Dictee – dictees [2802]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee OUD 225, geheel herzien naar situatie 2022
Dictee van de dag (632)
1. We kennen het Groene Boekje, de Woordenlijst Nederlandse Taal. Daarnaast hebben we het Groot woordenboek van de Nederlandse taal, een der Van Dalewoordenboeken. Dat laatste staat ook bekend als de Grote of Dikke Van Dale. In de veertiende herziene uitgave (editie) van 2005 staan veel nieuwe woorden, zoals gefilte fisj (een Joods voorgerecht), mezze (kleine hapjes uit de Midden-Oosterse keuken, maar ook een complete maaltijd), piripiri (een Portugees en Mozambikaans gerecht), tajine (stoofpot of -gerecht), bollywoodromantiek (zoals in Indiase films), slasherfilm (zeer bloedige horrorfilm), bhangra (Aziatische muziekstijl, afkomstig uit de Punjab), dawa (de islamitische prediking), sjahada (dito geloofsbelijdenis), het Divali (lichtjesfeest) en het Offerfeest, dat verwijst naar het offer van Abraham [Ied/Eid-al-Adha, Schapenfeest - het Suikerfeest - ramadanfeest - is het Ied/Eid-al-Fitr].
2. Van ons wordt verwacht, dat we de standaardtaal (in ons geval het Standaardnederlands) gebruiken. De link daarmee lijkt ver weg te liggen in verreweg de meeste van de volgende voorbeelden: grande bouffe (schranspartij, naar een film), Also sprach Zarathustra (titel van een poëtische profetie, maar ook bron van toespelingen). Beter Nederlands taaleigen lijkt een uitdrukking als: voorbij Wuustwezel vond hij zijn Waterloo (VD). Een verouderde term is komenijswinkel (kruidenierswinkel). Wat een akte van overlijden is, begrijpt iedereen wel. In het Nederlands is overigens een masculiniseringstendens (masculinisatie) merkbaar.
3. Wat zijn nu precies Indo-Europese talen? Een (uitgebreid) antwoord: het is de taalfamilie waartoe vrijwel alle talen in Europa behoren en verder onder andere de Indo-Iraanse talen; in Europa zijn alleen het Baskisch, de aan elkaar verwante talen Fins, Ests, Laps en Hongaars, de Turkse taalfamilie en een groot aantal kleine Oeralische en Kaukasische talen in de voormalige Sovjet-Unie geen Indo-Europese talen. In verklaringen in Van Dale kom je ook (enkele of dubbele – < en >, << en >>) guillemets (ganzenvoetjes: aanhalingstekens in Franse en Duitse teksten; de NRC heeft recent de guillemets weer op de kaart gezet) tegen. Ook kent Van Dale vele collocaties, idiomatische verbindingen van twee of meer woorden, zoals 'de harde feiten'. De uitspraak wordt in Van Dale weergegeven met het internationaal fonetisch notatiesysteem (IPA – International Phonetic Alphabet). Ten slotte vinden we bij sommige lemma's het teken ® (na 2015: merk!), dat een gedeponeerde merknaam aanduidt.
4.
De substituut-officier van justitie ging bij het gerechtshof in Den
Bosch op bezoek. De afkorting ro
[èh-roo]
is die van ruimtelijke ordening.
De predikant was lid van de synode. Hoe luidt dat woord in het
Oudhoogduits? De 2
step is een van oorsprong Britse elektronische muziekstijl,
die zeer geschikt is om op te dansen, de twostep
is de stepdans. Hoe ziet een
apenstaartje, een at-sign, een at-teken,
een slinger-a, een slingeraap, eruit (@)?
A4 (twee
schrijfwijzen: een A-viertje – dat
alleen sub lemma in VD! – en een
A4'tje)
is een gestandaardiseerd DIN-papierformaat
[Deutsche
Industrie
Norm], net zoals een A5'je.
Staat dat in Lloyd's-scheepsregister
(Lloyd's-scheepvaartregister)?
Nee. Een platbodemde (platboomde)
aak voer op de Beneden-Rijn. De aa-lava
[aa-aa]
noemt men ook wel bloklava. De aa
[aa-aa]
is de accountant-administratieconsulent.
Het
a-al-tolletje is zeskantig. Aaltjesgallen zijn helminthocecidiën.
Hemorroïden zijn aambeien.
5. Je kunt de radio aan- en uitdoen. Ter [GB ook: te!] aangehaalder plaatse (afkorting: t.a.p. [tee-jaa-pee]) [loco < > citato, l.c., loc. cit.] stond het corpus delicti. Een aladinkacheltje [niet in wdb.] dankt zijn naam aan Aladin met de wonderlamp. De aangezichtsschedel is het splanchnocranium (viscerocranium). Wat een herrie, zouden ze de radio aanhebben? Rietje kon haar jas niet aankrijgen. Groentetapas (GB: tapasbar) [GB/VD: mv. tapas of tapa's] kunnen olijven bevatten. De auditeur-militair is de aanklager bij de krijgsraad. De annonce Aankondiging des Heren is de Maria-Boodschap. Volgens zeggen zou hij de hele wereld aankunnen. Een aanlooppeiler steunt een vliegtuig bij het landen.
6.
