2107 Dictee zondag 21-02-2021 (1) dictee Column Klinkerbotsing √

Dictee - dictees [2107]

Column Klinkerbotsing

1. Bij bepaalde klinkercombinaties treedt zgn. klinkerbotsing op. We schrijven dan een verplicht koppelteken (streepje) om het goed uitspreken te bevorderen. Dat geldt zowel voor samenstellingen – zeg maar 2 woorden – als gala-avond en zo-even (en niet: zoeven of zoëven) en afleidingen – zeg maar woord + voor- of achtervoegsel zoals lila-achtig.

2. Bij ongelede woorden (één geheel) met klinkerbotsing schrijven we een trema, voorbeelden: poëzie, onderzeeër en essentiële.

3. In vier gevallen geldt een aparte regel: voor i + i, i + j, e + ij en e +ui. In die gevallen komt er een streepje als het een samenstelling betreft, voorbeelden: sproei-installatie, gummi-jas, vanille-ijs en
college-uitstapje, maar niet in ongelede woorden zoals kopiist, bijectie (wiskunde, verzamelingenleer), beijveren en geuit.

4. Het is re-integreren, maar reünie (we worden geacht hierin de delen niet meer als zodanig te herkennen – ongeleed woord). Een accent heft de klinkerbotsing niet op: een goed voorbeeld daarvan is café-eigenaar. Het woord ‘zoiets’ is een speciale en historische uitzondering. Geen streepje in getallen: tweeëndertig. Een uitzondering voor woorden op -ien(ne): musicienne, opticien. Interessant: twee-eiig (wel e-e maar voor i + i: zie punt 3 hierboven). Buitenlandse woorden houden vaak de oorspronkelijke schrijfwijze: serviette, paella (maar wel siësta en fiësta). En nog een belangrijke uitzondering: bij een i komt er geen trema als die deel uitmaakt van een groep van minstens 3 klinkers: financieel (wel: financiële), keien, uitzaaien.

5. Kunt u het nog volgen? Hieronder nog wat verduidelijking!

6. Bij dictees zijn we heel streng: alleen een streepje als het moet, niet als het alleen maar mag! En daar mag je ook nooit afbreken aan het eind van een regel met een afbreekstreepje (iets heel anders dan een koppelteken dus): dan kun je verdoezelen dat je niet weet of het met of zonder koppelteken moet! Ik ben erg benieuwd hoe de café-eigenaar (zie punt 4) er in de gedrukte versie van deze Taalrubriek komt uit te zien. Ik hoop dat er minstens 1 x afgebroken wordt, dat zou in een dictee dus fout zijn.

7. Buiten dictees mag je ter verduidelijking altijd een streepje toevoegen, soms echt handig: massa-gebed of massage-bed (fout bij dictee), val-kuil en valk-uil (idem). In teksten voor lezen lerende kinderen mag je rustig deur-knop schrijven!

8. Meer vind je in het gratis Groene Boekje op www.woordenlijst.org – klik op ‘Leidraad’ en in de lijst die volgt op regel ‘7 Klinkerbotsing’.

9. Korte taalvraag: leentfaar@zeelandnet.nl – je naam niet, het antwoord wel in dit blad!

 

2106 Dictee zaterdag 20-02-2021 (1) dictee Dictee van de dag (125) √

Dictee – dictees [2106]

Oefendictee 732 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (125)

1. Ik had er half en half wel op gehoopt. Een oftalmoloog is slechts voor een derde kno-arts. In de pc-sfeer kun je off- en online werken. Je mag gevoeg(e)lijk aannemen dat dit toch echt onwelvoeglijke taal is. Het was een ontzaglijke, ontzagwekkende, vertoning. Hij moest onverwijld en dus onverrichter zake terugkeren. Op z'n janboerenfluitjes ging hij op zoek naar zijn eigen ego. Op zich was dat een opzichzelfstaand gebeuren. De oplaaiing van de strijd kwam onverwacht(s). Zijn opiniepeilers de pijlers [ook: peilers!] van het reclamewezen? Die protestant is een oud-katholiek [ex-katholiek, maar niet oudkatholiek]. Dat Nieuwe Testamentgedeelte moet je oudtestamentisch interpreteren. Dat Oudnederlands of -hollands [taal] mag je toch wel oer-Hollands [geen taal] noemen. Daarmee overschrijdt Wilders een grens. Hij woont in Overijssel, dat ligt zeker niet in de Neder- of
Over-Betuwe.

