Dictee - dictees [1676]
Dictee Tiereliereliere
1. Soms
krijg ik de meest wilde ideeën, ze ontstaan als een tierelier: lopen als een
tierelier is zeer goed lopen, branden als een tierelier is zeer fel branden.
Tiereliere is gek (dat werk is om er tiereliere van
te worden) of dronken. Tierelieren (ww.)
= 1) een eenvoudig en opgewekt muzikaal geluid doen horen (= kwinkeleren): de vogels tierelieren, de orgels
zijn aan het tierelieren en 2) niet algemeen: pret maken, aan de zwier gaan.
2. Maar
waar het me om te doen was: ik wilde weleens kijken wat '*iere' bij VD
opleverde. Allereerst de Italiaanse woorden (zonder
accent grave): condottiere (mv. -i of -es)
= aanvoerder van huursoldaten, m.n. in het Italië van de 14e en 15e eeuw,
consigliere (mv. -i) = 1) raadsman van de
maffia, 2) ongunstig: raadsman in het algemeen, gonfalonniere (mv. -es) = 1) drager van een gonfalon (rooms-katholiek: aan een dwarsstok hangend kerkvaandel
met twee of drie slippen), 2) burgemeester, (hopfalderiere
= hopsasa en een kanseliere is een vrouwelijke kanselier), piere –
alleen in de verbinding: (uitdrukking) in
zijn dooie piere eentje = helemaal alleen; vergelijk: zo dood als een pier =
aardworm, schmiere = rondtrekkende troep toneelspelers van lage klasse en triëre
= oorlogsschip in de oudheid, galei waarin elke riem door drie roeiers
gehanteerd werd.
3. De
meeste woorden met accent grave komen uit het Frans. Simpele woorden als
carrière, volière en barrière laat ik weg. Interessante woorden en
uitdrukkingen zijn: à la jardinière = (culinair)
met groenten opgemaakt, à la meunière = van vis, ook wel van schelp- en
schaaldieren voor het bakken door de bloem gehaald: tong, mosselen, tarbot,
schol, rog, forel, visfilet à la meunière, avant-première = voorpremière,
blitzcarrière, bloed-hersenbarrière, bonbonnière = o.a. bonbondoosje,
4. boutonnière
= in het knoopsgat gedragen bloem of teken van een ridderorde, brassière = beha
of jumper, cafetière = koffiepot waarin koffie wordt gezet door grofgemalen
koffie met heet water te laten trekken en het koffiedik vervolgens met een
filter naar de bodem te verplaatsen, waarna de koffie uitgeschonken wordt,
caissière = kassière, cantinière = 1) marketentster, 2) kantinehoudster,
kantinemedewerkster, caponnière (kippenhok)
= een term uit de vestingbouw,
5. chambrière
= rijzweep, soepele stok met een leren riem aan een uiteinde, gebruikt bij het
africhten van paarden in de manege, chiffonnière = hoge ladekast, corsetière =
korsettenmaakster, costumière = kostuumnaaister, derrière = achterste, billen,
douairière = weduwe van adellijken of aanzienlijken huize, en arrière =
achterwaarts (antoniem: en avant),
ferronnière = zeker voorhoofdssieraad, filière = (handel)
reeks van contracten bij termijnaffaires,
6. garçonnière
= vrijgezellenwoning, vrijgezellenkamer, garderobière = garderobejuffrouw,
gouttière = (grafische industrie) dubbele,
parallel lopende haarlijntjes, jardinière = o.a. meubel met een kostbare
bloemenvaas of -bak, lavallière = gestrikte das met breed uitlopende einden,
ménière = de ziekte van Ménière, molière = lage (heren)schoen
met vetersluiting, montgolfière = luchtballon die door verwarmde lucht opstijgt
(ook: windbuil),
7. pépinière
= boomkwekerij, plafonnière = lamphouder, lampvoet onmiddellijk tegen het
plafond, plombière = portie ijs van twee of meer soorten (waarbij vruchtenijs) met gekonfijte vruchten,
portière = zwaar gordijn voor deuren of ramen, soms door een koord opgenomen,
printanière = (stofnaam) met jonge groenten
bereide soep,
8. Salpêtrière
= groot oud gebouw in Parijs, gebruikt als vrouwengast- en ziekenhuis, son et
lumière = klank-en-lichtspel en tapissière = vanbinnen gecapitonneerde grote
verhuiswagen.
9. En
à propos: geldt niet voor ieder mens dat hij op sterven na dood is?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten