3343 Dictee dinsdag 04-07-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (989) √

Dictee – dictees [3343]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee juni 2018 (2), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (989)

Oefendictee juni 2018 (2)

1. Heb jij weleens een killdeerplevier [ih ie] gezien? Manillen is manille spelen, een zeker kaartspel. Zijn r.f.s.v.p. (réponse favorable s'il vous plaît) kon niet onbeantwoord blijven. Hoe groot is een groot, een denkbeeldige (reken)munt? Wel, een pond Vlaams of een pond groot is [VD lemma 'Vlaams'] 20 schellingen van 12 groot en ook nog 6 gulden. Ergo: 240 groot = 600 centen, dus (delen door 60): 4 groot is 10 cent, 2 groot is 5 cent (een stuiver dus) en 1 groot is 2,5
[= tweeënhalf, twee en een half] cent, twee en een halve cent, tweeënhalve cent, een
twee-en-een-halvecentstuk [ook: 4 duitenstuk, pasmunt: een duit was 1/8 van een stuiver!] of een halve stuiver. Voilà! De bodhiboom of Indische vijgenboom is de heilige boom van de boeddhisten (Ficus religiosa). Die uitdrukking staat niet in de wdb., maar 'huisje ruim op' of 'huisje-ruim-op' [Hoeksche Waard, Dordrecht] betekent zoiets als 'huis aan huis': de folders werden huisje ruim op, huis aan huis, bezorgd (huis-aan-huisbezorging); aan die dijk hadden ze huisje ruim op, huis aan huis, griep.

2. Een Italiaans sonnet is een petrarcasonnet, een Engels sonnet is een shakespearesonnet. Een klinkdicht is een sonnet en een coda een aan een sonnet toegevoegde regel of strofe. Een sonnettette of snelsonnet is een gedicht bestaande uit een kwatrijn [strofe van 4 regels] en een distichon [tweeregelig vers dat een volledige zin vormt, m.n. een vers dat bestaat uit een hexameter en een pentameter], waarbij na het kwatrijn een chute [volta, val, wending] volgt. Logisch toch: ingénues [naïef, onschuldig meisje] hebben iets ingénu's [onschuldigs]. De BBD is de Barbadosdollar en de BDT de taka van Bangladesh. Met mijn compagnon de voyage [reisgenoot] ging ik naar het cimetière des arts [museum]. Het ban-de-bomteken , dat ken je wel. Op het Malagassische Madagaskar spreken ze Malagasi [taal]. Een raout [raa-oet] is een rout [raut] (avondpartij).

3. Waar blijft 'vader de man' naast 'moeder de vrouw'? Is het nu: "Heeft Artis een groeiende Cobra-collectie" (CoBrA zou aardiger zijn, niet in wdb. – Copenhagen, Brussels, Amsterdam), "Heeft Artis een groeiende cobracollectie" of "Heeft Artis een groeiende cobracollectie" [cobra = slang]? Champagne is een mousserende wijn [schuimen, opbruisen door vrijkomend koolzuurgas]. Heb jij ook zin in een mousserend wijntje? Wat wil je: asti spumante [Italiaanse stad Asti (Piemonte)], belletjeswijn [schuimwijn], berkenwijn [Duits, gemaakt met het voorjaarssap van de berk], cava [Spaans, gemaakt volgens de méthode champenoise = in de champagnestreek, op fles 2e gisting – vgl. ook: champagnebier; Duitse wijn volgens die methode is sekt], champenoise = schuimwijn, stille champagne [schuimt niet], roze champagne, champagnekurk, chenin blanc [wijnstok en witte wijn uit de Loiresteek] en clairette [witte wijn en wijndruif; clairet = rood!].

4. Verder: crémant [licht mousserend, Frankrijk], fluit [drinkglas mousserend wijn – flûte], kefir [zuurachtige melkdrank uit de Kaukasus, aftreksel uit kefirkorrels], méthode traditionnelle [als de méthode champenoise, maar dan buiten de champagnestreek], moussoir (moser, champagneklopper), prosecco [wijnstok, druif en wijn], sabreren [fles openen door met een sabel de kurk en een deel van de flessenhals weg te slaan], schuimwijn (bruiswijn), scroppino: spoom van citroenijs, wodka en mousserende witte wijn (spumante of prosecco), spuitwijn (champagne), valpolicella (Italiaanse, licht mousserende rode wijn, geperst van o.a. de corvina, geteeld langs de zuidelijke hellingen van de Alpen), vinho verde (frisse, licht mousserende Portugese wijn van druiven die vroeg in het seizoen geoogst worden) en vonkelwijn (Zuid-Afrika).

