yoga wordt beoefend in een ruimte waar de temperatuur rond de 40 °C (74) [VD; wel: 40° Celsius gedeeltelijk aaneen – Taaladvies: volgens de normen die voor technische teksten gelden, staat er een spatie tussen het getal en het gradenteken bij temperatuuraanduidingen. In niet-technische teksten blijft de spatie tussen het getal en het gradenteken meestal achterwege; 40°C lijkt dus ook zeker goed] is – en hathayoga (75) [met lichaamsoefeningen en ademhalingsbeheersing], waarin de lichaamsoefeningen en ademhaling centraal staan. Ook de bij heidense
seances (76) [spiritistische of paranormale zitting] gebruikte ouijaborden (77) [bord met cijfers en letters bij spiritisme] om de communicatie met geesten en andere bovennatuurlijke entiteiten te bevorderen neemt hand over hand toe.

17. De newagebeweging (78) [= new age = holistische levensbeschouwelijke stroming aan het einde van de twintigste eeuw, die het westerse rationalisme afwijst en een integratie van het verstand en het gevoel nastreeft] wijst het westerse rationalisme af en streeft een integratie van het verstand en gevoel na. Holistische therapieën, waaronder reiki, klankschaal- (79) [weggelaten: therapie] en kristaltherapie, maken een integraal onderdeel uit van deze beweging. Wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van deze met een versluierende term ‘complementaire geneeskunde’ genoemde behandelwijzen ontbreekt ten enenmale (80). Gelukkig wijst gastheer Dijkgraaf de mensheid geregeld op de risico’s van het afwijzen van conventionele behandelingen.

18. Concluderend kunnen we stellen dat de secularisatie weliswaar onstuitbaar oprukt maar dat de mens blijft zoeken naar zingeving: de kerk heeft plaatsgemaakt voor de klankschaal!

 

 

 

3614 Dictee zaterdag 27-04-2024 (1) – dictee BeNeDictee 2024-03 √

Dictee – dictees [3614]

BeNeDictee 2024-03

De 80 vet en onderstreepte genummerde items moesten worden ingevuld.

Commentaar in blauw.

Opwindende tijden (auteur: René Dijkgraaf)

1. De eindachttiende-eeuwse industriële omwenteling zette de wereld op zijn kop, nochtans zijn de veranderingen die wíj́ meemaken belangrijker, geschiedschrijvers zullen deze periode de digitale revolutie gaan noemen. In ons éne leven had onze geestelijke permeabiliteit genoeg ¹ darcy [symbool D, eenheid permeabiliteit] om dit alles ons
² Benelux'je [vgl. Benelux-land] te laten binnenkomen: personal computers, ³ dockingstations [draagbare pc, etc. aansluiten aan netwerk en/of internet, GB/VD 2024 aaneen], het internet, sociale media, smartphones, tablets,
⁴ compact discs [cd’s - ook compact cassette en camera - maar GB: die laatste aaneen!], ⁵ discfilms [schijf met filmbeeldjes], enz. ⁶ 60-grams papier raakte daardoor rap uit de mode ... En we moeten ons alwéér ⁷ schrap zetten, anders gaan we hopeloos achterlopen. Het gaat me om kunstmatige intelligentie, precies wat u al dacht.

