2598 Dictee donderdag 17-02-2022 (1) dictee – Dictee van de dag (487) √

Dictee – dictees [2598]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 370, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (487)

Groot Medischewoordendictee (eigennaam!)

1. Acne is iets anders dan een abces, dat kan elke arts die geen
adams-stokesaanvallen (niet in wdb. – een plotse, voorbijgaande, vorm van flauwvallen – syncope, mv. n/s – niet: ‘s – hier als medische term, niet taalkundig!; soms gaat dit gepaard met toevallen) heeft, expliceren (expliqueren). Maar als je anakoesie (absoluut gehoorverlies) hebt, versta je dat niet. Spoedeisendehulpartsen [SEH-artsen] hebben eerder van doen (geen Belgisch-Nederlands 'vandoen' = nodig! – GB, VD ook: van doen) met patiënten met bijna-doodervaringen (bde) of met aortaklepstenose (vernauwing van een opening of kanaal in het lichaam) en -insufficiëntie (tekortschieten in functie) dan met mensen met barbiersschurft (ringworm van het baardhaar) of met het creutzfeldt-jakobsyndroom [CJD = Creutzfeldt-Jakob Disease]. Is ijzergebrek(s)anemie een congenitale (aangeboren) aandoening? Een hodgkinpatiënt (aandoening van het lymf(e)stelsel) is meestal niet dolichocefaal (langschedelig) en sekwestreren (van dood weefsel: zich afscheiden van het levende) helpt niet. Een openhartoperatie wordt niet door een arboarts [vgl. Arbowet – wet op de arbeidsomstandigheden] uitgevoerd, ook niet door een nurse-practitioner (verpleegkundige die ook bepaalde handelingen mag verrichten die normaal aan medici zijn voorbehouden).

2. De parttime doktersassistente (volgens de GB'ers, anders ook parttimedoktersassistente) wist het soms beter dan de coassistent en de anesthesist samen. Ook de gynaecoloog (die geen VD-gebruiker was [?]) vond haar imposant, evenals de oud-keel-, neus- en oorarts (lijkt fout – ook: oud-keel-neus-oorarts, oud-kno-arts, oud-nko-arts, oud-neus-keel-oorarts). Slikten zij soms aspirine, seresta (kalmeringsmiddel), omeprazol (maagzuurremmer, behandeling maagzweer etc.) of prednison? In ieder geval konden sommigen van hen overweg met agrafen (wondkrammetjes), foleykatheters (ballonkatheters) en trocarts (troiscarts, chirurgische instrumenten). De cardioloog vroeg een 24 uurs-ecg [elektrocardiogram] aan omdat de langeasopname van het echocardiogram de aanwezigheid van kamerextrasystolen (ontijdige samentrekkingen) suggereerde. Vitamine B12-gebruik helpt daar niet voor (tegen). Eau des carmes [karmelietenwater – kruiden op alcohol] ook niet, trouwens.

3. Hyperurikemie (te veel urinezuur in het bloed) is ongezond, soms treedt het op bij kala-azar (vorm van leishmaniasis, aleppobuil, zwarte koorts, bosyaws) of bij extreem ernstige diarree. Heeft u ook hemorroïden (aambeien)? De grawitztumor (niercelkanker) is vaak nog wel te cureren, evenals het non-hodgkinlymfoom (lymfklierkanker), hoewel dat een slechtere prognose heeft. Mensen met het gillesdelatourettesyndroom (neurologische aandoening – ook tourette, gillesdelatourette, tourettesyndroom, syndroom van Gilles de la Tourette) hebben minder last van kissingdisease (knuffelziekte, pfeiffer), maar weer vaker van een aandoening op het myiatische (myiasis: parasitaire vliegenlarven) vlak. Rickettsia (veroorzaakt vlektyfus) is een ongebruikelijk woord, evenals pterygium (vleugelvel – niet meer in VD – achter oogleden). Heeft uw eega weleens paroxismale (hoogtepunt van ziekte) myringitiden (tumoren; myringitis is trommelvliesontsteking) gehad, of weleens pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging)? Dat is in ieder geval beter dan
mal-Saint-Lazare of mal-Saint-Main (lepra)!

4. "Kleedt u zich maar weer aan" [Kleed u ...], zei de chef de clinique, die op de chirurgieafdeling van het tweedelijnscentrum het langetermijneffect afwachtte van de verkeerdebedproblematiek, die bleef bestaan ondanks het ruimhartig uitgevoerde niet-reanimerenbeleid. Weet de Wereldgezondheidsorganistatie (WGO – ook: WHO = World Health Organization) daar wel van af? De pericardiocentese (afvoeren vocht van hartzakje) hielp goed bij de cinchonistische (met kininevergiftiging) man met de harttamponnade (ophoping van vocht). Antiacnecrème werkt niet als bètablokker (bloeddrukverlagend middel), hoewel de risicoafweging in het voordeel van de dermatologische interventie uitvalt. De gestreste man met bacteriëmie (bacteriën in bloed) toonde zijn chloasma (vlekkige, geelbruine huidverkleuring) aan de gefyrofobische (brugvrees) vrouw. Ze kreeg op slag een derdetoonsgalopritme (afwijkend hartgeluid).

5. Het slaapapneusyndroom is slecht voor de nachtrust, tenzij de patiënt geïnfecteerd is door de tseetseevlieg, ook als hij aggraveert (de klachten verergeren). Sonjabakkeren helpt niet tegen elefantiasis (knobbelmelaatsheid), ook niet als re-interventie na een kneippkuur (met koud water). Onderging uw moeder kie (kunstmatige inseminatie met sperma van de eigen partner)? Gelukkig geen grm (gemodificeerde radicale mastectomie, het wegnemen van borst- en okselklieren), anders is de kans op ontwikkelen van een PTSS (posttraumatische stressstoornis) of PDD-NOS (pervasive developmental disorder not otherwise specified, ontwikkelingsstoornis van autistische aard) groot! U weet vast niet wat een BII-maagresectie is, want die term staat niet in de dictionaires. (B komt van Billroth en II wordt uitgesproken als 'twee'.) Heeft u al paracetamol nodig?

6. Met een dwarslaesie loop je niet te koop (levert ook weinig op!), maar over een eerstegraadsverbranding en over oneirodynie (nachtmerrie) doen mensen minder geëxciteerd (geprikkeld). Een PMS (premenstrueel syndroom) is voor beide echtelieden vervelend, dat is – net als menidrosis, maandzweet – een opprobrium medicorum (een ziekte waar de medische wereld niets tegen vermag). Ograi is ook een ziekte of symptoom, maar ik ben de betekenis nu even kwijt (bozeoogziekte). Hopelijk loopt u geen besmetting met de
MRSA-bacterie [methicillineresistente Staphylccoccus aureus-bacterie] op, want zo'n MRSA-besmetting is gevaarlijk voor u en voor uw medepatiënten, die bijvoorbeeld aids, reuma of een andere aandoening kunnen hebben. Bij aids [acquired immune deficiency syndrome] is sprake van een infectie met het hivvirus [hihf], ook wel uitgesproken als hiv-virus [haa-ie-vee] (human immunodeficiency virus).

7. Multiple-sclerosepatiënten (MS) kunnen ook sitomanie (ziekelijk verlangen naar voedsel) hebben, of tachyaritmieën (hartritmestoornissen). De behandeling is lastig, en therapieontrouw maakt niet veel uit. Ook een echte Florence Nightingale kan dan een tic-douloureuxachtig syndroom (zenuwpijn in het aangezicht) oplopen, of een fausse couche (miskraam)! Dat laatste blijft de Albert Schweitzers (niet in wdb.) onder ons gelukkig bespaard ... De a-priorikans op het ontwikkelen van dyspneu (kortademigheid) bij rechteronderkwab(s)pneumonieën (longontsteking) is groter dan die bij omega 3-vetzuurdeficiëntie, zei de Wajong-uitkeringsgerechtigde [= Wajonger, donorprincipe, dus hier niet, taalkundig correct: Wajong’er – Wajong = in NL: Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten].

8. Is uw linkerhersenhelft [linker hersenhelft] nu overbelast? Dan moet u wellicht met semispoed een risicoafweging maken in het pariëtale deel (de wand) van uw brein. Nee, niet in de hippocampus (hoornvormig uitsteeksel in de zijventrikels van de hersenen)! Als u door het wittejasseneffect maar geen WAO'er wordt ... Een foudroyante (zich snel uitbreidende) esofagitis (slokdarmontsteking aan de oesophagus) lijkt soms op een voorwandinfarct of op een aortadissectie. (Een dissectie is ook een ziekte, maar dat weten de Van Dalearchivarissen niet.) Wat is een ptca [zie verderop!]? Het heeft niets met exoftalmie (uitpuilende ogen) of met gynaefobie (beklemmende vrees voor vrouwen) te maken, maar wel met coronairarteriestenose (vernauwing) en -sclerose (weefselverharding). NB de ptca is de dotterbehandeling (percutane transluminale coronaire angioplastiek)!

