Dictee – dictees [3381]
Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com
Oefendictee april 2019 (2), geheel herzien naar situatie 2023
Dictee van de dag (1016)
Oefendictee april 2019 (2)
1. Ze tillen d'r niet zwaar aan. Ik heb veels te weinig geld. Kale boel: zo'n sterreloze sterrenhemel. Is umwelt [alles wat een mens omgeeft] beperkter dan umfeld [kring, milieu]? Sotto voce is muziek met een zachte, ingehouden stem. Dat vacatiegeld was een welkome aanvulling op het vakantiegeld. De echte valeriaan heet officieel Valeriana officinalis. Een notaris is een verlijder [van akten]. Met *voce*: ad vocem = bij het woord, d.i. zoek of sla op dat woord (a.v.), convoceren (samenroepen), evoceren (voor de geest roepen, ook: evoqueren), in voce (op dat woord, bij dat woord, in alfabetische verzamelingen), mezza voce (muziek met doffe, halfsterke stem – m.v.), provoceren(d), revoceren (juridisch: herroepen), sub voce (onder het woord of artikel (te zoeken, behandeld) – s.v.), Una voce (eenstemmig), verba et voces , praetereaque nihil: woorden en uitspraken, en anders niet, en viva voce = mondeling.
2. Met a.h.v. wordt ad hanc vocem, bij dit woord, bedoeld. In, bij dat woord is i.v. (in voce) Onder of bij dit woord is s.h.v., Latijn: sub hac voce. Een niet veel besparende afkorting van voce is voc. (bij het (genoemde) woord of artikel). Vox angelica (engelenstem) heeft als meervoud voces angelica. Vox clamantis in deserto heeft als mv. voces clamantes in deserto (stem van een roepende in de woestijn, iemand van wie de woorden in de wind geslagen worden). Vox humana (stemregister) heeft als mv. voces humanae. Ook nog gezocht op *vox*: viva vox (gesproken woord, geen mv.), voxel = kleinst adresseerbare volume-element in 3D-beeld of -geheugen, voxpop = de mening van de gewone man in radio- of tv-programma's, ww.: voxpoppen en vox populi (stem des volks, datgene wat het volk beslist of wil).
3. De huidige state of the art (VD) is: Vergilius heeft de Aeneis (Aeneïde) over Aeneas (Eneas) geschreven. Woorden op *dsel (selectie): aanbrandsel (korst pan), afbrandsel (smederij, hamerslag), afsnijdsel (bankvlees – spreektaal: afsnijsel), bindsel (touw), boordsel (bij kledingstuk), brandsel (hoeveelheid koffiebonen), gipswindsel (gipszwachtel), hordsel (fijn grind uit grover grind gehord), inwindsel (wikkelen), leidsel (ook: leisel – paard), uitbeeldsel, verguldsel, ombindsel, omboordsel, rondsel (kleine van twee wielen), voorwendsel (en aanwensel). In NL valt de Openbaarheidsdag op de eerste dinsdag in januari [archiefstukken openbaar]. Ve-tsin [begin zin ...], glutamaat of ajinomoto kan tot het chineserestaurantsyndroom leiden. Jij hebt mooi praten met dat mooipraten van je. Staande naast een vlijtig liesje (kamerbalsemien, waterplantje, sultansbalsemien) genoot Liesje (ze leerde ooit Lotje lopen, langs de lange lindelaan – ook: Leentje) van haar gouden liesje (golden delicious). Vooruit ging het toen met de geit.
4. Er wonen daar veel vrij- en oudkatholieken. Wie heeft mijn madiwodo [agenda] gezien? Het vroegrijpe meisje at een vroeg rijpende appel. Goed, beter, best: VS (very special), VSO (very superior old), VSOP (very superior old pale = VO, very old), VVSOP (very, very superior old pale) en XO (extra old). Vergeet ook de pale ale (Engels bier, bovengistend, amberkleurig) niet. IPA is naast International Phonetic Alphabet ook nog India pale ale (bittere biersoort, pale ale met extra hop). Brandewijn heet ook aquavit, aguardiente, aqua vitae of eau de vie. Wist je dat akkef/vietje van aqua vita(e) komt? Bij 'brandewijn' [brandy] moet je ook nog denken aan: aardappel-, anijs- [arak], citroen-, hout-, inmaak-, kamfer-, kersen- [kirsch], koren- [jenever], melk- [koemis], morellen-, perzik- [persico], pruimen- [prune], rijst- en saffraanbrandewijn. Franse brandewijn = cognac. En welke rol speelt de alantswortel met zijn product inulien of inuline? Noem je dat nou een baksis [ih] (extraatje) of baksjisj [ie] (fooi)? Vaccina [entstof] veroorzaakt vaccinia [koepokken, waterpokken zijn varicellen]. Wat is een golem (kleifiguur in joodse sagen)? Zeg maar kaddisj: zand erover. Gordelroos is zona (BE).
