Dictee - dictees [1674]
Dictee De coup
1. Nee,
ik bedoel niet: een coupé zoals een stiltecoupé in de trein; ook geen coupe
zoals de kleermakersterm – snit of vorm –, champagneschaaltje (champagnecoupe) of schaaltje voor ijsconsumptie (ijscoupe). En ook niet de coupe-file (voorrangskaart) en de coupe soleil (kapsel met plukjes geblondeerd haar). Er zijn
heel veel woorden met *coup* zoals decouperen met een decoupeerzaag =
zaagmachine waarin een smal, langwerpig zaagblad, dat aan één kant vastzit, op
en neer beweegt. Ik ga ook voorbij aan de begrippen coup de force (gewelddaad), coup de foudre (plotselinge en onweerstaanbare verliefdheid), coup
de fouet (zweepslag), coup de grâce (genadeslag), coup de main (overrompeling, verrassing – wel dubbel-s!), coup de maître (meesterstuk),
coup de pédale (pedaaltred), coup d'essai (proefstuk), coup d'état (staatsgreep),
coup de théâtre (onvoorziene wending die aan een
zaak gegeven wordt, ommekeer) en coup d'oeil (vluchtige
blik, oogopslag).
2. Ik
wil het hebben over een 'gewone' coup, een staatsgreep (die
pleeg je). Zoals hiervoor al bleek, in feite een verkorting van 'coup
d'état'. In Turkije is een coup verijdeld. In het NOS Journaal (zo schrijf je dat, eigennaam, en niet zoals Van Dale:
NOS-journaal – discussie mogelijk) hoorde ik de nieuwslezer zeggen 'koe' en de
Turkijecorrespondent 'koep'. Ik was er heilig van overtuigd, dat alleen het
laatste juist was. De waarheid is kennelijk anders: van VD mag het allebei!
Daarmee ontstaat dan wel een probleem: wie 'koe' zegt, moet als verkleinwoord
'couptje' ('koetje')
schrijven, wie 'koep' zegt moet coupje ('koepje') schrijven. Het Groene Boekje heeft
coupje (dat gaat dus uit van de uitspraak 'koep' en
niet van 'koe'). Van Dale heeft het verkleinwoord niet. Bij dictees is
het dus het veiligst om de GB-vorm 'coupje' op
te schrijven, wat er ook voorgelezen wordt!
3. Er
zijn meer van die gevallen. Een leuk voorbeeld is 'compromis'. Dat mag je van
Van Dale op het eind uitspreken als 'mihs' of als 'mie'. Bij de eerste
uitspraak hoort de schijfwijze 'compromisje',
bij de tweede 'compromistje'. Ook hier is weer
vervelend dat Van Dale de beide verkleinwoorden niet heeft. Het Groene Boekje
heeft echter beide vormen, zowel compromisje [ih] als compromistje [ie]. Hier is er geen probleem bij een dictee: goed
opletten hoe het woord uitgesproken wordt en het naargelang daarvan
opschrijven.
4. Er
is ook nog de categorie blessure: daar mogen blessuurtje en blessuretje
allebei. In dat laatste geval moet de 'uh' na de 'r' wel duidelijk uitgesproken
worden! Overigens heeft GB alleen 'blessuretje', VD heeft geen verkleinwoord.
Uitsmijters: crapaudje (geen
t meer zoals vroeger - dt), heg, hegje, hegge, heggetje, jongen, jongetje, eau de
toiletteje (altijd
zó, omdat het Frans is – het gaat, zoals de Leidraad zegt, om een uitheemse woordgroep 'eau de toilette'),
camping, campinkje, big, biggetje, cd'tje, café en cafeetje.