2. Uit die laatste streek komen de polerwten [mv.]. Ik houd van oudvaderlandse spelletjes. Oval races houd je op een oval circuit, niet in het Oval Office [werkkamer van de Amerikaanse president in het Witte Huis]. Die ovalen zijn pas echt ovaal. Hij zal voor die ontbrekende postzegel heel wat overhebben. Op de fiësta was er paella [Spaans rijstgerecht]. Leg uit de link tussen panarabisme en het pan-Arabische gedachtegoed. Met veel panache, bravoure, improviseerde hij die act. De pallettruck vervoerde drie kisten houtpellets. Een kaffiya [kufiyyah, keffiyeh, mani] heet ook palestijnen- of arafatsjaal [Palestijnse sjaal, palestinasjaal]. Roeland was de paladijn [bekleedt waardigheid aan een hof] van Karel de Grote, die in de strijd bij Roncesvalles sneuvelde. Mijn pa(p)pa [ma(m)ma] is geen paparazzo, al zeggen hullie [zullie, zij, hun] dat. Geen voetbreed wijken is standhouden. Hij kan er niet vantussen [ervantussen gaan: de plaat poetsen]. Vantussen [niet in wdb.! – is dus fout!] zijn paperassen papegaaide hij gemelijk dat ie ook een papaja-ijsje wilde. Eigenheimers eet je, je pappenheimers ken je.

3. De (het) peau de pêche is letterlijk 'perzikhuid' (vergelijk: pêche melba) en de (het) peau de suède is letterlijk 'Zweedse huid'. Vroeger had je GEB's [Gemeentelijk Energiebedrijf] en PEB's [Provinciaal Energiebedrijf]. Een pdf-formaatdocument is gebaseerd op de
PDF-standaard [portable document format]. De niet-PZC-lezers [Provinciale Zeeuwse Courant – niet in wdb.] missen veel. Italiaanse stoempers van wielrenners zijn meestal mooiweerfietsers en dus ook stumpers. Zij petanqueten [Provençaalse variant van jeu de boules] de hele dag. Van de persen rolde een verhaal over perzen [kat] die gerief(e)lijk op de perzen [tapijt] lagen. De jonge mevrouw Van Andel gaf flink tegengas. Dat jong [die jongen] heeft een pernicieuze [verderfelijk] invloed op mijn dochter. Een pelerine – beter: pelerientje, pelerinetje – is een kraagmanteltje. Alleen dronken kun je in een pierenbad pierewaaien. Mooie petticoat! Zijn kapsel zag er pico bello uit. Een pielepoot is een homofiel of een ooievaar. Op de schoorsteenmantel heeft Piet A. een opvallende piëta [voorstelling van Maria met het lichaam van de zojuist gestorven Jezus op haar schoot] staan.

4. Dat is een poëma (poëem) over een poema (Amerikaanse leeuw of cougar). De pleiterik maken is ervandoor gaan. Deze plaquette is gewoon een plaket [penningplaat, aan de muur]. Het team staat punteloos onderaan, ondanks het hebben van een puissant [zeer] rijke sponsor. De postelein zit in die porseleinen schaal. Hé, poppelepee, dat gaat zomaar niet. Dat is ponem noch porem [geen gezicht]. Dat waren de uitzonderingen: preëminent (boven andere(n) voortreffelijk) en preëmptief ('preventief'). Deze operatie werd met precieze precisie uitgevoerd. Een pro-Deaan mag pro Deo procederen met hulp van een pro-Deoadvocaat. Ik vind dat ronduit promiscue, dat promiscue gedrag [vrij seksueel verkeer]. Op '*llor' slechts: ni (nisi) fallor (als ik mij niet vergis) en counselor (raadsman, in het Engels met dubbel-l). Verder dus gewoon 'propeller' [schroef], etc. Ook nog (*lor): bachelor [eerste graad in het hoger onderwijs] en exitcounselor [deprogrammeren sekteleden, etc.].

5. Verder: flor (schimmellaag op sherrywijn), wo- en hbo-bachelor, se/imilor (pinsbek: namaakgoud), tailor (kleermaker), technicolor [oude kleurenfilms: kleuren afzonderlijk opnemen] en tricolor [bnw.: driekleurig]. Een quodlibet is een mengelmoes of potpourri. Wees op je qui-vive [vgl. status quo]. Een quatre-mainsspeler kan het moeilijk alleen af. Het woord 'qualy' [kwoh-lie] komt van 'quality adjusted life years' en is een factor die bepaalt of een medische (be)handeling nog moet worden uitgevoerd. De rapaljanen hingen de Rapaljepartij aan [jaren 20 van de 20e eeuw]. Je kunt recht door zee gaan en rechtdoorzee zijn. In de rapte [haast] ben ik het vergeten. Het reïficeren heeft een juridisch karakter [tot een zelfstandigheid maken]. Die rijke had met zijn rijkdom een grote reikwijdte op financieel gebied. Talenten moet je rekruteren. Na de oorlog kwam er relief [steun].