9. De neuroloog liet een hersen-MRI'tje [magnetic resonance imaging] maken bij de guillain-barrépatiënt (een vorm van neuropathologie – GBS – s = syndroom), om uit te sluiten dat er sprake was van een KISS-syndroomletsel aan de bovenste nekwervels [Kopfgelenk Induzierte Symmetrie Störungen]. Klonische (opeenvolgende) krampen had de diabetes-mellituspatiënt (suikerzieke) gelukkig niet, wel knieartrose (slijtage), TSS (tibialestresssyndroom, irritatie van het scheenbeen) en rodehond. Ten slotte moeten we het nog over bovensteluchtwegeninfecties hebben, want die zijn prevalenter (meer voorrang genietend) dan TIA's (voorbode beroerte – transient ischaemic attack) en recidiefvarices (herhaalde andere spataderen), zoals de vairon (met verschillende kleuren ogen) al opmerkte. We geven voor luchtwegaandoeningen graag amoxicillineachtige medicijnen (penicilline). Nu moesten we maar eens stoppen, want ik heb vrees voor tachycardie (hoog hartritme). Ikzelf lijd ook nog aan (slijm)beursverrijking, want reken maar dat dokters goed kunnen rekenen! Schrijver dezes maakt snel en veel dictees, maar als ghostwriters helpen, gaat het natuurlijk nog veel sneller!

10. (Dokter Rein: eens genas ik iemand van dictees en sinds die tijd noemt eenieder die ook iets aan dictees doet zich schaamteloos een dokter – vrij naar Multatuli: eens viel een ruiter van het paard en sinds die tijd noemt ieder die van een paard valt zich een ruiter …)

 

2597 Dictee woensdag 16-02-2022 (1) dictee – Dictee van de dag (486) √

Dictee – dictees [2597]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee OUD 371, geheel herzien naar situatie 2022

Dictee van de dag (486)

Het Groot Muntendictee (1) (eigennaam!)

1. Ik wil graag klinkende munt (baar geld), als die tenminste gangbaar is. Ik zal je dan met gelijke munt betalen en jij kunt daar dan weer munt uit slaan. Ook zul je uit een ander vaatje tappen en dat is dan andere koek! Onze Hollandse euro's [EUR] komen van de Koninklijke Nederlandse Munt te Utrecht (voorheen de Rijksmunt). Had het gebouw De Munt in Amsterdam vroeger een soortgelijke functie? Een stuk van achten is een oude munt ter waarde van acht schellingen of twee gulden en acht stuivers. In de munt- en penningkunde is de afsnede de ruimte onder de beeldenaar van een munt of penning, gewoonlijk door een streep daarvan gescheiden en bestemd om er de naam van de graveur, het jaartal, een wapenteken enzovoorts op te plaatsen. Een albertijn is een gouden munt van 50 stuivers, in het begin van de 17e eeuw in Brabant en Vlaanderen geslagen. Een arendgulden is een oude Gelderse munt. Asses (enkelvoud: as) zijn Oud-Romeinse kleine munten. Bakelo's (niet in VD) zijn munten gebruikt als bakengeld [betaald door schepen voor onderhoud bakens, ook: bakenrecht]. De louis d'or is een oude Franse gouden munt. De mechelaar is een zekere zilveren munt. De historische Engelse shilling was een twintigste van een pond sterling [niet verwarren met schilling – Oostenrijk!].

2. De beeldzijde bevat vaak een beeldenaar (beeltenis). De zilveren maple leaf [Canada] en de gouden krugerrand [Zuid-Afrika] zijn geen circulatie- [= gebruiks-] maar beleggingsmunten. De bezant kwam uit Byzantium (waarde: ongeveer twee dukaten). Bij een botje-bij-botje, een picknick, moeten de deelnemers botje bij botje leggen. Een bracteaat is een eenzijdig gestempelde munt van zeer dun metaal in de middeleeuwen. De braspenning werd voor het eerst geslagen door Jan zonder Vrees in Vlaanderen in 1409. Ook de byzantijn [gouden Byzantijnse munt] en de carolusgulden [Karel V] zijn bijster oud. Een beissie [Bargoens] is trouwens een dubbeltje. Een centstuk is een munt van één cent. De crown is de voormalige Engelse zilveren munt van vijf shilling. De crusado is een oude Portugese en Spaanse munt. De denarius is een Oud-Romeinse zilvermunt. De dertiendehalf (dertiend'half) is een oude Hollandse munt van twaalf en een halve stuiver. Diners [die-nuhrs] zijn Andorrese munten [daar kon je dinertjes van betalen – vroeger: ADP, peseta van Andorra, thans: euro – EUR]. Goud en zilver doen momenteel opgeld, zeker voor iemand die op geld belust is.