5. Hij was kat' exochen, bij uitstek, egregiously an ass, een ezel dus. Een ovule is een vaginale zetpil. Het derde breakpoint was het echte breekpunt in de tenniswedstrijd. Dat is een livre de bonne foi: een te goeder trouw geschreven boek. Heeft een flegmatica [vrouw, is flegmatiek = gelijkmatig en onverstoorbaar kalm] last van flegmasie [kraambeen]? Nee, dus. Is dat niet een heuse contradictio in terminis: boosaardig? Boos + aard + ig = een boze aard hebbend ... Stalle = paardenpis. De (Verheven) Porte was de regering van het Ottomaanse Rijk. Ik heb je wat urdimeel gestuurd! Kan Urdumail [taal!] ook? De circe [ee – mooie gevaarlijke vrouw, onweerstaanbare verleidster, mv. circe's] droeg haar versierring. De sos (socialist) en zijn sosie (sosius, dubbelganger) zonden een SOS (Save Our Souls) uit. In morse:
kort-kort-kort-lang-lang-lang, kort, kort, kort ...---... Een coronita is een kleine corona (sigaar). Voor lesbienne, homo, biseksueel, transgender, queer [qua sekse niet in een hokje], interseks of aseksueel noteren we lhbtqia. Tempé dient als vleesvervanger. Ik gun mezelf te weinig
me-time.

6. In Oefendictee 580 (oud) kondigde ik aan, dat de uitspraken van Petronius en Phaedrus later zouden volgen. Beter laat dan nooit, dus bij dezen. Petronius bedacht: ab acia et acu [lett.: van de naald en de draad]: tot in het kleinste detail, haarfijn, in geuren en kleuren, cujus [Latijn: cuius] pluris erat unguis, quam tu totus: iemand wiens pink meer waard is dan jouw hele persoon, cum insanientibus furere [lett.: tekeergaan met de krankzinnigen]: huilen met de wolven in het bos, curioso felicitas: gelukkige taalwending(en) of stijl die berust(en) op toewijding van de schrijver, zo heer, zo knecht, zulke heren, zulke knechts: ondergeschikten gedragen zich naar het voorbeeld van hun superieuren (zo de abt, zo de monniken) [Latijn: qualis dominus, talis est servus], manum de tabula: de hand van het schilderij af, d.w.z. werk er niet langer aan, het is nu genoeg en modo sic, modo sic: nu eens zus, dan weer zo.

7. En van Phaedrus [o.a. vermaard Latijns fabeldichter] hebben we: asinus ad lyram [lett.: een ezel bij de lier]: zo geschikt voor iets als een ezel tot het bespelen van een lier, praecepto monitus: gewaarschuwd door een goede raad, ranus in fabula: de kikker in de fabel (die zich opblies om even groot als de koe te worden, maar ten slotte barstte) [vgl. een opgeblazen kikker = een blaaskaak], rumpitur invidia: hij barst van nijd (naar Martialis, die de uitdrukking ontleende aan Phaedrus' fabel van de gebarsten kikker en de os – of koe dus), societas leonina [ook: leonina societas] [lett.: overeenkomst met een leeuw]: verhouding van mensen die iets samen delen, waarbij de een alles krijgt en de ander niets en varietas delectat [lett.: afwisseling verheugt]: verandering van spijs doet eten.

8. Zorg wel voor een goede uitspraak. 1) Bert kwiste graag, hij verkwistte er veel tijd mee. 2) Bert quizde graag, hij verquizde er veel tijd mee. Hier wat treffers op *jut*: coadjutor (hulpbisschop),
hoofd-van-jut (kop-van-jut, kermisattractie), jut (juttepeer, boom, stranddief, jutter, juut = agent, malle vrouw), Jut(te) (Jut en Jul = raar stel, ook: iedereen, van Jutte naar Jenne sturen = van de een naar de ander, staan als Jut voor (bij) het hek = beteuterd staan, ook: staan als Jut voor de kaakmand = mand voor gekaakte haring), de kop van Jut zijn = de zondebok zijn en een Jut kan ook een Jutlander zijn, iemand uit Jutland [bnw. Juts], een jutezak is een juten zak [VD ook: jute zak], jutlandisering = economische stagnatie door geïsoleerde ligging, etc. en sint-jut(te)mis [ad calendas graecas, nooit: dan dansen de kalveren op het ijs]. De LHW was historisch de Landbouwhogeschool Wageningen (thans: WU = Wageningen Universiteit en Wageningen UR = Wageningen Universiteit en Researchcentrum).