6. Verklaar naast de term 'relief en bas' (Frans, bas-reliëf, laagreliëf – halfverheven boven vlak – haut-reliëf = meer dan de helft erboven) de term 'relief en creux' [hoogste punten gelijk met het vlak]. Wat betekent de golfterm ' nearest point of relief' [toegestane plaats bij vast obstakel]? Hoogreliëf is haut-reliëf en holreliëf is verzonken reliëf. Halfreliëf is demi-reliëf en het Franse bijwoord 'en relief' betekent 'in reliëf'. Ik geef nu een kort resumé. Resuscitatie is reanimatie. Wie kent er nou Reto-Romaans, die retemoeilijke taal? Zij maakte een reverence [buiging, knicks(je)]. Dat bepaalt men zomaar voor u: in 'reünie' mag u geen 'unie' meer herkennen. Dat roaringfortiesfeestje was wel geslaagd. Wat, een Rode Kruispost van de Rode Halvemaan? Trouwens: de Rode Davidster is de (het) Joodse(!) pendant van het Rode Kruis. De ritekennis [n/s] neemt snel af. Wat zou die runeninscriptie beduiden? Zo'n davidsdeken [Bijbeltaal: jonge bijzit van een oude man] kan wel behoorlijk heet aanvoelen.

7. In welke tijd kon je met een davidsgulden [goudgulden van David van Bourgondië, bisschop van Utrecht (1455-1496)] betalen? We hebben enkele Fijische [Fiji] gasten. Dorer la pilule is de pil vergulden (ook: de beer een jurk aantrekken). De bestverkopende (bestverkochte) boeken dragen bij aan het vorstelijke inkomen van de best verdienende auteurs. De Schotse drie is de écossaise [dans]. Walvisaas wordt ook zeekapel of krill genoemd. N.a.v. 'consanguien(e)' (verwant in den [de] bloede) gezocht op '*guiene*': verder niks. Vervolgens '*guien*': niets nieuws (onder de zon). Daarna op '*guin*': adelie- en brilpinguïn, consanguiniteit [gwie – bloedverwantschap], een Equato-Guinese en een Equatoriaal-Guineeër, guineagras [Bengaals gras] en -worm [veroorzaker draadwormziekte], en Guinee-Bissau(er), guinguette (buitencafé, uitspanning), gui/ienje (oude Engelse munt), linguine – pasta in dikke linten, Papoea-Nieuw-Guinea, in suc(c)um et sanguinem: deel van iemand geworden, gemaakt.

8. Verder nog: de peseta Guineana (vroegere munteenheid van Equatoriaal-Guinea, thans: CFA-frank). Een sanguinofoob [met vrees voor bloed] moet geen arts worden. De Papoea-Nieuw-Guinese munteenheid is de kina [PGK]. De Guinee-Bissause munteenheid is de CFA-frank, de Guineese [Guinee] munteenheid de Guineese frank [GNF]. Bij een saillant [uitstekende punt van een bastion] komen de facen [naar de aanvaller gekeerde zijde] samen. Hij hanteert en praktiseert het safesexuitgangspunt. Het sacro egoismo is het heilig egoïsme. Ponyplay is een vorm van sm, sadomasochisme. Het wilde niet boteren tussen hen: ze gingen elkaars plannen saboteren(!). Bij schöngeisterei [het schone, de smaak en de esprit, niet het esthetische] speelt esprit een belangrijke rol. Wat is het verschil tussen schnitzels [vlees] en snitsels [pijp(en) kinabast]? Na de seance was ze gaar, op, uitgeput, total loss en geradbraakt. Moeten we 'secondje' of 'secondetje' schrijven? Allebei. Zij kan een beetje shapewear [figuurcorrigerend ondergoed] wel gebruiken. Ik ben totaal shaky [rillerig, bibberig] van zijn shamisenspel [driesnarige luit, geisha's]; ook van de shakuhachi [traditionele lange Japanse bamboefluit]?

9. Een sidekick is een gezworen kameraad. Bij volleybal kennen ze de side-out. Wijlen prins Bernhard had een zwak voor sint-bernards, vooral voor die bij de Sint-Bernhardpas. Hoe lang duurt het siderale jaar [sterrenjaar] en wat is een sidderaal [vis, 2 m lang, elektrisch orgaan]? Dat is geen sinecuurtje [VD, GB – ook: sinecuretje]. Een stijlentrekker [neemt stutten weg] in de mijnbouw is een sylvester. De liefde ontlook explosief op silvesteravond [oudejaarsavond]. Een kaassoufflé [warm gerecht met gesouffleerd eiwit], graag. Zo'n systolische souffle [hartgeruis bij uitzetten hart, systole, antoniem: diastole] klinkt best geinig. Waarom is één bepaald persoon nou altijd de souffre-douleur [zwarte schaap. mikpunt, wrijfpaal]? Hij sloeg een suffisante [groot] flater. Met een speculum [spiegel] kun je lichaamsholten vanbinnen bekijken. Een status-quohandhaver moet de status quo handhaven. De stedehouder liet de steenhouwer guillotineren. Het stewardessje kneep hem stiekem in de wang. Hij is steigerwerker [stelling, stellage]. Satés zijn aan spiesen [znw., GB ook: spiezen, ook: spiets, brochette – ww. spies/zen of spietsen] geregen vleesblokjes. Die stijle [gave, onwijs goede] leraar heeft steil [stijf omhoogstaand] haar.