2. AI-programma's als ChatGPT bestaan nog maar twee jaar, maar elke maand word ik, zeker als ⁸ noob [beginneling, newbie bij internet of game], weer
⁹ realtime verrast door nog sneller werkende en nuttiger toepassingen. Alleen pogingen ¹⁰ de staatsloterij
[GB/VD, beter lijkt (donorprincipe): S] te winnen slaagden nog niet, misschien moet ik eerst een ¹¹ mooc
[moe:k – massive open on­line course = vrij toegankelijke onlinecursus voor een groot publiek] over kansberekening gaan volgen, zodat ik niet verder ¹² achteropraak. ChatGPT geeft me na enkele klikken toegang tot een wereld aan kennis, daarom gebruik ik deze app steeds vaker. Wanneer ik me bijvoorbeeld de werking van een
¹³ nietschakeling [elektronische schakelaar die een stroomkring sluit als een andere opengaat en vice versa] of een digitaal probleem laat uitleggen, geniet ik van de duidelijkheid van de antwoorden en van het ontbreken van verkooppraatjes. ChatGPT kan op een hoog niveau wiskundige problemen oplossen, maar is ook niet te beroerd me te vertellen dat de appel op de door mij ingevoerde foto een ¹⁴ ingrid marie is, of wat een
¹⁵ chichi cicisbeo [bekakt, begeleider van een aanzienlijke gehuwde vrouw – niet: minnaar!] is. En bij het volautomatisch opzetten van een webwinkel om
¹⁶ dhurries [Indiaas tapijt] of ¹⁷ sjako's
[militair hoofddeksel met klep] e.d. te verkopen, hoeft u niet bang te zijn bij de ¹⁸ ondernemingskamer
[afdeling van gerechtshof - met donorprincipe heel goed verdedigbaar: O] of ¹⁹ De Nederlandsche Bank [DNB] te belanden. In één zin kan ik succesvol de opdracht (de 'prompt') geven om leuke kinderverhaaltjes te maken, waarvan mijn kleinkinderen het onderwerp en de personages bepalen. En ik ken jongelui die ²⁰ stage lopen en die hun verslagen in ChatGPT invoeren met de opdracht 'maak hier correct en begrijpelijk Nederlands van'. Dat levert overtuigende teksten op, waarbij ook – terecht –
dt-fouten als ²¹ 'geloensd' [correct: geloenst] en hoofdletterfouten als ²² 'Sibillijns' [correct: s] worden gecorrigeerd [21 en 22 aanvechtbaar!]. Ook delen van deze dicteetekst zijn door ChatGPT geschreven, en de opdracht 'maak een artistiek 3D-schilderij van dicteeschrijvers' leidde dertig seconden later tot een mooie illustratie, ik voegde haar ²³ hier bij. Daarbij kon ik zelf uitmaken of de afbeelding ²⁴ full colour [wel: fullcolourfoto] of bijvoorbeeld in wit en ²⁵ warmgrijs [naar analogie van warmrood etc. – lemma warm, maar dat is een limitatieve opsomming en zou warmgrijs dus eigenlijk fout zijn als niet-bestaand woord - men vindt van niet!] zou worden gecreëerd

3. Los van ChatGPT wordt kunstmatige intelligentie in hoog tempo geïntegreerd in allerlei praktische zaken, bijvoorbeeld in industriële processen en in de gigantische apparaten waarmee de ²⁶ mechatronica [multidisciplinaire studie met componenten van mechanica (werktuigbouwkunde), elektrotechniek en informatica] zich vaak bezighoudt. Restaurants kunnen al automatisch ²⁷ duglérésaus [zekere vissaus] of gerechten
²⁸ all'arrabbiata [met arrabbiatasaus] maken, en
²⁹ doyennés du comice [handpeer; zou dat mv. moeten zijn? Nee, dus] laten opdienen. En een moderne versie van de ³⁰ Matthäus Passion [oratorium, passie, J.S. Bach] wordt zó voor u gecomponeerd! Sommige Amerikaanse universiteiten gebruiken AI – tot hun grote tevredenheid – om onderwijsprogramma's drastisch te verbeteren. Natuurrampen kunnen adequater voorspeld worden, bijvoorbeeld door het monitoren van ³¹ seiches
[periodieke niveauverandering in haven of meer]. Ook onze gezondheidszorg gaat drastisch veranderen. Nu al is AI superieur bij het beoordelen van röntgenonderzoek. Als ik in opleiding zou zijn tot radioloog, zou ik daarom switchen naar een ander specialisme. Het stellen van mogelijke diagnosen op grond van de klachten van een patiënt doet AI eveneens beter dan artsen, of het nu zeldzame aandoeningen als ³² derdendaagse koorts [malaria tertiana] en ³³ rickettsia-infecties
[organisme tussen bacterie en virus – vlektyfus] betreft, of ordinaire kwalen als ³⁴ hyperhidrosis [overmatig zweten] en het ³⁵ chronischevermoeidheidssyndroom
[cvs, VD fout: hoofdletters]. AI schrijft betere verwijs- en ontslagbrieven dan artsen en het is zelfs al mogelijk een adequaat medisch verslag van een consult te laten maken op basis van het opgenomen gesprek. Het maken van een begrijpelijk verslag voor de patiënt zelf is nu geen probleem meer, want zelfs moeilijke begrippen als
³⁶ Hib-besmetting [Haemophilus influenzae type b – bacterie die meningitis en luchtweginfecties kan veroorzaken] en ³⁷ ishiharatest [op kleurenblindheid] worden keurig uitgelegd. De dokter hoeft dus niets meer op te schrijven. En AI kan allerhande verslagen (werd er bij het aanleggen van de ³⁸ ap [anus praeternaturalis (operatief (in de buikwand) aangebrachte anus)] een
³⁹ troiscart [trocart, chirurgisch instrument] gebruikt? Slaagde de behandeling met ⁴⁰ phenibut [kalmerend middel]? Word ik geen ⁴¹ Doktor Eisenbart – een onzin verkopende, maar succesvolle kwakzalver)? op een logische manier archiveren en terugvinden. Ook het veilig en correct beantwoorden van telefonische vragen van patiënten is al mogelijk. In theorie heeft uw arts straks dus extra tijd voor de menselijke kant van het vak.