 

3342 Dictee maandag 03-07-2023 (1) – dictee Dictee van de dag (988) √

Dictee – dictees [3342]

Vragen en opmerkingen: leentfaarrein@gmail.com

Oefendictee juni 2018 (1), geheel herzien naar situatie 2023

Dictee van de dag (988)

Oefendictee juni 2018 (1)

1. Gezocht op 'den': dennenboom (pijnboom), met den aankleve van dien (met alles wat erbij hoort), bijhorigheden, in den aanvang (archaïsch, ook: de), in den beginne (ook: Genesis 1:1), uit den aard (der zaak) [archaïsch, ook: de], het is naar den aard (er valt niets op af te dingen), naar den aard [zoals 't behoort; arch., ook: de], Den Haag, zich den Here afzonderen [aan de Heer wijden], al den dag [arch., ook: de], op den dril zetten [voor gek laten lopen op 1 april], in den Here arbeiden, in de wijngaard des Heren werken, aan den arme zijn, van den arme trekken, van den beginne (af), het heeft den Here behaagd (overlijdensadvertenties), in den bloede bestaan (verwant zijn), prins van den bloede (troonopvolger – infant), naar den bloede (vleselijk, lijfelijk), buiten bezwaar van den Lande (zonder dat het land moet betalen – Indië!), in den donder blauwen (iets heel stiekem doen – vgl. kom hier voor den donder), in den blinde (op goed geluk), uit den boze (volstrekt verwerpelijk), iets in den brede verhalen (breed uitmeten), predikant tot gelovigen: broeders en zusters (in den Here), om den brode (voor de kost, niet uit lust of liefde), voor den dag (komen) (arch., ook: de), het daghet in den (inden) oosten (middeleeuwse ballade), houdt den dief (archaïsch, nu: houd de dief), vele diensten, den lande bewezen, op de(n) dompel zijn (aan de sukkel), vooruit, voor de donderdag [bastaardvloek], uit den dode opstaan, in de(n) droge (op de droge plaats), in den drum (moeilijkheden), kom hier, voor den duivel, op den duur (op de lange duur), ere zij God in den hoge [Luc. 2:14], naar den eis [archaïsch, ook: de – zoals het behoort], van den frisse (prosit!), Den Bosch (zoete lieve Gerritje), "Den Vaderlant ghetrouwe / Blijf ik tot in den doot." (Wilhelmus), God in den hemel!, God in Den Haag!, een groet uit den vreemde, uit den helen (uit één stuk), slaat uw ogen naar den hoge (ten hemel), welke interpretatie van 'Van den vos Reynaerde' is dat?, spreekwoord: wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil?, op de(n) kerf halen (op de lat, op krediet), Den Briel, met den klaren [bij daglicht], voor den klaren [voor de dageraad], met den koorde straffen (ophangen), een stille in den lande, aan den lijve gestraft worden, aan den lijve voelen, ondervinden, iemand aan den lijve onderzoeken (fouilleren), morgen aan de dag [arch., ook: de – morgen zodra de dag aanbreekt], de muis in den donker knijpen (schijnheilig, achterbaks zijn), in den natte (in, onder water), onthouden van den twaalven tot den noen [een slecht geheugen hebben], in den Here ontslapen (als een gelovige), Den Uyl zag een opening naar de VVD, opzien tot den Here, op den overschot zitten (niets meekrijgen, niet meetellen), een prinses van den bloede (van de regerende koninklijke familie), den Raad van State gehoord, hij slaat er in den blinde naar (gist zonder grond), Den Helder, om den wille van de smeer likt de kat de kandeleer (vriendschap tot eigen voordeel), (tot) uit den treure(n) (uitentreuren, tot vervelens toe – ook: tot in den treure), het gaat hem naar het vlees (naar den vleze) [zijn zaken gaan goed], Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel, Joost van den Vondel, voorbeeld van een enjambement [doorlopen naar volgende versregel; overloop]: de avond houdt de lauwe vlag / der zomer op den berg omhoog, voorbeeld van een epanodos [herhaling zin in omgekeerde volgorde]: "Ik prijs den Heer, den Heer prijs ik!", een green [ee] is een grove den (Pinus silvestrys kijk – 2018 – eens bij 'green' en bij 'grenenboom' in VD – correct nu!), looft den Heer (halleluja, alleluja, arch., thans: loof de Heer – Laudate Dominum), Hams wil zeggen: als of uit Den Ham, L.B.S.: lectori benevolo salutem, den goedgunstigen lezer heil!, L.S.: lectori salutem, den lezer heil!, mannenbroeders: broeders in den Here, nademaal [= omdat, doordat, van: na den maal], RO = Residentieorkest, Den Haag, rorate = de 4e zondag in de advent ["Rorate coeli desuper (Dauwt – archaïsch, hemelen, uit den hoge.)"], A. den Doolaard: Het land achter Gods rug en treeknorm [gezondheidszorg, landgoed Den Treek – norm voor wachttijd].