10. Het Stygisch wed is de Styx [voornaamste rivier onderwereld] . De style [ie] flamboyant is de flamboyante gotiek, de style rayonnant de rayonante gotiek [vgl. ook de hoge gotiek = voor 1250, de rayonnante = van 1250-1400 en de flamboyante van 1400-1500]. Stypen [ie] is stereotyperen. Een stilist heeft een mooie stijl, een stylist is bijvoorbeeld modeontwerper. Synonieme woorden vertonen synonymie. Een voorbeeld van synesthesie [uit verschillende zintuigsferen] is 'schreeuwende kleuren'. Is die tweeling een- of
twee-eiig? Hij surplacete [balancerende stilstand van wielrenner] dat het een lieve lust was. Ik typte een typ(e)fout. Die projectmanager zweert bij het zesfasemodel [n/s]. Een twijfelaar weifelt en een weifelaar twijfelt. Tzatziki is een Grieks gerecht. Eerst nog een sudoku'tje oplossen. Bij een beetje stress stres ik al. Die man is Romatzigaan [zigeunermuzikant].

 

2105 Dictee vrijdag 19-02-2021 (1) dictee Dictee van de dag (124) √

Dictee – dictees [2105]

Oefendictee 733 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (124)

1. Er zijn heel wat toetsen: chikwadraattoets [statistiek, moeilijk],
Cito-toets [eind basisschool: Centraal Instituut voor de Toetsontwikkeling], cursor- of pijltjestoets, delete- en entertoets, escape-, functie- en helptoets, alttoets, controltoets of
ctrl-toets, (in België) de kafkatoets [onderzoek administratieve bureaucratie], tab- of tabulatortoets, en (in Nederland) de tokkietoets [bij verhuur kijken naar mogelijke overlast door nieuwe bewoners]. Morituri te salutant: zij die gaan sterven, groeten u [zwaardvechters in de arena tegen de keizer]. Bij het tackelen maak je een tackle, bij het dribbelen voer je een dribbel uit. Wat gebeurde er in het sprookje na de gevleugelde zin "Tafeltje dek je"? Stond ineens vol met gerechten. Hoe spreek je 'tagliatelle' [tahl-jaa-tèh-luh] uit? We eten kip tandoori (uit de tandoorioven). Oorspronkelijk verwijst een tantaluskwelling naar water dat naar (maar niet verder dan) de lippen stijgt en bv. ongrijpbaar fruit. De taliban (meervoud van 'talib') sloegen weer toe. Dat dinertje moet je tegoed houden, later mag je je eraan tegoed doen.

2. Durf je wel, zo'n kleine teckel [hond] tackelen? Volgens GB ga je naar een tapasbar, volgens VD (GB ook) kun je naast tapas of tapa's zelfs wel een losse tapa eten. Meermaals: ten enenmale, ten anderen male, ten tweeden, ten derden en ten vierden male. We dronken nog enkele tequila's [tuh-kie-laas] sunrise [cocktail van tequila, sinaasappelsap en grenadine]. Hij is tifoso (meervoud: tifosi) van AC Milan. Hoe zullen we te werk gaan bij het haar tewerkstellen als onze nieuwe employee [m: employé]? Let vooral op een damestoilet
[dames-wc]. Tot hoelang heb je dat tosti-ijzer nog nodig? Hoe lang is dat ijzer trouwens? Genetische informatie uit het DNA kan worden omgezet in messenger-RNA (boodschapper-RNA, m-RNA). Na een tv'loze avond hebben we toch nog maar naar die tv-show gekeken. Voor mij graag tuttifrutti [2x oe/uh]. We werden met tuktuks [2 x oe] (driewielig voertuigje) afgehaald, nee, helemaal niet met 'de' tjoeketjoeke [trein]. Dat is toch luce clarius [zonneklaar]!

3. Met 'umfeld' (2015 niet in wdb.; nu wel!) wordt omgeving of milieu bedoeld. De umer [uu-muhr – merk] is een melkproduct tussen yoghurt en kwark in. Op het aangiftebiljet mag je de aandelen niet tegen de uitgiftekoers waarderen. Hoe spreek je 'ukulele' [joe-kuh-lih-luh] uit? De een schrijft Engelstalig 'ups-and-downs', de ander Nederlandstalig 'ups en downs'. Vergelijk: do's-and-don'ts. Gevonden met '*sjt*': Besjt (Baäl Sjem Tov, Meester van de Goede Naam (benaming van Israël ben Eliëzer (ca. 1700-1760), grondlegger van het chassidisme)), borsjtsj (rodebietensoep), Pasjtoe of Pathaans, een Iraanse taal, sjtetl (kleine joodse gemeente, met name in Oost-Europa), Pasjtoen (grootste bevolkingsgroep in Afghanistan), sjtreimel (bonthoed chassidische joden) en versjteren (bederven). De Guardian vindt Macmillans brief aan Chroesjtsjov 'verstandig', 'beheerst' en 'to the point' (NRC). Het was een to-the-pointe reactie.