4. Velen krijgen hun dagelijkse taken niet binnen vierentwintig uur klaar, maar AI draait zonder klagen overuren. Vergaderingen worden gepland, e-mails gesorteerd en ge krijgt ook een seintje als uw moeder binnenkort jarig is. (Ge ziet: ik mag misschien soms wat
⁴² belgziek [opvliegend] zijn, ⁴³ Fransdol [anti-Vlaams] word ik nooit.) Ge kunt u met hulp van ⁴⁴ ki
[kunstmatige intelligentie] focussen op wat echt belangrijk is – of het nu de aankoop van een ⁴⁵ flauschen
[duffelse wollen stof] jasje met ⁴⁶ fähkraag [geen V-kraag – fäh = bont van Siberische eekhoorn] betreft, het studeren op het ⁴⁷ pimeson [elementair deeltje, π-meson], passies als in ⁴⁸ deses [dubbel verlaagde d] gespeelde muziek, kijken naar een ⁴⁹ deësis [voorstelling van een op een troon zittende Christus tijdens het laatste oordeel, Byzantijnse kunst], of ⁵⁰ seksshopbezoek. Zo toont AI haar ware kracht, niet als een onpersoonlijke machine, maar als een essentieel instrumentarium in handen van de mensheid.

5. Máár: elke vooruitgang kent ook zijn uitdagingen. Om te beginnen gebruikt AI wereldwijd een zorgelijke hoeveelheid energie, meer dan in ⁵¹ kilowatt-hour of -uur [kWh] kan worden uitgedrukt. En de aarde ís al
⁵² christus heet ... En de bekendste toepassing van AI, ChatGPT, maakt af en toe storende fouten. Mijn vraag 'wat is een beschuitbuslichter?' werd bijvoorbeeld beantwoord met: 'een oplichter die zich tot kleine criminaliteit beperkt'. De app wordt, van ⁵³ arctis [noordpoolgebied, land en zee] tot ver voorbij de ⁵⁴ zuiderkeerkring
[zuidelijke keerkring, Steenbokskeerkring], zelfs al breed gebruikt door middelbare scholieren en het wordt voor docenten steeds lastiger te zien welke teksten door leerlingen zelf geschreven zijn. De bescherming van onze privacy is een nog heikeler punt, want die is bij AI meer een suggestie dan een garantie. Ze gluurt door je digitale ramen, en alles wordt onthouden. Van je ⁵⁵ gepikeerde [piqueren: biljarten! – piqué] revers op Facebookfoto's tot de ⁵⁶ façon-de-Venisekaraf [van buiten Venetië geproduceerd kristalglas - façon de Venise] die je online bestelde. Waar die info later voor gebruikt wordt weet niemand. Dat is eng, want algoritmen kunnen akelige fouten maken en angst voor ⁵⁷ fides Punica [trouweloosheid, ook: Punica fides] is gegrond. Dat bleek al bij de Nederlandse toeslagenaffaire en bij het ten onrechte criminaliseren van groepen Amsterdamse jongeren. De ⁵⁸ blijde boodschap [het evangelie] en de
⁵⁹ Zend-Avesta [boek dat de leer van Zarathoestra bevat; NL oe, Duits: u – also sprach Zarathustra] zijn positiever, maar u ziet hopelijk dat ik in deze alinea niet op een
⁶⁰ blaséë [zo verwend dat je niet meer kan genieten] manier ⁶¹ gehetzt [hetzen, gehetzt, quizzen, gequizd] heb.