5. Een wie-met-wietje is niet helemaal (of zelfs helemaal niet) een who's who. Met een Wii kun je wiiën en wiiitis krijgen. Het wolmaniseren doe je met wolmanzout (Wolmans zoutmengsel – hout prepareren tegen schimmels en insecten). Met *full*: fullback (voetbal, American football, rugby), full colour + samenstellingen als fullcolourfoto, full dress (galakleding, ook bnw.: in optima forma, groots opgezet), full employment (volledige werkgelegenheid), fullereen (buckyball, voetbalmolecule), full house (bij poker), fullprof, full screen (hele pc-scherm + bv. fullscreenweergave), fullservicebureau (hele pakket rond pr), full speed (met de hoogste snelheid), full swing (znw. bij golf, bw.: met alle middelen), fulltime (bw. – fulltime werken – voltijds, ook in samenstellingen als fulltimedominee, etc.), fulltimer (voltijder), wrongful life(!) – van iemand die beter niet geboren was.
6. Met *ful alleen: penny dreadful (goedkope horrorroman = stuiversroman) en wensdenken (wishful thinking). Met *ful* ook alles met *full* als boven en bovendien: bruta fulmina (ongerichte en onbewezen beschuldigingen), fulfilment (afhandeling bestelling), fulgura fracta (ontzenuwde argumenten), fulguriet (dondersteen), fulminaat (zout van knalzuur), fulminant (bnw., heftig uitvarend), fulmineren (foeteren, heftig uitvaren), fulp (felp, fluweel met lang haar), fulpen (bnw., van fulp, fluweel), fulveen (naam van zekere groep waterstoffen), kwikfulminaat (slagkwik, knalkwik, kwik(-II-)isocyanaat), mindfulness(! – achtzaamheid), scrofuleus (klierachtig), scrofulose (klierziekte, mal de roi, mv. + n/s) en selffulfilling(!) prophecy [zelfvervullende voorspelling]. Wie is jouw (shaolin)kungfulerares? Een fte: fulltime-equivalent. Mooi, zo'n purperrudbeckia [plant]! Daar is-ie weer: de paraskevidekatriafobie [angst voor vrijdag de dertiende]!
7. GB heeft maar negen treffers met *ô* [2023 oké!]: côte [1) bij kansspelen de verhouding tussen inleg en uitkering bij winst, 2) heuvel, m.n. als natuurlijke hindernis in een wielerwedstrijd], prévôt [niveau bij schermen, onder maître], hôtelier [GB ook: hotelier], rhônewijn [côtes du Rhône en châteauneuf-du-pape], côte à l'os [ribstuk met been], grand hôtel [groot, statig, 2 mv. (s) s], table d'hôte [open tafel in hotel], côte de boeuf [= côte à l'os] en maître d'hôtel [= maître d', chef bedienend personeel in hotel of restaurant]. Met *â* maar twee treffers: coup de théâtre en châteauneuf-du-pape [2023 ook: ongenâ]. Met *î* zijn er tien [2023 oké]: gîte [vakantiehuisje], boîte [denk aan: blikje, doos, nachtclub], maître [chef-kok, schermmeester], fraîcheur [frisheid], maître d', maîtresse [extramatrimoniële minnares], crème fraîche [zurige room, BE: slagroom], maître d'hôtel, tambour-maître [tamboer-majoor] en s'il vous plaît [alstublieft].
8. Met *ê* zijn er meer dan 50 (selectie): bête [dom], gêne [verlegenheid], crêpe [stof], frêle [broos, teer], mêlee [krijgsgewoel], bêtise [dwaze streek], gênant [beschamend], depêche [ambtelijke mededeling, telegram, postzak], enquête etc., extrême [znw.: uiterste hoogste – les extrêmes se touchent], fêteren [feestelijk onthalen], mêleren [mengen], rêverie [dromerij, muziekstuk], suprême [supreem, op het supreme, suprême moment, op het moment suprême], crêperie [pannenkoekenhuis], arrêteren [tegenhouden], crêpezool, embêteren [lastig vallen, ambeteren, plagen], enquêteur, gemêleerd, sans gêne, arrêtering, enquêteren, enquêtrice, pêche melba, tête-à-tête, geënquêteerde, peau de pêche, prêt-à-porter, raison d'être, crêpe de Chine, etc. Met *û* 8 [2023 oké!], te weten: flûte [fluit, drinkglas], croûte [knapperig korstje, splitleer, en croûte gebakken], goûter [vieruurtje], skûtsje [oe Friese tjalk], crème brûlée [nagerecht met laagje gekaramelliseerde suiker], skûtsjesilen, champagneflûte en coûte que coûte [koste wat (het) kost].