4. Verder: gebensjt (gezegend), hij heeft zijn koopwaar gemansjt [aanbevolen, aangeprezen], wat is nou het miesjt van alles [miesj, miesjer, miesjt, ook: mies, mieser, miest = ongunstig, lelijk, slecht, bangelijk]?, we hebben heerlijk genasjt (lekker gegeten), die winkeldochters van boeken worden verramsjt [tegen afbraakprijs verkopen], bij dat straatvoetbal werd er behoorlijk gerausjt (gerausd – rauzen, rausjen = bij voetbal: wild spelen), zij is van de glijbaan af geroetsjt (de glijbaan afgeroetsjt) en hij heeft ons feestje behoorlijk versjteerd [verstierd, bedorven]. Deze stroop is nogal viskeus [stroperig], heeft dus een hoge viscositeit. Die party was vet cool, zeg maar: supervetcool. We kregen een [in cijfers] 6 gangendiner [zesgangendiner] voorgeschoteld. Visigoten zijn West-Goten. Die twee vluggerdjes [lichamelijk of qua begrip] speelden een vluggertje [bv. bij schaken]. Coeliakiepatiënten [see] hebben een glutenvrij dieet. Bestaat die, een waardevrije [n/s] wetenschap? De verwachtingsvolle(!) vrouw droeg iets wijds. Het is nu wel welletjes met dat welles-nietesspel, dat absoluut zinloze spel van welles en nietes.

5. Het verschil tussen weinig- en veelzeggend is maar gradueel [iets zeggend?]. Nogal wiedes, want hij was apezat. Hij leidt een
wijntje-en-trijntjeleven [wijntje en trijntje: hij diende Bacchus en Venus]. Hij zou zijn leven wijden aan het weiden van zijn schapen. Wifi's [2x ie/aai] zijn draadloze netwerken. Met een writer's blockgevoel(!) kan zelfs een would-beschrijver niet schrijven. Het worldwidewebgeheel is veelomvattend. De lucht was wolkeloos en wolkenvrij. Het was een woeste boel, toen ze met worcestersaus [woester] gingen gooien. Wriemelen is krioelen en friemelen is peuteren. Een [voluit] ecstasypil (afko: xtc-pil) doet geen wonderen, wel veel kwaad. Ik yel mijn favoriete yell. Een ypsilon is een i-grec. De zedenprediker laakte het zedeloze gedrag. We hadden al gezumbaad en gaan zo meteen opnieuw zumbaën [oe – fitnessprogramma dat gebaseerd is op
Latijns-Amerikaanse muziek en dans].

6. Overal in het zestienmetergebied (16 metergebied, 16m-gebied) kun je een penantie (penalty, strafschop) veroorzaken. Ik pas zoetjesaan voor dat continue zoet houden [met een zoethoudertje]. Daarvoor zullen we zorg dragen. De deontologie is de filosofische plichtenleer. Hoelang zijn die twee nu al vermist? Tot hoelang zal die onzekerheid nu nog duren? Sat est: het is genoeg, ita est: zo is het, hoc est (h.e.): dat wil zeggen (en id est – i.e. – betekent: dat wil zeggen, d.w.z.). De afkorting van executeur-testamentair is exc. test. Op academies is academisch denken bon ton [welgemanierd]. Voor eens en voor altijd: absorberen is opslorpen: dat kan van geluid en straling – een absorbens absorbeert een absorptief. Adsorptie daarentegen (afko: d.e.t.) is binden van een stof aan een grensvlak: een adsorbens of adsorbent adsorbeert een adsorbaat. Ambeteren is lastigvallen. Anafylaxie is een anafylactische shock [levensbedreigende allergische reactie tegen een bepaald allergeen bij een tweede blootstelling daaraan].

7. We analyseren het à-proposlemma [à propos] volledig. Hoe spreek je beignet [bèhn-jee/jèh/jèht] uit? Anderzijds en anderszins betreft het hier toch wel een andersoortige kwestie. Zou een ave mariaatje (weesgegroetje) [keer bidden] bidden, helpen [naam: Ave (Maria), Weesgegroet]? Avant-gardetoneel verwijst naar avant-garde [jonge generatie kunstenaars met nieuwe ideeën]. In Azerbeidzjan spreken ze Azerbeidzjaans (of: Azeri). Kan een grazer [graasdier, graseter] een azer [dier dat aast] zijn? Ja. Een baguette is onder andere een stokbrood. Een bagatel is een niemendalletje en een bagatelle een muziekstuk. Met een bahco [merk, Engelse sleutel] sloeg hij het glas baco [cola + rum – ook: bacoglas – Bacardi] aan scherven. De bacoveplantage [GB: s, VD: n/s] gedijt goed. Ze was een beauty van een beauté [beide: schoonheid]. Leg verband tussen epoque maken [groot opzien verwekken], epochemachend [uitermate belangrijk, epochaal] en de belle époque [1890-1910, West-Europa m.b.t. het culturele en mondaine leven]. Die louvredeur moet beiderzijds gebeitst worden. Ken jij sowieso bête [onnozele] bèta's? Is dat een berijdbare, begaanbare, piste? Het thio-ureum is een kankerverwekkende vaste stof.