3. De dong is de munteenheid van Vietnam [VND]. De drachme was een Oud-Griekse (hedendaagser, beter: oud-Griekse) zilveren munt, een zestigste mina (ook: mine, mv. minen) waard (geldt bij 'Oud'!), maar ook tot 2002 de munteenheid van Griekenland (geldt bij 'oud'!). Die mina was bij de oude Grieken een zestigste van een talent [dat betreft dan: Oud-Grieks]. De dram is de munteenheid van Armenië [AMD]. De dubloen is een oude Spaanse gouden munt, dubbele dukaat, later ook dubbele escudo of pistool geheten. Als je gewestelijk duitje-op speelt, dan speel je kruis of munt. Bij kettingbotsingen kun je kop- en/of [ook: en-of] kontschade hebben. Overigens is 'kop of kont' gewoon 'kruis of munt'. Tuttut, jullie weten toch dat zij een ordinaire tuthola, een tuttebel, een tuttekop, een tuttebol is! De dukaton is een oud-Hollandse zilveren munt van drie guldens en drie stuivers, ook zilveren rijder genaamd. De écu is de oude Franse daalder. In de eurozone is de euro de (reken)munt. De farthing is de vroegere kleinste Engelse koperen munt (een kwart penny). Uit muntbrons kun je munt slaan (dat is muntslag). De napoleon is een oude Franse gouden munt van twintig franken. De rozennobel was een Engelse munt.

4. In het Bargoens was een filippie tien gulden. 1 filler was het honderdste deel van een forint (Hongarije – HUF). Stamt de naam florijn van Florence? Nee. Een gienje (guinje) is een oude Engelse gouden munt, later een rekenmunt ter waarde van 21 shilling. Hij verdient er goudgeld mee. De goudgulden is een oude gouden munt, met name de Rijnse gulden. Met een groene munt [plant] kun je niet betalen, met een kruizemunt [idem] evenmin. De groschen is een vroegere Duitse munt, ter waarde van tien penning. De gulden(!) snede (sectio aurea, sectio divina) is de verdeling van een lijnstuk, zodanig dat het langste stuk middelevenredig is tussen het geheel en het kortste stuk [langste : middelste = middelste : kortste]. VD zegt het nu – met dezelfde betekenis – zo: de gulden snede is de verdeling van een geheel, zodanig dat de verhouding van het kleinste deel tot het grootste dezelfde is als die van het grootste tot het geheel; in de architectuur en de beeldende kunst een vaak toegepast principe. Een hagenmunt (haagmunt) is een niet-officiële muntwerkplaats waar vroeger onechte munten werden vervaardigd. De imperiaal is een oude gouden Russische munt van 15 roebel. Een jeton is een fiche. Een kopek(e) is een Russische bronzen munt, een honderdste deel van een roebel [RUB]. Een oortje (oordje) is een kwart van de geldswaarde van ‘een’ muntstuk. Je kunt je laatste oortje [in deze vaste uitdrukking] versnoept hebben. De öre is het honderdste deel van een kroon in de Scandinavische landen. 1 dinar [YUM] was 100 para in het voormalige Joegoslavië.

5. Iemand par pari referre is hem met gelijke munt betalen. De patakon (patagon) was een zilveren munt, in de zeventiende en achttiende eeuw in de Nederlanden gangbaar, ter waarde van 48 stuivers. Hij bood bij de bank tevergeefs een rolletje pepermunt aan. Een piaster is een oude Spaans-Amerikaanse munt. Een pietje was een achtste deel van een Zeeuwse rijksdaalder. Plaketten zijn oude Zuid-Nederlandse zilveren munten. Het pond sterling (Britse pond – GBP –
Groot-Britannië) is 100 pence (= waarde, penny is muntstuk) waard. Het muntrecht is een prerogatief [voorrecht] van de kroon. Bij het Groot Privilege deed Maria van Bourgondië ver(re)gaande toezeggingen. 1 Zwitserse frank [CHF – Confoederatio Helvetica ] is 100 rappen waard. De wilde munt, dat is rattenkruid (plant). De ecu was tot 1999 de rekenmunt van de Europese Unie. De gouden rijder (ook: dukaton) was een gouden munt uit de Bourgondische tijd en uit de tijd van de Republiek. De schild was een oude Franse gouden munt.