2. Hessoniet (essoniet) is een oranjerode variëteit van grossulaar [kaneelsteen]. Gezocht op '*esso*': [GB,] gesso [ondergrond schilderen: lijm en hout], cresson [waterkers], dessous [damesondergoed], moesson, ressort, agressor, assessor [toegevoegd bestuurslid], dressoir, stressor [stressveroorzakende factor], accessoir [bnw., toegevoegd], espresso, processor, professor, accessoire(s), accessoria [mv.], compressor, vleessoort, appcessoire [accessoire die gebruikt wordt bij een bepaalde app op een smartphone], coprocessor, espressobar, espressokop, oostmoesson [droog], ressorteren, ressortraad, westmoesson [nat], cressonnette [culinair: tuinkers], moessonregen, professoraal, professoraat, foodprocessor, gastprofessor, persprofessor, ressortleider, ressortparket, vredessoldaat, wordprocessor, autoaccessoire, espressokoffie, flitsprofessor, haaraccessoire, microprocessor, modeaccessoire, bestuursressort, espressomachine, professorentoga, ressortraadslid, turbocompressor, woonaccessoires, bureauaccessoire en espressoapparaat.

3. Uit VD (selectie): agnèssorelsoep, après-soleil (aftersun), balletjessoep, bonae fidei possessor: bezitter te goeder trouw, bras dessus, bras dessous (arm in arm, zeer vertrouwelijk), businessopportunity, constitutum possessorium (stilzwijgende bezitsovergang – antoniem: traditio brevi manu, eigendomsverkrijging van goederen waarvan men reeds houder is), dualcoreprocessor [twee kernen, onafhankelijk], ex professo (e.p., beroepshalve), fitnessoefening, foodprocessor, in confesso (erkend, tussen twee partijen vaststaand), istesso tempo [muziek], montessorimethode, pakjessoep, possessoir [het bezit betreffend], pressostaat (drukregelaar), [afgekort:] BBQ-accessoires [barbecue], yoga-accessoires, damessolo, professorandus (niet-gepromoveerde hoogleraar), quadcoreprocessor (4 kernen), regius professor (die bekleedt een door Hendrik VIII ingestelde leerstoel), repressor (zeker eiwit), res accessoria [juridisch: bijzaak], ressource [hulpbron], ressources [mogelijkheden, capaciteiten], sliertjessoep, stressorexia [vermagering door stress], suppresso nomine (met weglating van de naam), weessok(!), e-commerceprofessor, ICT-professor [ook wel: ict – GB in toelichting], IT-professor [niet: it], Beatlessound en
VR-accessoire (virtual reality). Een p.eo. is een professor extraordinarius (buitengewoon hoogleraar). Een citroentetra [aquariumvisje] kan trouwens zwemmen en vergeet vooral niet bij het Essostation [Technische Handleiding] te tanken, want dat was uiteindelijk de aanleiding tot deze uitweiding!

4. Hij heeft een studium immane loquendi: een geweldige drang om te praten. De katvrouw verschalkte de vleermuisman. Er was één plaats te kort: Karel kon niet zitten. Schrijf je 'prosopopoeia' [ee] [persoonsverbeelding] wel goed? Dju (nondeju, nondedju), die djoeroetoelis [klerk] en djongos (huisbediende) mochten dan beiden wel een djimat (talisman, amulet) hebben, maar die verhinderden niet dat moslims hen als dhimmi's [niet-moslims] djizja [protectiegeld] lieten betalen. Loopt een marchingband harder met marcheerpoeder [cocaïne]? Een op-en-neer komt uit de bouwkunde, recht op en neer is op de 'gewone' wijze – iets kan dus een recht-op-en-neerkarakter hebben – en een recht op-en-neer is een gewone klare [jenever]; een op-en-neertje [of recht-op-en-neertje] is seks in de missionarishouding. Overigens kan een baby in een bouncer op en neer bewegen, kan een liftcabine op en neer gehesen worden en zijn forens/zen op en neer reizende werknemers. Gezocht op 'ki?': ki (kunstmatige inseminatie), kie [echtgenoot], k.i.d. [donor], KiB (kibibyte), KIB (BE: kamer van inbeschuldigingstelling, ook: KI!), KIM (NL: Koninklijk Instituut voor de Marine) en KIT (Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam). Met 'ki' nog: ki = internetextensie van Kiribati, ki = kunstmatige intelligentie (AI – artificial intelligence, AI = aviaire influenza, de klassieke vogelgriep, ook: Amnesty International en de ISO-landcode van Anguilla – internet: ai, een ai is ook nog een aai = drietenige luiaard) en ki = kadastraal inkomen (BE). Hebben jullie ook mattentaarten [van 'mat'; tarte au maton, niet in wdb.]? Ik zoek ook nog enkele tarte tatins (tartes tatin).