8. Bij een corsa [wedren van paarden zonder berijders] verdienen de berijders niets: die savoureren dan een heerlijk bereide maaltijd. Op '*eum': apogeum (tegenover perigeum – uiteinden baan hemellichaam), castoreum (bevergeil), conopeum (gordijntje tabernakel), empyreum (hemel, als verblijf van de goden), gynaeceum (harem), hypogeum (onderaards gewelf), ileum (kronkeldarm), neum(en) [ui](notatieteken(s) gregoriaanse melodie), nymfaeum (fontein), oleum (olie), opus Herculeum (herculeswerk, reuzenwerk), opus testaceum (Romeins metselwerk met een kern van opus caementicium), perineum (huid bij de bilnaad), peritoneum (buikvlies), propyleum of propyleeën (brede galerijen die de ingang van de tempelgebouwen in Griekenland vormden), prytaneum (vergadergebouw voor de prytanen – 10 klassen in de senaat, om de beurt voorzitter), suppedaneum (verhoging voor altaar), het Te Deum (laudamus – U, God, loven wij) en museum.

9. Kan een blouson [kledingstuk] bloezen? Werken ze daar nog niet met blu-rays [optische schijf: info erop met blauw laserlicht]? Kijk die hiphopper [popmuziek]: zonder bling(bling) [opzichtige versiering] stelt(-)ie helemaal niks voor! Wie zijn bips [billen] brandt, moet op de blaren zitten. De bokser had wel tien boxer(short)s . Heerlijk, die
café-au-laitfantasie [café au lait = koffie verkeerd]. Zie je het al voor je: een caddie [stokken(koker)dragers] die met een caddy [lade voor schijfje in cd-speler] achter Tiger Woods komt aansjouwen? Dan komen de socios (supporters van FC Barcelona; niet in wdb.) vanzelf met hun attributen aansjouwen. Carpe diem: pluk de dag. Canapés capitonneren is ze opvullen. Wat is een cassandravoorspelling [juist, maar niemand geloofde het]? Caramboleren is caramboles maken. Zoete blimbing [vrucht] wordt ook carambola, starfruit of stervrucht genoemd. Kan er bij een bal par bricole [over de band] maken, sprake zijn van tripleren? Ja, dat is tweemaal par bricole [= over de band]. Een casselerrib is in se [in wezen] een Kassels ribbetje. Bij cellulitis heb je een sinaasappelhuid. Onder het cataclysmenbegrip vallen aardbevingen.

10. Die chef d'équipe had grote bewondering voor haar chef-d'oeuvre [meesterwerk]. Het was shocking, choquerend (shockerend). De chowchow [tsjau – keeshond] keek toe hoe wij chowder [gebonden maaltijdsoep] nuttigden. Wat hebben chouans (aanhangers van de Bourbons in de Vendée tijdens de eerste Franse Republiek) met een uil te maken [zijn kreet was het herkenningsteken van hun leider]? Die comebackkid [keert terug ondanks tegenslag] is nu zelfs coming man [in opkomst], ondanks zijn coming of age [volwassenwording]. Die tekst kun je alleen contextueel begrijpen. Zijn er speciale corgikennels [hond]? Ook de coryfeeën [sterren] moesten meecorveeën. Was dat wel een crime passionnel, Poirot? Bij strenge vorst crepeer je ook in crêpepapier. Crustaceeën zijn schaaldieren. Zullen we een paar dame(s) blanches bestellen?

  

2104 Dictee donderdag 18-02-2021 (1) dictee Dictee van de dag (123) √

Dictee – dictees [2104]

Oefendictee 734 OUD, geheel herzien naar situatie 2021

Dictee van de dag (123)

1. Bij het demaskeren vindt een demasqué plaats. Gezocht op '*gout*': agouta (bruine, dunbehaarde solenodon – soort spitsmuis, vgl. almiqui; NB een agoeti is een waterhaas!), arrière-goût: nare bijsmaak, à son goût: naar zijn of haar smaak, coming-out(!): uit de kast komen, degout (afkeer, walging), degoutant (walg(e)lijk), degouteren (doen walgen), de haut goût: sterk gekruid, dug-out(!), egoutteur (wals in papiermachine), goût de contradiction: dwarsdrijverij, het goûter (vieruurtje), gouteren (goûter gebruiken of met smaak genieten), goutte militaire (druiper), gouttière (grafische industrie: dubbele, parallel lopende haarlijntjes), hang-out(! – ontmoetingsplek, fysiek, ook: internet), le goût de la perfection qui stérilise: het onvruchtbaar makende verlangen naar volmaaktheid, opting-out (door bedrijven uit collectieve regelingen stappen), ragout, ragoutje en ragoutbroodje. Een dichotomie is een tweedeling (niet vergelijkbaar met: eersteling!).