6. De Japanse sen is het honderdste deel van een yen [JPY]. Ook de Indonesische munt heet sen (afkomstig van 'cent'?). De sestertie is een oude Romeinse munt en de helft van een denarius. De snaphaan is een oude Gelderse munt met de afbeelding van hertog Karel te paard. Waarom moet ik bij 'sol' altijd aan 'sou' denken? Niet, omdat de sol de munteenheid van Peru is [PEN]! Een sterfmunt is een begrafenispenning. Stater is de naam van Oud-Griekse gouden en zilveren standaardmunten. De stoter is een oud-Hollandse munt, later rekenmunt. 100 Bulgaarse stotinki zijn samen 1 lev (BGN). In taboulé (tabouleh, GB beide, VD alleen de tweede) wordt munt [kruid] verwerkt. De taël is een vroegere Chinese munt. De taler is een oude Duitse en Oostenrijkse zilveren munt. De toman is een Perzische gouden munt. Tossen is een munt opgooien. De scheids toste, maar ik verloor (wij verloren) de toss. Het pond Vlaams [ook: pond groot] is een voormalige denkbeeldige munt, 20 schellingen van 12 groot, 6 gulden. Hieruit kun je terugrekenen, dat een groot (inderdaad) een halve stuiver was, rekenmunt. Een vijftiger is geen schrijver-dichter, maar een oude munt van 50 stuivers (de rijksdaalder).

7. De renminbi (yuan) is de munteenheid van China [CNY]. De zecchino (meervoud: zecchino's, zecchinen) is een oude gouden munt van plaatselijk en in de tijd verschillende waarde in Italië (Venetië) en Noord-Afrika. Ook nog even zoeken met '*munt*' op woordvormen: hardemuntpolitiek, een muntbiljet als contradictio in terminis en munt- en penningkunde (numismatiek). Kijk: deze euro is nieuwgemunt, kortgeleden gemunt (niet: lang geleden). Betalen vrouwen met de vrouwenmunt? Nee, dat is het balsemkruid (basilicum, lavendel, tijm). De avers is de voor- of beeldzijde van een muntstuk (antoniem: revers).

8. We maken vast een beginnetje met het zoeken naar '*munt*' binnen artikelen. Daar waar een afkorting met 3 hoofdletters staat, is dat de genormeerde valuta-aanduiding voor de betrokken munteenheid. De achtentwintig is een oud zilveren muntstuk van 28 stuivers of een goudgulden, zilveren florijn. De ADP was de Andorraanse (Andorrese) peseta. De AED is de dirham van de Verenigde Arabische Emiraten. De afghani [AFN] is de munteenheid van Afghanistan. De Albanese munteenheid is de lek [ALL]. De Algerijnse munteenheid is de dinar [DZD]. De Amerikaanse munteenheid is de Amerikaanse dollar [USD]. De ANG is de Nederlands-Antilliaanse gulden. Op 1 juli 1995 vond er in Angola een volgende geldhervorming plaats, waarbij drie nullen verdwenen en de kwanza reajustado (AOR – niet meer in VD) het wettige betaalmiddel werd (als opvolger van de toenmalige kwanza). De huidige kwanza (AOA) verving de AOR op 13 december 1999 waarbij 6 nullen vervielen (dat schiet op!). De munteenheid van Antigua en Barbuda is de Oost-Caraïbische dollar [XCD].

9. De Argentijnse munteenheid is de Argentijnse peso (ARS). De ariary is de munteenheid van Madagaskar [MGA]. De Arubaanse munteenheid is de florin, ook wel Arubagulden genoemd (AWG). De AUD is de Australische dollar. De Azerbeidzjaanse munteenheid is de manat (AZN). De Bahamaanse munteenheid is de Bahamadollar (BSD). De Bahreinse munteenheid is de dinar (BHD). De baht is de munteenheid van Thailand [THB]. De balboa is de munteenheid van Panama [PAB]. De Bosnische convertibele mark [BAM] is de munteenheid van Bosnië en Herzegovina. De Barbadaanse munteenheid is de Barbadosdollar [BBD]. De BEF is de Belgische frank, vijf franken vormden de rekeneenheid belga [thans uiteraard: euro, EUR]. De Belizaanse munteenheid is de Belizaanse dollar [internet: BZD, nu ook VD: Belizedollar – die laatste naam komt veel vaker voor!].