6. Naast veelbelovende toepassingen zijn er dus ook zaken waarover we ons druk moeten maken. ⁶² Wind u voorál op over het navolgende: wat als AI in handen blijft van
⁶³ big tech, waardoor hun niet te stoppen
⁶⁴ uberteitsgroei [u, FR, niet DU: ü – groei van overvloed of rijkdom] ons leven tot in detail gaat bepalen, zodat we ⁶⁵ chaebollakeien [Zuid-Koreaans industrieel conglomeraat] of ⁶⁶ marktplaatsslaven [VD/GB, maar beter lijkt: Marktplaats – donorprincipe – VD doet dat af met: merknaam en kleine letter, lijkt fout!] worden? Wat als mensen, nadat ze even ⁶⁷ gebrowset/d hebben, overtuigend hun met behulp van AI gefakete
⁶⁸ 9/11-theorietjes [niet 9-11!] kunnen rondbazuinen, of beweren dat de aarde plat is en dat vaccins gevaarlijk zijn? (Dit soort ⁶⁹ neezeggers wantrouwen de wetenschap, zonder te beseffen dat ze hun theorieën alleen maar dankzij diezelfde wetenschap via computers en satellieten over duizenden kilometers kunnen verspreiden.) Een groot gevaar vormen ook de mensen die, geïnspireerd door politiek scherp ⁷⁰ rechts afgeslagen [wel: rechtsaf gaan] AI-misbruikers, alternatieve 'feiten' over immigratiecijfers presenteren. En, nog erger, wat blijft er van onze vrijheden over als Kim Jong Uns, Poetins of ⁷¹ Daesh'(!) [islamitische terreurbeweging, IS, ISIS] geautomatiseerde militaire systeem besluit op de Rode Knop te drukken?

7. Akelige AI-bijwerkingen moeten wereldwijd zo goed mogelijk voorkomen of tenminste gesignaleerd worden. Ook daarbij kan AI gelukkig helpen. Fouten zijn bijvoorbeeld te ondervangen door te informeren naar de gebruikte bronnen en naar de statistische kans dat het antwoord correct is. Los daarvan is het essentieel dat gezaghebbende controle-instanties zoals de
⁷² Hoge Colleges van Staat [Staten-Generaal, Raad van State, etc.], desnoods met hulp van
⁷³ de heren van kortjan [rijksveldwachters], gedetailleerd inzicht krijgen in de manier waarop AI haar kennis aanleert en gebruikt. Dat is de grootste uitdaging waar de mensheid nu voor staat. Intussen moeten we vooral
⁷⁴ trankilo [rustig, kalm, Antilliaans] blijven en genieten van de mogelijkheden die AI ons biedt, zelfs als we haar
⁷⁵ uchi-mata's [judoworp] af en toe niet zien aankomen. We moeten moderne ⁷⁶ amfitryons [gulle gastheer, van: Amphitryon] zien te worden: vertegenwoordigers van de digitale wereld waarin alles mogelijk is, zonder dat iedereen meteen ⁷⁷ beroepschriften [GB ook: ss!] gaat indienen.

8. Ten slotte.

⁷⁸ Quoad sacra [wat de geestelijke zaken betreft]: dit onderwerp is bepaald niet hiëratisch [priesterlijk], toch wilde ik het indringend presenteren. We leven namelijk in een digitaal ⁷⁹ apotheosentijdperk [indrukwekkend hoogtepunt], dat nog maar ⁸⁰ pasgeleden begon. AI is veelbelovend en ze gaat nooit meer weg. We zullen ons wereldwijd dan ook geducht moeten inspannen om haar op een positieve, open, en goed gecontroleerde manier vorm te geven.