2. Bevat een depot alleen goederen en dépôt [in depot]? Met '*dies*': dies a quo: begindatum, dies ater: zwarte dag, die schöne Zeit der jungen Liebe(!), dieselloc, dieseltaks, dieseltractie, diesfeest, dies irae (oordeelslied), diësis: verschil tussen een octaaf en drie reine grote tertsen, dies natalis (stichtingsdag), dies non: dag waarop de rechters geen zitting hebben, diesseitig (en jenseitig), dominica dies (zondag, dag des Heren), eisjedies gaan (overspel plegen), fasti et nefasti dies: gelukkige en ongelukkige dagen, komedieschrijver(!), ladies' day, ladies' night, elegante lady's, maladie sans maladie: spleen, weltschmerz, taedium vitae, o festus dies: o feestelijke dag, radiësthesie (met wichelroede), onderdies (intussen), passedies(je) spelen: dobbelspel, genderstudies, dieselelektrische tractie, dieselen [een auto met diesel(olie) rijden], agrodiesel [uit landbouwgewassen] en subsidieslurper.

3. Is diskrediet een kwestie van discrediteren? Ja. Moet een discman een diskdrive hebben? Mijn adagium is: (ik) 'doe het zelf'. Is dat nou een draai-kiepraam (en dat een maai-dorsmachine)? Gezocht op '*drap*': drapeau: vlag, vaandel, drapenier: lakenbereider, draperen: met gewaden of stoffen omhangen, draperie [versiering], draperies d'amour: wallen onder de ogen, maandrapport(!), sparadrap [ah, geen p uitspreken]: (B.-N.) hechtpleister, toendraplant(!) en misdaadrapport(!). Gezocht op '*drab*': koffie- en wijndrab, drab(be) (droesem), drabbelkoek [broos gebak], drabbig (troebel, vergelijk: troebleren), drabzak [druipzak voor drab] en drabkleur [sub lemma bij bevertien]. De doorsnee-Vlaming en de volbloed Nederlander gingen in de clinch en zelfs op de vuist. Kun jij doowop(muziek) [met woorden als 'shoobydoowop'] imiteren? Hij is druïdekenner [n/s – priester bij de oude Kelten in Gallië en Brittannië] pur sang. Je hebt tegen-, piano- en nee-stemmers. Een epitaaf is een grafschrift.

4. Een dronkenman is een dronkenlap (een drinkebroer). Met het solvayprocedé [èh] maak je soda. Verraadt een emfatisch [(gevoels)nadrukkelijk] accent een empathisch [invoelend, begrijpend] persoon? Een economyclassseat is zeer gerief(e)lijk. Waar was de eerste ebola-epidemie? Falderappes is schorr(i)emorrie of tuig. Niet elke eersteklassencoupé is een eersteklascoupé. Een binnenvetter is een introvert persoon. Capoeira [kaa-poe-wee-raa] is een Braziliaanse zelfverdedigingstechniek. Hij was lucide [helder – van geest] genoeg om een elusief [ontwijkend] antwoord te geven. Je kunt iets op zijn [11!] elfendertigst(e) doen. Ik heb je al elfendertig keer [heel vaak] gewaarschuwd. Enjambement is het doorlopen van een versregel. Leg het verschil uit tussen endo- [inwendige afscheiding – bloedbaan] en exocrien [uitwendig]. In het essaytje ging het (ook) over een butterfly'tje [vlinderdas, ook: konijn]. Een eukaryoot is een uit een of meer cellen bestaand organisme waarvan de celkern van het cytoplasma is gescheiden; een prokaryoot is een eencellig micro-organisme zonder celkern en organellen. Exuberantie is overvloed.

5. De euritmie [bewegingskunst op muzikale klanken] danken we aan Rudolf Steiner. Ex tempore (e.t., impromptu, currente calamo) is voor de vuist weg: vergelijk een knievers of kniedicht. Ex voto is naar wens of volgens een gelofte, vergelijk ex-votobeeld (ex voto publico is volgens de wil van het volk). Voor in het boek (vergelijk: voor in de mond) staat de inleiding. Die staat niet achterin, dat is de epiloog. Pilav (VD ook: pilau) is rijst in vleesnat. Je kunt het heen-en-weer krijgen! Kinderen, uitgemergeld door hongerlijden, worden wel met biafraantjes aangeduid. Aan dit dictee zal een amateur zijn handen meer dan vol hebben. Hoe officieel is een semiofficiële oekaze [streng, hoog bevel]? Als dessert krijgen we crème fraîche [(slag)room, geen mv.]. Prachtig, die bedauwde landouwen, gezien vanuit onze landauer. Die advocaat heeft een gepreoccupeerd standpunt ingenomen.