Een adoptie(f)kind
is door affiliëren [adopteren]
geaffilieerd. Een aannemingsbiljet is een schriftelijk bewijs dat
iemand zich voor (aan)
's Rijks zeedienst verbonden heeft. De bestemming
had een korte aanrijtijd. Ten aanschouwen van de vader aanschouwde de
jonggeborene het levenslicht. Een aansluitingsstuk is een tubulure
[van leiding,
slang, etc.]. Een (r)accordement
is een aansluitingsspoor. Het
Aansprekersoproer (Biddersoproer
– voortaan mocht alleen de burgerlijke gemeente begraven)
vond plaats in Amsterdam in 1696. Moet de WA-verzekering
(wettelijke
aansprakelijkheid)
verlengd worden? De lamp moet aan springen [aanspringen slaat op paarden]. De deur en de radio
kunnen aanstaan. Aanstoot geven is choqueren (shockeren - shocking, choquant);
ik kom trouwens zo. Adductor [spieren:
aantrekker] en abductor [idem:
afvoerder] wisselen elkaar als
regel af. Gebruik vaker de aan-uitknop [ook:
aan/uit-knop].
7. Aanvaard de verlate af- en aanvaart maar. De aan- en afvoertroepen zijn bekend als AAT [aa-aa-tee]. De conquest is in de tuinbouw een nieuw gekweekte variëteit. In de heraldiek kent men een half aanziende helm (trois-quarts) en elkaar aanziende wassenaars en halvemanen [GB ook: halve manen]. Voor het Wilhelmus kenden wij 'Wien Neerlands bloed in de aders vloeit' als volkslied. Een samentrekking van 'anders' is overigens 'aârs'. Het AAP [aa-aa-pee] (assisterend academisch personeel) lachte zich in het Belgische onderwijs een aap (een kriek). Het spreekwoord zegt het al: vroege aren, een slechte St.-Jakob (Sint-Jakob). Hij zegt, dat we eruitzien als een afgegoten aardappel. Aardappelcroustade [soort ragout] maak je met aardappelpuree. Vincent van Gogh schilderde 'De aardappeleters', een van de klassieke schilderijen van de Lage Landen.
8. 1917 was het jaar van het Aardappeloproer [voedselschaarste i.v.m. WO I]. Er vloog een aardbij tussen de aardbeien, nee, niet: die andere aardbijen. De aardbeimijt tast deze schijnvrucht aan. Hij gebruikte zijn aanwensel als voorwendsel. Hij liep met zijn aarden pot over de aardebaan. Zou je willen ruilen met een geofaag (aardeter)? Aardgal (niet meer in VD) is de volksnaam van het duizend(gulden)kruid, de kleine santorie (niet meer in VD, wel: ruigbloem, saffraanbloem) . In het kader van de rotonditis [ongebreideld aanleggen van rotondes] werd de rotondeverzameling binnen de gemeente geïnventariseerd. Een aardpeer is een jeruzalemartisjok. In de Germaanse mythologie omsluit de wereldslang (Jormungandr, Midgardslang) die midden in de oceaan ligt, de aarde.
9. Een aardstralenkastje schermt quasiaardstralen af. Aardwas is ceresine (ozokeriet). Zij deden het op zijn Oud-Aarlanderveens (Aarleveens, boers-eenvoudige wijze). De bekendste aartsengelen zijn Michaël en vervolgens Gabriël, Raphaël en Uriël. De (echte) Aartshertogen waren Aartshertog Albrecht van Oostenrijk, landvoogd der Spaanse Nederlanden en zijn vrouw Isabella Clara Eugenia van Spanje. Een eunjer is een akkerpaardenstaart (plant). De dominosteen aas-blank is de een-om-niet. Aat (ate, oot) is wilde haver. Ab acia et acu is haarfijn, terwijl a baculo ad angulum in de retorica ongerijmd betekent. Vanuit de a-b-bank schrijft men uit het a-b-boek (abc-boek [aa-bee-see], abecedarium) op het a-b-bord.
10. De abc-transactie met de ABC-wapens tussen de ABC-staten was een abc'tje. Abdiceren heeft als vormvariant abdiqueren. Een aberdeen is een forelhaak. Een abel spel is een Middelnederlands wereldlijk toneelspel. Ze lagen in het Abessinisch (zeker) liefdegras en praatten ab hoc et ab hac (over van alles en nog wat). Het moest hoe dan ook gebeuren, à bis ou à blanc. ABM [aa-bee-jèhm] staat voor anti-ballistic missile, antiballistische raket. De vijand gaf zich absque ulla conditione (onvoorwaardelijk) over. Het is onverantwoord om absque causae cognitione (zonder kennis van zaken) zo'n beslissing te nemen. Een absorbens absorbeert een absorptief. De woorden 'absolvo te' spreekt de priester na de biecht (ik geef u vergiffenis). Een absence (petit mal) lijkt te duiden op epilepsie en is minder erg dan een absence d'esprit (absentia mentis, verstrooidheid).
11. Abscissie is het vallen van de bladeren aan het eind van het seizoen. Het gebak was geabricoteerd [bestrijken met abrikozenmoes]. Zouden de abrahamieten weleens een abraham gegeten hebben? Vast niet! Je hoeft Abraham niet gezien te hebben om te weten waar Abraham de mosterd haalt of waar hij Abrammetje speelt. A bout portant [op de man af] vroeg ik hem, of dit nu al ab ovo usque ad mala (van het begin tot het eind) speelt. De abortus Bang [besmettelijke runderziekte, gevolg: ontijdig werpen] richtte meer schade aan dan de Mexicaanse griep. De ab origine (van het begin af aan) van onze jaartelling Texaanse aborigines zijn niet te vergelijken met de oorspronkelijke Australische Aboriginals. Wie kreeg de abrahamitische zegen?
12. De gsm-abonnee [gee-jèh-zèhm] had à bon droit (met goed recht) nog niet betaald. Een abessijn is een kat, vreemd genoeg – of juist niet – kan een Abessijnse dat ook zijn. De aartsmoeder is Eva en een aartsvader is een patriarch.