6. Hij beheerst the gentle art of making enemies (de edele kunst van het zich vijanden maken) als geen ander. Miezemauzen is een bepaald kaartspel, miezemuizen is tobben. De desserttafel stond boordevol borden vol met coq au vin [culinair gerecht van kip, etc.]. Een dut is ook een munt- of ijkstempel. Heb jij ook zo'n goodiebag [draagtas met een aantal cadeautjes of promotieartikelen] gehad? Hier dan toch maar de angsten en de vrees: zoöfobie (dieren), xenoglossofobie (vreemde talen), xenofobie (alles wat vreemd is), virginitofobie (om verkracht te worden), vaccinofobie (vaccinaties), trypanofobie (injecties), transfobie (transgenderisme en transseksualiteit), toxicofobie (vergiftiging), thanatofobie (de dood), technofobie (techniek), tafefobie (levend begraven worden), tachofobie (hoge snelheden), somnifobie (slapen), sanguinofobie (bloed), rypofobie (smetvrees) en russofobie (Rusland).

7. Verder: radiofobie (röntgenstraling), pyrofobie (vuur en brand), pathofobie (ziekte), parafobie (perversie), onomatofobie (woorden en namen), obesofobie (dik worden), nyctofobie (duisternis, nacht), nosofobie (ziekte), nomofobie (zonder mobiel zitten – no mobile), neofobie (nieuwe dingen), necrofobie (dood, dode wezens), mysofobie (infectie), monofobie (het alleen-zijn), melofobie (muziek), melanofobie (de kleur zwart), logofobie (woorden), lalofobie (spreken in het openbaar), kynofobie (honden), kleptofobie (bestolen worden), keirofobie (scheerangst), islamofobie (islam), insectofobie en entomofobie (insecten), infofobie (informatie), ichtyofobie (vissen), iatrofobie (dokters(bezoek)), hypsofobie (hoogte), hypnofobie (sterven in de slaap) en hypegiafobie (nemen van verantwoordelijkheden).

8. Ook: hippopotomonstrosesquippedaliofobie (lange woorden), hydrofobie (water), homofobie (homoseksualiteit), hematofobie (bloedvrees), heliofobie (zon), halitofobie (slechte adem), gynaefobie (2020 – vrouwen), gymnofobie (eigen of andermans naaktheid), glossofobie (speechangst), globofobie (mondialisering), gerontofobie (ouderdom), gefyrofobie (bruggen), gamofobie (relaties), fotofobie (licht), fonofobie (geluid), fobofobie (angst voor fobieën!), erytrofobie (blozen), erotofobie (erotiek en seksualiteit), ergofobie (werk), entrefobie (ergens binnengaan), emetofobie (braken), dysmor(fo)fobie (mismaaktheid), eibofobie (angst voor palindromen), ecofobie (afkeer van de eigen cultuur), dinofobie (duizeligheid), demofobie (mensenmassa's), cyclofobie (fietsen) en claustrofobie (engtevrees).

9. En dan nog: chromatofobie (kleuren), christofobie (christendom), chemofobie (chemische stoffen in voedsel), chaerofobie (afkeer van vrolijkheid en vreugde), bifobie (biseksualiteit), bacteriofobie (bacteriën), aviofobie (vliegangst), arachnofobie (spinnen), antropofobie (mensenschuwheid), anglofobie (alles wat Engels is), androfobie (mannen), amaxofobie (wagenvrees), allodoxafobie (opinievrees), algofobie (pijn), ailurofobie (katten), aichmofobie (alles wat scherp is), agrafobie (seksueel misbruik), agorafobie (pleinvrees), aerofobie (frisse lucht, tocht, wind), acrofobie (hoogtevrees), achluofobie (duisternis, donker), acarofobie (bijtende insecten) en ablutofobie (vrees voor wassen). Gezocht op '*jamb*' di-jambe of -jambus (versvoet), djamboe bidji (guave), djamboe monjet en een hinkjambe (choliambe).

10. Die laatste (ook: choliambus) is een drievoetig jambisch vers met als laatste voet een trocheus [trochee]. Verder: jambage (vooruitstekende pilaar), jambalaya (eenpansgerecht), jamboree (internationaal feestelijk scoutingkamp, om de vier jaar gehouden), jamborette (kleine jamboree), rond de jambe (basisbeweging bij ballet en dans), sjamberloek (kamerjapon voor heren, wijde huisjas met ceintuur) en s(j)ambok (korte, dikke zweep van gevlochten leer). Hoeveel dijaders(!) heeft men? Twee. De afkorting ga. staat voor geankerd [m.b.t. schip]. Zullen we dan samengaan [fuseren]? Je moet hem niet te na gaan (komen). We gingen op chic. De firma ging te gronde, ten onder: de tenondergang was nabij. 'Ten gronde' is een juridische term.